SÖYLEMSEL EGEMENLİK İLE EYLEMSEL KIRILGANLIK İKİLEMİNDE İNSAN HAKLARI

Yıl 2025, Cilt: 20 Sayı: 2, 1307 - 1359, 24.10.2025

Salim Orhan

https://doi.org/10.58820/eruhfd.1810143

Öz

İnsan hakları, söylemsel ve teorik düzlemde egemen bir meşruiyet ve normatif üstünlük kazanmış olmasına rağmen, eylemsel düzey de süreklilik arz eden bir kırılganlık içerisinde varlık göstermektedir. Bu ikilem, kavramın teorik temelleri ve tarihsel gelişimiyle iç içe geçmiş yapısal bir çelişkiye işaret etmektedir. Bu çalışma, insan haklarının söylemsel egemenliği ile pratik düzeydeki kırılganlığı arasındaki gerilimli ilişkiyi ve bu ikilem içindeki sarkaçsal konumunu incelemeyi amaçlamaktadır. Bu çerçevede, öncelikle insan haklarının tarihsel ve teorik temelleri ele alınmakta; doğal haklar anlayışından modern pozitif hukuk düzenine geçiş sürecinde yaşanan dönüşümler analiz edilmektedir. Ardından, insan haklarının küresel ölçekte nasıl söylemsel bir egemenliğe ulaştığı ve uluslararası hukuk ile kurumlar aracılığıyla nasıl kurumsallaştığı tartışıl maktadır. Son olarak, bu söylemsel hâkimiyete rağmen, insan haklarının eylemsel düzeyde neden ve nasıl kırılganlaştığı; yalnızca kuramsal ve düşünsel nedenler değil, aynı zamanda ulusal ve uluslararası düzeydeki yapısal, siyasal ve ekonomik dinamikler temelinde ele alınmaktadır. Böylece, çağdaş insan haklarının çelişkili doğasına ve yapısına dair kapsamlı bir analiz sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İnsan Hakları , Söylemsel Egemenlik , Eylemsel Kırılganlık , Norm-Uygulama Çelişkisi , İnsan Hakları Krizi

Human Rights in the Dilemma Between Discursive Power and Practical Fragility

Öz

Despite attaining discursive dominance and normative superiority at the theoretical level, human rights continue to exhibit persistent fragility in practice. This dichotomy points to a structural contradition deeply intertwined with the theoretical foundations and historical development of the concept of human rights. This study aims to examine the tense relationship between the discursive power and the practical fragility of human rights, as well as their oscillating position within this duality. Within this framework, it first explores the historical and theoretical foundations of human rights, analyzing the transformations that took place during the transition from the notion of natural rights to the modern system of positive law. It then discusses how human rights have achieved discursive hegemony on a global scale and have been institutionalized through international law and organizations. Finally, the study investigates why and how human rights remain fragile in practice despite this discursive power, considering not only theoretical and intellectual factors but also the structural, political, and economic dynamics at both national and international levels. In doing so, it offers a comprehensive analysis of the contradictory nature and structure of contemporary human rights.

Anahtar Kelimeler

Human Rights , Discursive Power , Practical Fragility , Norm–Implementation Gap , Human Rights Crisis

