TÜRK VERGİ HUKUKUNDA YOKLAMA İŞLEMİ

Yıl 2021, Cilt: 16 Sayı: 2, 567 - 610, 20.10.2021

Zeliha Alpsoy

Öz

Yoklama hem vergi mükellefi ya da sorumlusu olan hem de fiilen
bu statüde olmakla birlikte gerekli bildirimleri yapmayan kişilere
uygulanabilen bir işlemdir. Yoklama, kâğıt üstünde vergi idaresine
sunulan durum ile gerçek durum arasındaki farklılıkların tespit edilebilmesi açısından büyük önem taşıyan bir vergi denetim yoludur. Diğer vergi denetim yollarına kıyasla ön hazırlık süreci ve uygulaması
çoğunlukla daha kısa süre içerisinde tamamlanabilmektedir. Devletin,
yoklama yapmak suretiyle eksik vergi ödemek isteyen ya da hiç vergi
ödemek istemeyen kişilere varlığını hissettirmesi gerekir.
Yoklama mevzuata uygun bir şekilde icra edilmesi halinde hem
kısa hem de uzun vadede tüm toplum yararına sonuçları olan bir işlemdir. Bu nedenle çalışmada öncelikle yoklama kavram olarak açıklanmaya çalışılmış, bunun ardından yoklama işleminin amacı, yoklama yapmaya yetkili olanlar, yoklama zamanı, yoklama fişi, elektronik
yoklama, yoklama türleri, yoklama işleminin icrasında dikkat edilmesi gereken hususlar ve yoklamanın sonuçları doktrin ve yargı kararları
ışığında incelenmiştir.
Çalışmada yoklamaya ilişkin eksiklikler tespit edilmeye ve bu
tespitler hakkında çözüm önerileri sunulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yoklama, Yaygın ve yoğun vergi denetimi, Yoklama fişi, Elektronik yoklama, Elkoyma.

Inspectıon In Turkısh Tax Law

Öz

Inspection is a process that can be applied to people who are
both taxpayer or responsible and who do not make the necessary
notifications despite being in this status. It is a tax audit method that
is of great importance in terms of detecting the differences between
the situation presented to the tax administration on paper and the
actual situation. Compared to other tax audit methods, the preliminary preparation process and implementation can usually be completed in a shorter time. The government must make its presence felt by
those who want to pay missing taxes or who do not want to pay any taxes.
When an audit is carried out in accordance with the legislation, it
is a process that has consequences for the benefit of the whole society
in both short and long terms. For this reason, firstly, the study tries to
explain the inspection as a concept, after that, the purpose of the inspection process, those who are authorized to do the inspection, the
time of the inspection, inspection receipt, the electronic inspection,
the types of inspection, the points to be taken into consideration during the inspection process, and the results of the inspection are
examined in the light of doctrine and judicial decisions.
The study tries to determine the deficiencies regarding the inspection and to offer solutions for these findings.

Anahtar Kelimeler

Inspection, common and intensive tax inspection, inspection receipt, electronic inspection, seizure

