XIX. YÜZYILIN İLK YARISINDA ERZİNCAN VE KÖYLERİNİN DEMOGRAFİK VE İSKÂN YAPISI (1835 TARİHLİ NÜFUS DEFTERİNE GÖRE)

Yıl 2009, Cilt: 11 Sayı: 2, 163 - 182, 01.12.2009

Abdulkadir Gül

Öz

Doğu Anadolu Bölgesi’nin Yukarı Fırat Bölümünde yer alan Erzincan, bölgenin stratejik noktalardan birisidir. Osmanlı döneminde umumiyetle Erzurum Eyaletine bağlı kalan Erzincan Kazası, Güney Erzincan ve Kuzey Erzincan olarak iki ayrı idari bölüme ayrılmıştır. XIX. Yüzyılın ortalarına doğru kaza, kendi ismiyle anılan ovanın tamamından oluşmaktadır. İskân yerleri şehir ve köy, mezra, çiftlik ve vanklar olarak adlandırılan köy altı yerleşmelerinden oluşmaktaydı. 1835 yılında kaza genelinin toplam erkek nüfusu 15857 kişiden ibaretti.

Anahtar Kelimeler

Erzincan, Nüfus Yapısı, XIX. Yüzyıl.

THE DEMOGRAPHIC STRUCTURE OF ERZİNCAN AND ITS VILLAGES IN THE FIRST HALF OF 19th CENTURY (ACCORDING TO THE CENSUS REGISTERS IN 1835)

Öz

 

Erzincan, placed in upper part of Euprates ise one of the stracegic sports of the region. Erzincan subprovince, which remained dependent upon Erzurum Province in Ottoman period was divided into two separete administrative part. At the beginnig of the XIX. thcentury, Erzincan had considerably vast area. Setlement place are city and village, farmyards( chiftliks) and the places called subvillages. In 1835, total male population of all district 15857.

Anahtar Kelimeler

Erzincan, Demographic Structure, XIXth Century.

Kaynakça

• BA. ML. CRD.2059. BA. D. CRD.40465. BA. MAD. 5152, 6422.
• Altınbilek, M.S. (1997). Plânlama Sorunları Açısından Erzincan’ın Şehir Coğrafyası (Basılmamış Doktora Tezi). Erzurum.
• Arat, Reşit Rahmet (1993). “Köy”, İ.A. c.VI, İstanbul. s.924.
• Ayn Ali Efendi (1280). Kavânin-i Al-i Osman der-Hülâsa-i Mezâmin-i Defter-i Di- vân. İstanbul.
• Barkan, Ö.L. (1941). “Türkiye’de İmparatorluk Devirlerinin Büyük Nüfus ve Arazi Tahrirleri ve Hakana Mahsus İstatistik Defterleri”, İstanbul Üniversitesi İk- tisat Fakültesi Mecmuası, II/I, 20–59.
• Clavijo (1939), Kadis’ten Semerkant’a Seyahat, (trc. Ömer Rıza Doğrul). İstanbul. Darkot, B. (1993). “Erzincan”, İ.A, c.IV, İstanbul. s.338–340.
• Doğanay, H. (1994). Türkiye’nin Beşeri Coğrafyası. Ankara.
• Ergenç, Ö. (1976). “Osmanlı Şehirlerindeki Yönetim Kurumlarının Niteliği Üzerin- de Bazı Düşünceler”, VIII, Türk Tarih Kongresi Kongreye Sunulan Bildiri- ler, c. II, Ankara, s.1265–1274.
• Ergenç, Ö. (2006).XVI. Yüzyılın Sonlarında Bursa. Ankara. Evliya Çelebi. (1314). Seyahatnâme, II, İstanbul.
• Hayli, S. (1995). Erzincan Ovası’nın Beşerî ve İktisadî Coğrafyası (Basılmamış Doktora Tezi).Elazığ.
• İlgürel, M. (2001) “1784 Erzincan Depremi”, Tarih Boyunca Anadolu’da Doğal Âfetler ve Deprem Semineri, 22–23 Mayıs 2000, Bildiriler, İst. 198–202.
• İnalcık, H. (1954). Sûret-i Defter-i Arvanid. Ankara.
• Karaboran, H.H. (1984), “Türkiye'de Mevkii Adları Üzerine Bir Araştırma”, Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Millî Folklor Araştırma Dairesi yay.no:60, Seminer, Kongre Bildirileri Dizisi:17, s.97-148. Ankara.
• Karal, E.Z. (1997). Osmanlı İmparatorluğu’nda İlk Nüfus Sayımı. Ankara.
• Karpat, H.K. (2003). Osmanlı Nüfusu (1830–1914) Demografik ve Sosyal Özellik- leri. İstanbul.
• Kemali, A. (1932). Erzincan Tarihi. İstanbul.
• Konukçu, E. (1998). “Tercan Tarihi”, Cumhuriyetin 75. Yılında Tercan.
• Küçük, C. (1977). “Tanzimat Dönemi Erzurum’un Nüfus Durumu”, İstanbul Üni- versitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi (1976–1977), 7–8, 185–224.
• Miroğlu, İ.(1990). Kemah Sancağı ve Erzincan Kazası (1520–1566). Ankara.
• Ortaylı, İ. (1974). Tanzimat Sonrası Mahalli İdareler. Ankara.
• Demirel, Ö. (2000). Osmanlı Vakıf-Şehir İlişkisine Bir Örnek: Şehir Hayatında Va- kıfların Rolü. Ankara.
• Demirel, Ö. (1989). II. Mahmud Döneminde Sivas’ta Esnaf Teşkilatı ve Üretim- Tüketim İlişkileri. Ankara.
• Orcan, S. (1984). “Topononi: Coğrafi Yer Adları Standardizasyonu’nun Milli ve Milletlerarası Önemi”, Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Millî Folklor Araştırma Dairesi yay.no:60, Seminer, Kongre Bildirileri Dizisi:17, s.55-62, Ankara.
• Özel, O. (1999). “17. Yüzyıl Osmanlı Demografi ve İskân Tarihi İçin Önemli Bir Kaynak: Mufassal Avarız Defteri”, XII. Türk Tarihi Kongresi (Ankara, 12– 16 Eylül 1994), Kongreye Sunulan Bildiriler III. Ankara. s.735–743.
• Özger, Y. (2007). “XIX. Yüzyılın İlk Yarısında İspir ve Köylerinin Nüfusu”, Ata- türk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, yıl. 14, sayı.34, s.275–295.
• Özgüç, T. (1969).Altıntepe II. Ankara.
• Sümer, F. (1993). “Mengücüklüler”, İ.A, c.VII. İstanbul. s.713–718.
• Şahin, T. E. (1985). Erzincan Tarihi, c.I, II. Erzincan.
• Pamuk, B. (2006). XVII. Yüzyılda Bir Serhad Şehri Erzurum. İstanbul. Turan, O. (1999). Selçuklu Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti. İstanbul.
• Turan, O. (1998). Selçuklular Devrinde Doğu Anadolu’da Türk Beylikleri. Ankara. Yediyıldız, B. (1985). Ordu Kazası Sosyal Tarihi. Ankara.
• Yediyıldız, B. (1984). “Türkiye’de Yer Adı Verme Usulleri ve Yer Adı Değişiklik- lerinin Tarihi Gelişimi”, Türk Yer Adları Sempozyumu Bildirileri, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Millî Folklor Araştırma Dairesi yay.no:60, Seminer, Kongre Bildirileri Dizisi:17, s.25-41, Ankara.