Kaynakça

• Agamben, Giorgio. İstisna Hali, Çeviren Kemal Atakay, İstanbul: Otonom Yayınları, 2006.
• Akal, Cemal Bali, “Bir Devlet Kuramı İçin Giriş”. İçinde Devlet Kuramı, ed. Cemal Bali Akal, 13-30. Ankara: Dost Kitabevi Yayınları, 2000.
• Algan, Bülent. İnsan Hakları Kavramsal ve Kurumsal Çerçeve. Ankara: Adalet Yayınları, 2023.
• Alston, Philip. “The Universal Declaration at 35: Western and Passe or Alive and Universal”. The Review of the International Commission of Jurists. 31 (1983): 60–70.
• Alston, Philip. “The Populist Challenge to Human Rights”. Journal of Human Rights Practice. 9/1 (2017): 1-15.
• Arendt, Hannah. Totalitarizmin Kaynakları 2: Emperyalizm, Çeviren Bahadır Sina Şener, İstanbul: İletişim Yayınları, 2014.
• Bauman, Zygmunt. Postmodern Etik, Çeviren Alev Türker, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2011. Becker, Michael A.. “Crisis in Gaza: South Africa v Israel at the International Court of Justice (or the Unbearable Lightness of Provisional Measures)”. Melbourne Journal of International Law. 25/2 (2025): 1-59, http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.5018178.
• Bedau, Hugo Adam. “‘Anarchical Fallacies’: Bentham’s Attack on Human Rights”. Human Rights Quarterly. 22/1 (2000): 261–279.
• Benhabib, Şeyla. Zor Zamanlarda İnsan Hakları: Buhran Çağında Haysiyet, Çeviren Barış Yıldırım, İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 2017.
• Bloch, Ernst. Natural Law and Human Dignity, Translated Dennis J. Schmidt, Cambridge: The MIT Press, 1987.
• Bloch, Ernst. Umut İlkesi: Cilt 1, Çeviren Tanıl Bora, İstanbul: İletişim Yayınları, 2007.
• Burke, Edmund. Reflections on the Revolution in France, Edited J. G. A. Pocock, Indianapolis: Hackett Publishing, 1987.
• Clapham, Andrew. İnsan Hakları, Çeviren Hakan Gür, Ankara: Dost Kitabevi, 2010.
• Dasgupta, Partha. An Inquiry into Well-Being and Destitution, Oxford: Oxford University Press, 1995.
• Dolinger, Jacob. “The Failure of the Universal Declaration of Human Rights”. University of Miami Inter-American Law Review. 47/2 (2016): 164-199.
• Donnelly, Jack. Teoride ve Uygulamada Evrensel İnsan Hakları, Çeviren Mustafa Erdoğan ve Levent Korkut, Ankara: Yetkin Yayınları, 1995.
• Donnelly, Jack ve Daniel J. Whelan, International Human Rights. London: Routledge Press, 2017.
• Douzinas, Costas. İnsan Haklarının Sonu: Yeni Binyılda Eleştirel Hukuk Kuramı, Çeviren Kasım Akbaş ve Umre Deniz Tuna, Ankara: Dipnot Yayınları, 2018.
• Erdoğan, Mustafa. İnsan Hakları Teorisi ve Hukuku. Ankara: Orion Kitabevi, 2007. Finnis, John. Natural Law and Natural Rights. Oxford: Oxford University Press, 2011.
• Freeman, Michael. İnsan Hakları: Disiplinlerarası Bir Yaklaşım, Çeviren A. Erkan Koca ve Asena Topçubaşı, Ankara: Birleşik Yayınları, 2008.
• Gilmour, Andrew. “The global backlash against human rights”, (Erişim Tarihi 01.11.2024), https://www.ohchr.org/en/statements-and-speeches/2018/ 06/global-backlash-against-human-rights. Gross, Oren, Fionnuala Ni Aolain. Law in Times of Crisis: Emergency Powers in Theory and Practice. Cambridge: Cambridge University Press, 2006.
• Grote, Rainer, “Current Issues and Common Challenges for the Protection of Human Rights in Europe, the Americas, and Africa”. İçinde The Impact of the Inter-American Human Rights System: Transformations on the Ground, ed. Armin von Bogdandy, and others, 76-99. Oxford/New York: Oxford University Press, 2024.
• Habermas, Jürgen. Theory and Practice, Translated John Viertel, Boston: Beacon Press, 1973.
• Hamelink, Cees J.. İletişim ve İnsan Hakları: İletişimsel Adalete Doğru, Çeviren Hamza Eren Sarıçam, İstanbul: Lejand Yayınları, 2025.
• Haule, Romuald R.. “Some Reflections on the Foundation of Human Rights – Are Human Rights an Alternative to Moral Values?”. Max Planck Yearbook of United Nations Law. 10 (2006): 367-395.
