XV. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Sosyo-Kültürel Yapı, Din ve Değişme

Yıl 2003, Cilt: 1 Sayı: 14, 21 - 47, 01.06.2003

Ünver Günay

Öz

Çok geniş bir coğrafyada, oldukça değişik kültürler, medeniyetler, toplumlar, büyük dinî sitemler ile temasa gelmiş ve oldukça köklü sosyo-kültürel değişim olgu ve süreçlerine maruz kalmış bulunan Türklerin tarihi son derecede zengin tecrübe ve kültür mirasına sahiptir. Osmanlı tarihi bir çok bakımlardan bütünüyle bir önem arz etmekte, bu bakımdan da onun bilimsel incelenmesi sadece geçmiş dönemler için değil fakat güncel sorunların çözümüne de ışık tutabilecek bir mahiyeti haiz görünmektedir. Bu bağlamda, erken Osmanlı dönemi toplumsal yapısının incelenmesi, Osmanlı toplumunda geleneksel ve klâsik sosyo-kültürel yapının ana çerçevesinin şekillenmesi ve orada dinin yeri ve işlevlerinin anlaşılması bakımından kanaatimizce ayrı bir önem taşımaktadır. Osmanlı sosyo-kültürel sistemi tüm gelenekçi ve hattâ statik eğilimlerine rağmen tamamen kapalı ve durağan da olmayıp; tersine belli bir ölçüde dinamiktir ve çağının gelişen şartlarına başarı ile uyum sağlayabilmektedir. Dinî değer sistemi giyim-kuşamdan mezar taşına kadar sosyo-kültürel hayatın görünür tüm alanlarında kendini hissettirmiştir. Osmanlıda İslâm, monolitik ve bütünleşmiş bir inanç ve uygulamalar toplamından ibaret olmak yerine karmaşık, hetorojen ve değişim halindeki bir olgudur ve onun dinî-toplumsal bir olgu ve süreç olarak değişik tezahürlerinin, Osmanlı toplumunun değişik veçheleri ile yakından ilişkisi olduğu görülmektedir

Anahtar Kelimeler

Tarih Şuuru, Sosyo-Kültürel Yapı, Din, Gelenek ve Değiş- me, Feodalite, Millet Sistemi, Merkeziyetçi Yönetim