XIX. YÜZYILIN İLK YARISINDA TERCAN VE KÖYLERİNİN DEMOGRAFİK YAPISI (1835 TARİHLİ NÜFUS DEFTERİNE GÖRE)

Yıl 2008, Cilt: 10 Sayı: 2, 59 - 75, 01.12.2008

Yunus Özger

Öz

Erzurum-Erzincan yolu üzerinde yer alan Tercan, Doğu Anadolu’nun stratejik noktalarından biridir. Osmanlı döneminde Erzurum Eyaletine bağlı olan Tercan kazası, Aşağı Tercan ve Yukarı Tercan olarak iki ayrı idari bölüme ayrılmıştı. 19. Yüzyıl başlarında Tercan, oldukça geniş bir yüz ölçümüne sahipti. Yerleşim alanlarının büyük bir kısmı köylerden oluşmakta, bunun yanında çiftlik ve mezra gibi köy altı yerleşim alanları da bulunmaktaydı. 1835 yılında kaza genelinin toplam erkek nüfusu 6.720 kişiden ibaretti.

Anahtar Kelimeler

Tercan, Mama Hatun, Nüfus yapısı, 19. Yüzyıl.

THE DEMOGRAPHIC STRUCTURE OF TERCAN AND ITS VILLAGES IN THE FIRST HALF OF 19TH CENTURY (ACCORDING TO THE CENSUS REGISTERS IN 1835)

Öz

Tercan located on the road of Erzurum-Erzincan was one of the strategic points of Eastern Anatolia. Tercan district, which was bound to Erzurum Province during the Ottoman Empire, had been separated into two administrative units as the Lower Tercan and the Upper Tercan. At the beginning of the 19thCentury, Tercan had a considerably vast area. Most of the settlements were composed of villages but there were smaller settlements like farmyards (chiftliks) and mezras as well. Male population of all district was 6.720 in 1835.

Anahtar Kelimeler

ercan, Mama Khatun, Demographic Structure, 19 th Century.

Kaynakça

• BOA.(Başbakanlık Osmanlı Arşivi), HAT, (Hatt-ı Hümayun Tasnifi) 1040/43065 R. BOA. ML.CRD.( Maliye Cerîde Odası Defterleri) 2059.
• BOA. D.CRD. (Bâb-ı Defterî Cerîde Odası) 40465.
• Arat, Reşit Rahmeti (1978). “Köy”, İ.A, VI, İstanbul, s.924.
• Beydilli, K. (1993). “1828 – 1829 Osmanlı- Rus savaşında Doğu Anadolu’dan Rus- ya’ya Göçürülen Ermeniler”. Belgeler, C.XIII : (17), s.365-434.
• Barkan, Ö.L. (1941). “Türkiye'de İmparatorluk Devirlerinin Büyük Nüfus ve Arazi Tahrirleri ve Hakana Mahsus İstatistik Defterleri”, İstanbul Üniversitesi İk- tisat Fakültesi Mecmuası, II/I, 20-59.
• Bayburtlu Osman. (1961). Tevârîh-i Cedîd-i Mir'ât-ı Cihân, neşr. Atsız, İstanbul. Celâlzâde Mustafa. (1997). Selimnâne, (haz. Ahmet Uğur, Mustafa Çuhadar). İstan-
• bul.
• Gündoğdu, H. (1998). "Tercan ve Çevresindeki Tarihi Kalıntılar", Cumhuriyetin 75.
• Yılında Tercan. 215-261.
• Haydar Çelebi. (t.y). Ruznâme, neşr. Yavuz Senemoğlu, İstanbul. Hoca Sadeddin Efendi. (1335). Tâc'üt Tevârîh, II.İstanbul.
• Karal, E.Z. (1997). Osmanlı İmparatorluğu’nda İlk Nüfus Sayımı, Ankara. Kırzıoğlu, F. (1998). Osmanlıların Kafkas- Elleri'ni Fethi (1451-1590), Ankara. Konukçu, E. (1998)." Tercan Tarihi", Cumhuriyetin 75. Yılında Tercan, 25-187. Konukçu, E. (1998). Otlukbeli Meydan Savaşı (Ağustos 1473), Ankara.
• Köse, A. (1991). İspir ve Çevresinin Bölgesel Coğrafya Etüdü, Basılmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Küçük, C. (1977). “Tanzimat Dönemi Erzurum’un Nüfus Durumu”, İstanbul Üniver- sitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi (1976-1977), 7-8, 185-
• -
• Küçük, C. (1978). “Tanzimat’ın İlk Yıllarında Erzurum’un Cizye Geliri ve Reâyâ Nüfusu”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 31, 199- 234.
• Miroğlu, İ. (1975). XVI. Yüzyılda Bayburt Sancağı, İstanbul.
• Miroğlu, İ. (1990). Kemah Sancağı ve Erzincan Kazası (1520-1566), Ankara. Miroğlu, İ. (1993). "Ferruhşâd Bey'in Vakfiyesi", Türk Tarih Kurumu Belgeler, XV,
• , 183-205.
• Özger, Y. (2007).“XIX. Yüzyılın İlk Yarısında İspir ve Köylerinin Nüfusu”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 14: (34), 275-295.
• Sevim, A., Merçil, E. (1995). Selçuklu Devletleri Tarihi Siyaset, Teşkilat ve Kültür, Ankara.
• Sümer, F. (1998.). Selçuklular Devrinde Doğu Anadolu'da Türk Beylikleri, Ankara. Turan, O. (1999). Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti, İstanbul.
• Yazıcı, H. (1998). "Tercan Ovası ve Çevresinin Başlıca Coğrafi Özellikleri", Cum- huriyetin 75. Yılında Tercan, 265-301.