• Helfer, Laurence R.. “Populism and International Human Rights Law Institutions: A Survival Guide”. İçinde Human Rights in a Time of Populism: Challenges and Responses, ed. Gerald L. Neuman, 218-249. Cambridge: Cambridge University Press, 2020.
• Henkin, Louis. The Age of Rights. New York: Columbia University Press, 1990.
• Higgins, Rosalyn. Problems and Process: International Law and How We Use It. Oxford: Oxford University Press, 1995.
• Holloway, John. İktidar Olmadan Dünyayı Değiştirmek, Çeviren Pelin Siral, İstanbul: İletişim Yayınları, 2003.
• Ionescu, Ghita ve Ernest Gellner, “Introduction”. İçinde Populism: Its Meanings and National Characteristics, ed. Ghita Ionescu ve Ernest Gellner, 1-5. London: Weidenfeld and Nicolson, London, 1969.
• Kaboğlu, İbrahim Ö.. Özgürlükler Hukuku. Ankara: İmge Kitabevi, 2002.
• Kymlicka, Will. Çokkültürlü Yurttaşlık: Azınlık Haklarının Liberal Teorisi, Çeviren Abdullah Yılmaz, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2010.
• Marx, Karl. Yahudi Sorunu, Çeviren Sol Yayınları Yayın Kurulu, Ankara: Sol Yayınları, 1997.
• Miller-Idriss, Cynthia. “The Global Dimensions of Populist Nationalism”. The International Spectator. 54/2 (2019): 17-34.
• Morsink, Johannes. The Universal Declaration of Human Rights: Origins, Drafting, and Intent. Phildelphia: University of Pennsylvania Press, 1999.
• Moyn, Samuel. The Last Utopia: Human Rights in History. Cambridge, MA: Belknap Press of Harvard University Press, 2010.
• Mudde, Cas. “Fighting the system? Populist radical right parties and party system change”. Party Politics. 20/2 (2014): 217-226.
• Müller, Jan-Werner. Popülizm Nedir?, Çeviren Onur Yıldız, İstanbul: İletişim Yayınları, 2018.
• Preuss, Ulrich K. Preuss. “The Force, Frailty, and Future of Human Rights under Globalization”. Theoretical Inquiries in Law. 1/2 (2000): 283-306.
• Psner, Eric A.. The Twilight of Human Rights Law. Oxford: Oxford University Press, 2014.
• Quintavalla, Alberto ve Klaus Heine. “Priorities and Human Rights”. The International Journal of Human Rights. 23/4 (2019): 679-697.
• Rummel, Rudolph J.. Death by Government. New Brunswick: Transaction, 1994.
• Sancar, Mithat. “Devlet Aklı” Kıskacında Hukuk Devleti. İstanbul: İletişim Yayınları, 2008.
• Sandel, Michael J.. Adalet: Yapılması Gereken Doğru Şey Nedir?, Çeviren Mehmet Kocaoğlu, Ankara: BigBang Yayınları, 2013.
• Santos, Boaventura de Sousa. “If God Were a Human Rights Activist: Human Rights and the Challenge of Political Theologies Is Humanity Enough? The Secular Theology of Human Rights”. Law, Social Justice and Global Development Journal, 1 (2009): 1-42, http://www.go.warwick.ac.uk/elj/ lgd/2009_1/santos.
• Santos, Boaventura De Sousa, “Human Rights: A Fragile Hegemony”. İçinde Human Rights ve Diverse Societies: Challenges and Possibilities, ed. François Crépeau and Colleen Sheppard, 17-25. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, 2013.
• Schmitt, Carl. Siyasi İlahiyat: Egemenlik Kuramı Üzerine Dört Bölüm, Çeviren A. Emre Zeybekoğlu, Ankara: Dost Yayınları, 2005.
• Sen, Amartya. “Universal Truths: Human Rights and the Westernizing Illusion”. Harvard International Review. 20/3 (1998): 40–43.
• Sen, Amartya. Development as Freedom. Oxford: Oxford University Press, 2001.
• Sen, Amartya. “Elements of a Theory of Human Rights”. Philosophy & Public Affairs. 32/4 (2004): 315–356.
• Simmel, Georg. Modern Kültürde Çatışma, Çeviren Tanıl Bora, Nazile Kalaycı ve Elçin Gen, İstanbul: İletişim Yayınları, 2013.
• Taylor, Charles, “Tanınma Politikası”. İçinde Çokkültürcülük: Tanınma Politikası, haz. Amy Gutmann, Çeviren Yurdanur Salman, 46-93. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2010. Theilen, Jens T.. “The Inflation of Human Rights: A Deconstruction”. Leiden Journal of International Law. 34/4 (2021): 831-854.
• Tilly, Charles. Kolektif Şiddet Siyaseti, Çeviren Seda Özel, Ankara: Phoenix Yayınevi, 2009.
• Verdeja, Ernesto. “The Gaza Genocide in Five Crises”. Journal of Genocide Research. 2025: 1-23, doi:10.1080/14623528.2025.2452707.