Hafızlık Öğrencilerinin Çalışma Alışkanlıkları Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2019, Sayı: 47, 175 - 232, 31.12.2019

Cemil Osmanoğlu , Ferda Aslan

Öz

Hafızlık eğitimi İslam eğitim geleneğinde en uzun soluklu eğitim pratiklerinden biridir. Cumhuriyet’in başından bu yana yürütülen hafızlık eğitiminde genelde Osmanlı deneyimi merkeze alınarak belli bir geleneksel ezber yapma tarzı oluşmuş durumdadır. Büyük ölçüde öğrencinin bireysel çaba ve çalışma alışkanlıklarıyla şekillenen hafızlık eğitiminde öğrencilerin nasıl bir yaklaşımla ezber sürecine hazırlandıkları, ezber sürecini nasıl yapılandırdıkları, ezberledikleri sayfaları nasıl tekrar ettikleri yeteli verilerle ele alınmış değildir. Alan yazında hafızlık eğitimin çeşitli boyutlarını ele alan farklı çalışmalar olmakla birlikte hafızlık yapmakta olan öğrencilerin çalışma alışkanlıklarını kendine konu edinen spesifik bir çalışma bulunmamaktadır. Hafızlık eğitimi alan öğrencilerin ezber sürecinde ne tür çalışma alışkanlıkları sergilediklerini ezber öncesi, ezberleme, pekiştirme ve zaman yönetimi boyutlarıyla ele almayı amaçlayan bu çalışmanın verileri konuyla ilgili olarak geliştirilen anketle elde edilmiştir. Nicel araştırma deseninde durum çalışması olarak yapılandırılan bu araştırma Kayseri ili örneğinde farklı okul/kurslarda hafızlık eğitimi alan 338 öğrenciyle yürütülmüştür. Çalışmanın sonunda söz konusu eğitime devam eden öğrencilerin ezber öncesi süreçlerde yeterli hazırlıkları yaptıkları ancak ezber sayfalarını etkin bir okuyucudan dinleme ve kritik yerleri belirgin hale getirmeyle ilgili sorunlar yaşadıkları; ezber sürecinde ezberi belli bir mantığa göre yapma, söz gelimi belli bir tekrar mantığı içerisinde sayfayı anlamlı parçalara bölerek ezberleme ve sonunda gerektiği gibi dinletme, bu süreçte arkadaşlarına danışma gibi hususlarda iyi durumda oldukları, ancak akranlarıyla karşılıklı etkileşim içerisinde, belli bir akran değerlendirmesini de işin içine katarak ezberini yürütmede belli problemler yaşadıkları anlaşılmıştır. Ezber sürecinin sonunda ezberledikleri yerleri belli bir düzen içerisinde tekrar ederek pekiştirme konusunda ise onların gün içindeki tekrarlarda iyi durumda oldukları buna karşılık ezberi takip eden ilk ve ikinci günlerinde gerekli tekrarları yapma konusunda daha zayıf durumda oldukları; zaman yönetimi noktasında ise en fazla kendilerini eleştirdikleri hususun günlük, haftalık ve aylık planlar yaparak bu plana göre ezber sürecini yönetme noktasında olduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din eğitimi, hafızlık eğitimi, çalışma alışkanlıkları, zaman yönetimi

