Klâsik Dönem Osmanlı Tezyînî Sanatlarında Pafta Kullanımı

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 38, 40 - 61, 01.06.2015

Belgin Pekpelvan

Öz

Klâsik dönem Osmanlı tezyînî sanatlarında, kenarları çizgilerle sınırlandırılmış özel biçimlerle karşılaşılmaktadır. Bezeme deseni dışında bağımsız olarak gelişen veya bezeme deseni içinde motif, renk, doku, açık-koyu gibi alanları belirleyen bu biçimler, günümüzde “pafta veya kapalı alan” olarak adlandırılmaktadır. Klâsik dönem Osmanlı tezyînî sanatlarında kullanılan bazı paftaların biçimsel açıdan çeşitleri, oluşturulma yöntemleri ve kompozisyondaki işlevleri konusuna açıklık getirilmesinin, dönemin sanat anlayışının çözümlenmesine ve yeni tasarımların oluşturulmasına katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Bu gerekçe ile makalede, paftaların genel karakterini oluşturan tasarım öğeleri, şekil-zemin ilişkisi açısından incelenmiş ve tasarım öğeleri ile tasarım ilkeleri açısından değerlendirilerek paftaların çözümlenmesine çalışılmıştır. Araştırmada genel tarama modeli ve nitel yöntemlerden biri olan doküman incelemesinden yararlanılmıştır. Makalenin bulgular kısmında, farklı malzemeler kullanılarak üretilmiş eserlerde yer alan ve biçim benzerlikleri gösteren pafta uygulamalarından örnekler sunulmuş olup, klâsik dönem Osmanlı tezyînî sanatlarında kullanılan paftaların, üslûp birliğinin sağlanmasında önemli işlevler yüklenmiş oldukları sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Sanat, Tezhip, Bezeme, Pafta, Biçim

USAGE OF PANELS AT OTTOMAN ORNAMENT ARTS OF THE CLASSICAL PERIOD

Öz

Classical period Ottoman art panels are compared to special shapes which have limited edges. These shapes which improved independently outside the ornament design or determined areas such as motif, color, texture, light-dark within ornament design are called “panel or closed area” at the present time. It is considered that clarifying of shape types of some panels used in the Ottoman art ornaments of the classical period, their formation methods and their functions on the composition will contribute to analyzing the sense of art of the period and creating of new designs. With this reason, in this journal, the design elements which create general characteristics of panels are analyzed in terms of feature-background relationship and are considered in terms of the design elements and the design principles. This study has benefitted from document examination which is one of general scanning models and qualitative methods. The findings section of the journal presents samples from panel applications and artworks produced using different materials showing shape similarities. It is concluded that the panels used in Ottoman ornament arts of the classical period have important functions for forming of style unity

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Art, Illumination, Ornament, Panel, Form