Kaynakça

• AKDOĞAN, Abdurrahman, Vergi Hukuku ve Türk Vergi Sistemi (Temel İlke ve Esaslar, Vergileme ve Vergiler Hukuku, Uygulama Örnekleri), Gazi Kitapevi, 14. Baskı, Ankara, 2019.
• ARSLAN, Mehmet, Vergi Hukuku, Dora Basım Yayım Dağıtım, 9. Baskı, Bursa, 2016.
• ARTUK, M. Emin/GÖKCEN, Ahmet/YENİDÜNYA, A. Caner, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Adalet Yayınevi, 10. Baskı, Ankara, 2016.
• ARTUK, M. Emin/GÖKCEN, Ahmet/YENİDÜNYA, A. Caner, Ceza Hukuku Özel Hükümler, Adalet Yayınevi, 15. Baskı, Ankara, 2015. (Özel Hükümler)
• AYYILDIRIM, Kadir, Türk Vergi Hukukunda Tebligat, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2019.
• BİYAN, Özgür, Vergi Hukuku (Lisans Öğrenimi İçin), Dora Yayıncılık, Bursa, 2018.
• CENTEL, Nur/ZAFER, Hamide, Ceza Muhakemesi Hukuku, Beta Yayıncılık, 18. Baskı, İstanbul, 2020.
• ÇAĞLAR, Kemal, Vergi Usul Kanunu ve Yorumu, Adalet Yayınevi, 5. Baskı, Ankara, 2020.
• ÇAVUŞ, Adnan, Vergi İdaresinin Yükümlüyü Denetim Yolları, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2006, s. 117-118, https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.js p, Erişim: 18.1.2021.
• FURTUN, İdris Hakan, “Türk Hukukunda Vergi Mükellefini Denetleme Araçları”, Vergi Hukuku Örneğinde Hukuka Uygun ve Etkin Kamu Denetimi Sempozyum Kitabı, Editörler: Bahri Öztürk/Funda Başaran Yavaşlar, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2010, s. 299-313.
• GINALI, Ayşe, “Vergi Dairelerince Sermaye Şirketlerine Uygulanan Resen Terk İşlemleri ve Sonuçları”, Mali Çözüm, Kasım- Aralık 2010, s. 243- 249,http://archive.ismmmo.org.tr/docs/malicozum/102malico zum/15%20ayse%20ginali.pdf, Erişim: 3.7.2021.
• GÜNDEŞLİ, Ersan, “Vergi Hukukunda Yoklama ve Vergi Tabanının Genişlemesi”, Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi, S. 17, 2005, s. 51-59.
• İNELLİ, Ender, “Yoklama Yaptırmamak için Direnmek TCK’ya Göre Suçtur”, Yaklaşım Dergisi, Y. 18, S. 216, 2010, s. 143-148.
• KAHRAMAN, Tahsin, Türk Vergi Hukukunda Yoklama ve Denetim, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa, 1990.
• KANETİ, Selim/EKMEKÇİ, Esra/GÜNEŞ, Gülsen/KAŞIKÇI, Mahmut, Vergi Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2019.
• KARABOYACI, Abdullah, “Vergi Denetimi Açısından Beyan Edilen Gelirin Doğruluğunun Tespit Yöntemleri”, TBB Dergisi, S. 115, 2014, s. 211-242, http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m2014-115- 1429, Erişim: 29.12.2020.
• KARAKOÇ, Yusuf, Genel Vergi Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2017.
• KIZILOT, Şükrü/TAŞ, Metin, Vergi Hukuk ve Türk Vergi Sistemi, Gazi Kitabevi, 5. Baskı, Ankara, 2013.
• KOCAHANOĞLU, Osman Selim, Vergi Suçları Vergi Cezaları ve Kurtulma Yolları, Yaylacık Matbaası, 2. Baskı, İstanbul, 1983.
• NAS, Adil, “Vergi Denetim Yollarından Yoklama ve Yoklamanın Hukuki Sonuçları”, Vergi Dünyası, S. 459, 2019, s. 20-32.
• OKTAR, S. Ateş, Vergi Hukuku, Türkmen Kitabevi,12. Baskı, İstanbul, 2017.
• ÖMERCİOĞLU, Abdullah, “Vergi Denetim Müesseseleri Açısından Hayatın Gizli Alanına Karşı Suçlar”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 65, S. 4, 2016, s. 2277-2304.
• ÖNER, Erdoğan, Vergi Hukuku, Seçkin Yayıncılık, 12. Baskı, Ankara, 2020.
• ÖZBALCI, Yılmaz, Vergi Usul Kanunu Yorum ve Açıklamaları, Oluş Yayıncılık, Ankara, 2012.
• ÖZBİLEN, Şevki, Vergi Hukuku, Gazi Kitapevi, Ankara, 2013
• SABAN, Nihal, Vergi Hukuku, Beta, 5. Baskı, İstanbul, 2009.
• SARICAOĞLU, Ercan, “Vergi Usul Kanunu 127/ı-c Hükmü ile Yoklama Esnasında Vergi İdaresine Tanınan “El Koyma” Yetkisine Dair Anayasaya Aykırılık Sorunu”, Terazi Hukuk Dergisi, C. 6, S. 61, 2011, s. 59-64.
• SOMUNCU, Ahmet, “Yaygın ve Yoğun Vergi Denetimi: Hukukî Yapı ve Uygulamanın Değerlendirilmesi”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S. 43, 2014, s. 133-173, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/66615, Erişim: 12.1.2021.
• SOYLU GÖKSOY, Emine, Türk Vergi Hukuku’nda Yoklama, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2019, https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.js p, Erişim: 19.1.2021.
• SÖYLER, İlhami, “Vergi Yoklamasının Geçerlilik Koşulları”, Vergi Raporu, S. 145, 2011, s. 63-67, http://vergiraporu.com.tr/upImage/org/2011-145-Vergi_Yoklamasinin_Gecerlilik_Kosullari_Ilhami_Soyler_%20.pdf, Erişim: 11.10.2021. (Vergi Raporu)
• SÖYLER, İlhami, Türk Vergi Hukukunda Yoklama, Maliye ve Gümrük Bakanlığı Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Yayın No: 1987/295.
• TAŞDELEN, Aziz, “Vergisel Arama”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 5, S. 2, 2003, s. 159–191, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/754465, Erişim: 9.1.2021.
• TEKİN, Fazıl/ÇELİKKAYA, Ali, Vergi Denetimi, Seçkin Yayıncılık, 8. Baskı, Ankara, 2018.
• UZUN ÇAM, Mine, “Vergi Denetiminde Anayasaya Aykırı Elkoyma Yetkisi”, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2017, C. 15 S. 4, s. 177-206, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/395095, Erişim: 18.1.2021.
• ÜN, Raci, “Aramalı Vergi İncelemesi Usul ve Esasları-I”, Yaklaşım Dergisi, S. 191, 2008, s. 67-70.
• YENİÇERİ, Harun, Türk Vergi Hukukunda Yoklama, Ekin Yayınevi, Bursa, 2014.
• YILMAZ, Ejder, Hukuk Sözlüğü, Yetkin Yayınları, 9. Baskı, Ankara, 2005.
• YURTERİ, İsmet, “Türk Vergi Sisteminde Yoklama ve Yaygın ve Yoğun Vergi Denetimi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, C. 26, S. 100, 2012, s. 255-270.