Kaynakça

• AKDEMİR, M. A. (2010). Kur’an Ezberinde Kalite İhtiyacı ve Donanımlı Hafızlık. Usul İslam Araştırmaları, 13(13), 21- 40.
• ALGUR, H. (2019). Hafızlık Eğitimi Alan Bireylerin Motivasyon ve Psiko-sosyal Durumları. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi yayınları.
• AY, M. E. (2005). Problemleri ve Beklentileriyle Türkiye'de Kur'an Kursları. Bursa: Düşünce Kitabevi.
• AYDIN, M. Ş. (2019). Hafızlık Eğitimini Yeniden Düşünmek. C. Osmanoğlu, & Ö. Özbek içinde, Hafızlık Eğitimi Üzerine Araştırmalar (s. 17-39). Kayseri: Kimlik Yayınları.
• BAYRAKTAR, M. F. (1992). Eğitim Kurumu Olarak Kur'an Kursları Üzerine Bir Araştırma. İstanbul: Yıldızlar Matbaası.
• BAYRAKTAR, M. F. (2008). Hafızlık Eğitiminin Gelenksel Yöntemleri ve Kur'an Kursları. X. Kur'an Sempozyumu (Kur'an ve Eğitim) (s. 117-138). Ankara: Fecr Yayınları.
• ÇAYLI, A. F. (2005). Kur'an Kursu Öğreticilerine Göre Hafızlık Öğretimi ve Problemleri (Göller Bölgesi Örneği). Isparta: SDÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lİsans Tezi.
• ÇINAR, F., & Yıldız, F. (2016). 11-15 Yaş Arsındaki Gençlerin Hafızlık Eğitimi Hakkındaki Bilgi Düzeyleri ve Bakış Açıları. A. İ. (Ed.) içinde, Gençliğin Gelişimi ve Problemleri Karşısında Din Görevlileri (s. 191-209). İstanbul: Ensar Neşriyat.
• DEMİREZEN, V. (2017). Kur'an Kurslarında Kur'an-ı Kerim Derslerinde İzlenen Öğretim Yöntemleri (Kayseri Örneği). Kayseri: ERÜ SBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• DİB. (2010). Hafızlık Eğitim Programı . Ankara : Diyanet İşleri Başkanlığı.
• FIRAT, Y. (2007). Kur'an Öğretimi ve Hafızlık Eğitimi Üzerine Bazı Düşünceler. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23, 560–566.
• GÖRENER, İ. (2019). Kur'an Ezberinin Anatomisi: Bir Süreç Değerlendirmesi . C. Osmanoğlu, & Ö. Özbek içinde, Hafızlık Eğitimi Üzerine Araştırmalar (s. 41-56). Kayseri: Kimlik Yayınları.
• GÜNEŞ, A. (2019). Türkiye'de Yeni Bir Model OLarak Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık (Bir Durum Analizi) . İstanbul: Arı Sanat Yayınevi.
• GÜREL, R. (2019). Cumhuriyet Dönemi HAfızlık Eğitimi Literatürü Üzerine Bir Değerlendirme. C. Osmanoğlu, & Ö. Özbek içinde, Hafızlık Eğitimi Üzerine Araştırmalar (s. 341-389). Kayseri: Kimlik Yayınları.
• GÜREL, R., & Kaya, U. (2019). İlahiyat Fakültelerinde Hafızlık Çalışmaları: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Örneeği. C. Osmanoğlu, & Ö. Özbek içinde, Hafızlık Eğitimi Üzerine Araştırmalar (s. 247-295). Kayseri: Kimlik Yayınları.
• KOÇ, A. (2005). Kur'an Kurslarında Eğitim ve Verimlilik Üzerine Bir Araştırma. Ankara: Avrasya Yayıncılık.
• KOÇ, M. A. (2010). Kur'an Kıraatinde Türklere Özgü Mahalli Okuyuş Sorunu. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2(51), 79-91.
• KORKMAZ, M. (2017). Din Öğretimi Teknolojisi ve Materyal Geliştirme. Kayseri: Kimlik Yayınları.
• KULOĞLU, R. (2018). Yönetici Görüşlerine Göre İmam Hatip Ortaokullarındaki Hafızlık Projesinin Değerlendirilmesi. İstanbul: İstanbul Sabahattin Zaim ve Marmara Üniversitesi SBE Yayımlanmamış Yüksek Lİsans Tezi .
• OSMANOĞLU, C., & Göksun, A. N. (2019). Hafızlık Eğitiminde Başarı ve Motivasyon. C. Osmanoğlu, & Ö. Özbek içinde, Hafızlık Eğitimi Üzerine Araştırmalar (s. 117-201). Kayseri: Kimlik Yayınları.
• ŞAHİN, H. (2011). Başlangıcından Günümüze Kadar İslam Coğrafyasında Hafızlık Tedriastı. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 11(2), 199-220.
• UĞUR, E. (2019). İdareci, Öğretici ve Öğrenci Görüşlerine Göre Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık Uygulamasının Değerlendirilmesi. Kayseri: ERÜSBE Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.