SULTAN MURAD’S MENTALITY ON ADMINISTRATION ACCORDING TO NASIHATU'S-SELATIN (THE ADVICE TO SULTANS) AND MUSTAFA ALI’S OPINIONS ON THIS MATTER

Yıl 2008, Cilt: 10 Sayı: 2, 1 - 40, 01.12.2008

Faris Çerçi

Öz

The Ottoman empire that had run well by its instititions started corrupting after the middle of XVI. Century. The state men and scholars who had witnessed the decline of the empire felt need to warn the administration by books in form of recommendations and advice Mustafa Âlî, who had offices in different bureauctratic ranks took his place among those writter Therefore his book called “Nasîhatü’s-Salâtîn” (the Advices to Sultans) is most important because of its description the inner truth of Ottoman Empire. Te subjects have been discussed at critically and detailed ways in form of “Siyasetname” (the book on administration) in the manuscript book by Mustafa Âlî The main subjects -as the coalescence of state with people, social relations, tolerance, clealiness, dressing, politeness, skillful peopel and being of state on the alert- have been discussed in this book.

Anahtar Kelimeler

The Advices to Sultans, courier, oficially fixed price, tax.

NASÎHATÜ'S-SELÂTÎN’E GÖRE III. MURAD’IN YÖNETİM ANLAYIŞI VE MUSTAFA ÂLÎ’NİN BU KONUDAKİ BAZI GÖRÜŞLERİ

Öz

Kurumlarıyla iyi işleyen Osmanlı devlet düzeni XVI. yüzyıl ortalarından sonra bozulmaya başlamıştır. Çöküşü fark eden ilim ve devlet adamları, öğüt ve nasihat tarzındaki eserlerle idareyi uyarma ihtiyacını duymuşlardır. Bürokrasinin bir çok kademesinde görev alan Mustafa Âlî de bu müellifler arasındadır. Onun, Nasîhatü’s-Selâtîn adlı eseri, Osmanlı İmparatorluğunun o dönemdeki işleyişini anlatması bakımından önemli bir eserdir. Defterdar Mustafa Âlî’, siyaset-nâme türündeki bu yazma eserinde, konuları eleştirel bir dille ele almakta ve kendi dönemindeki olayları en ince teferruatına kadar anlatmaktadır. Eserde Devlet-Halk kaynaşması, sosyal münasebetler, hoş görü, temizlik, giyim-kuşam, nezaket, hüner sahipleri, ordunun teyakkuz hali gibi belli başlı konular ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Nasîhatü’s-Selâtîn, Ulaklar, Narh, Vergi

Kaynakça

• Abdülazîz ed-Dûrî, (1995). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi “Emîr” maddesi, İstanbul. XI.
• Aclûni İsmail b. Muhammed, (1408/1988). Keşfü'l-Hafâ, (I-II), Beyrut, II. Adnan, Abdülhak, (1965). İslam Ansiklopedisi. “Ali Kuşçu” maddesi, İstanbul, I. Âlî, (1277). Künhü’l-Ahbâr, Matbaa-i Âmire, I.
• Âlî, (ts. 1), Künhü'l-Ahbâr, Kayseri Râşid Efendi Ktp.Türkçe Yaz. Kol. N0: 920.
• Âlî, (ts. 2), Nasîhatü’s-Selâtîn, Süleymaniye Kütüphanesi Hüsrev Paşa Türkçe Yazmalar Kol. No: 311.
• Âlî, (ts. 3), Nusret-Nâme, Süleymaniye Ktp. Esad Efendi Türkçe Yaz. Kol. No: 2433.
• Allan, J., (1966). İA. “Sâdî “ maddesi, İstanbul, X.
• Atay, H. (1983). Osmanlılarda Yüksek Din Eğitimi, Ankara.
• Babinger, F. (1992). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, Çeviren Coşkun Üçok, Kültür Bakanlığı Yayınları, Mersin.
• Çantay, H.B. (1965). Kur’ân-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm, İstanbul, II.
• Çerçi, F. (2000). Gelibolulu Mustafa Âlî ve Künhü’l-Ahbâr’ında II. Selim, III. Murat ve III. Mehmet Devirleri, I-II-III, Erciyes Üniv. Yay., No: 121, Kayseri.
• Çerçi, F. (2003). Haberleşme Hizmetleri ve Osmanlı Devletinde Ulak Organizasyonu (ve Mustafa Âlî’nin Bu Konudaki Görüşleri), Atatürk Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, Erzurum.
• Emecen, F. (1993). DİA “Çift Resmi” maddesi, İstanbul, VIII. İsen, M. (1998). Gelibolulu Mustafa Âlî, Şule Yayınları, İstanbul. İsen, M. (1994). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı, Ankara.
• Juynboll, TH.W. (1977). İA.“Kadı Han Fahreddin” maddesi, İstanbul,VI. Köprülü, F. (1973). İslam Medeniyeti Tarihi, Ankara.
• Köprülü, F. (1927). Müverrih Âlî’nin Bir Eseri, Hayat Mec. İstanbul, II.
• Kuzgun, Ş. (1984). İbni Sina, Gevher Nesibe Sultan Anısına Düzenlenen “İbni Sina Kongresi Tebliğleri”, Kayseri.
• Mehmed Celâleddin, (1304). Şerh-i Ahidnâme-i Ali, Şirket-i Mürettibiyye Matbaası,
• İstanbul.
• Muallim Naci, (1987). Lügat-i Naci, İstanbul.
• Özek, A. Karaman, H., Turgut, A., Çağırıcı, M., Kâfi, İ., Dömez, Gümüş, S. (1993).
• Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli, Ankara. Özel, A. (1992). DİA. “Bezzâzî” maddesi, İstanbul, VI.
• Pakalın, M. Z. (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul, I.
• Severcan, Ş. (1999). Âlî’nin Siyâset Felsefesi, İslâmiyât, Üç Aylık Araştırma Dergisi, Ankara.
• Sümer, F. (1989). DİA. “Ahmet Celâyir” maddesi, İstanbul, II.
• Suyûtî, (1990). el-Câmiü's-Sağîr fî Ehâdisi'l-Beşîri'n-Nezîr, Beyrut. I-II
• Şeker, M. (1997). Gelibolulu Mustafa Âlî ve Mevâ‘idü’n-Nefâis Fî Kavâ‘idi’l- Mecâlis, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Şemsettin Sâmi, (1979), Kâmûs-i Türkî, Lübnan-Beyrut.
• Tietze, A. (1979–1982). Mustafa Ali’s Counsel for Sultans of 1581, Wien. I-II, Uğur, A., (ts.) Osmanlı Siyâset-Nâmeleri, Kültür ve Sanat Yayınları,
• Yılmaz, A. (1996). Kanunî Sultan Süleyman’a Yazılan Kasideler, Ankara. Yurdaydın, H.G. (1971). İslam Tarihi Dersleri, Ankara.
• Zambuar, E.V. (1977). İA. “Kantar” maddesi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, VI.