Ortaokul Türkçe (5-8. Sınıflar) Ders Kitaplarında Yer Alan “Doğa ve Evren” Temasının Ekoşiir Bağlamında İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 23 Sayı: 3, 686 - 697, 31.12.2021

Mehmet Halil Sağlam , Mehmet Miçooğulları

https://doi.org/10.17556/erziefd.818876

Öz

İnsan kaynaklı çevresel tahribatların arttığı son dönemlerde edebiyatın bilinçlendirme/farkındalık yaratma işlevi işe koşularak ortaya konan ekolojik eleştiri (çevreci eleştiri/ekoeleştiri) kuramı ve ekolojik şiir (ekoşiir) türü insanlığın sebep olduğu yıkımı somutlaştırmada bir araç olarak kullanılabilir. Aracılık işlevi ile ekolojik eleştiri ve ekolojik şiir, doğanın dengesini yeniden sağlanması amacıyla yaratılacak farkındalık adına önemli bir girişim olarak değerlendirilebilir.
Çalışmanın amacı ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan “Doğa ve Evren” temasını ekoşiir bağlamında değerlendirmek ve ilgili ders kitaplarına yönelik birtakım alternatif şiir önerilerinde bulunmaktır.
Çalışmanın ilk bölümünde ekolojik eleştiri kuramı ile ekolojik şiir türü tanıtılmıştır. İkinci bölümde “Doğa ve Evren” teması kapsamında ortaokul Türkçe ders kitaplarında (5-8. sınıflar) yer alan şiirler belirlenerek ekolojik şiir (ekoşiir) bağlamında irdelenmiştir. Çalışmanın sonunda ilgili temada yer alan şiirlerin konu/ana duygu özelinde sadece doğa güzelliğine odaklandığı ve hiçbir şiirin ekoşiir türü ile ilintili olmadığı ortaya çıkmıştır. Söz konusu tespitten hareketle alan taraması sonucu belirlenen şiirler, ekoşiir bağlamında ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alabilecek örnekler olarak sıralanmıştır. Ekoşiir türüne dikkat çekilmesi amacıyla birtakım öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

ekoeleştiri, şiir, ekoşiir, ders kitabı

The Analysis of the “Nature and Universe” Theme In The Secondary School Turkish Language Course Books (5th-8th Grades) In The Context of Ecopoetry

Öz

The ecological criticism (environmentalist criticism/ecocriticism) theory and ecological poetry (eco-poetry), which have been put forward by using the awareness/awareness-raising function of literature in recent times when human-induced environmental damage has increased, can be used as a tool in concretizing the destruction caused by humanity. With its mediation function, ecological criticism and ecological poetry can be considered as an important initiative in the name of awareness to be created in order to restore the balance of nature.
The aim of the study is to evaluate the theme of "Nature and Universe" in the secondary school Turkish course books in the context of ecopoetry and to make some alternative poetry suggestions for the related coursebooks.
In the first chapter of the study, ecological criticism theory and ecological poetry are introduced. In the second chapter, the poems in the secondary school Turkish language coursebooks (5th-8th grades) within the scope of the theme of "Nature and the Universe" are examined in the context of ecological poetry. At the end of the study, it was revealed that the poems included in the relevant theme focused only on the beauty of nature in the subject/main emotion and that none of the poems were related to the ecopoetry type. Poems determined as a result of field scanning based on the aforementioned determination are listed as examples that can be included in secondary school Turkish language coursebooks in the context of ecopoetry. Some suggestions have been made in order to draw attention to the type of ecopoetry.

Anahtar Kelimeler

ecocriticism, poetry, ecopoetry, course books

Kaynakça

• Aylanç, M. (2018). Fikret Demirağ'ın şiirlerine ekoeleştirel bakış. folklor/edebiyat, 24(96), 37-52.
• Budan, C. Y. (2017). Çevreci eleştiri bağlamında Yaşar Kemal'in Kuşlar da Gitti romanı üzerine bir değerlendirme. Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2(1), 3-20.
• Bulut, D. (2007). Çevre ve Edebiyat: Yeni Bir Yazın Kuramı Olarak Ekoeleştiri. http://www.littera.hacettepe.edu.tr/TURKCE/17_cilt/dilek.html.
• Bulut, F. (2020). Ekoeleştiri kuramı ışığında Ayla Kutlu’nun “Huvava: İlk Çevre Koruyucu” adlı eserine bakış. Turkish Studies - Language and Literature, 15(2), 625-638.
• Ergin, M., & Dolcerocca, Ö. N. (2016). Edebiyata ekoeleştirel yaklaşımlar: Ekoşiir ve Elif Sofya. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (SEFAD)(36), 297-314.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) (2019). Türkçe Dersi Öğretim Programı (1,2,3,4,5,6,7 ve 8. Sınıflar). Ankara.
• Özberk, N. (2019). Halk çevreciliğinin ürettiği yeni bir şiir türü: 'Ekoaktivist' şiir. folklor/edebiyat, 25(100), 911-940.
• Sazyek, H., & Sürücü, Y. (2018). Cahit Külebi'nin şiirlerine ekoeleştiri çerçevesinden bakmak. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(36), 25-38.
• Sezer, A., & Yiğitoğlu, M. (2019). Aşık Veysel'in şiirlerine ekoeleştiri bağlamında bir yaklaşım. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi , 7(14), 568-579.
• Solak, C. (2012). Bir ekoeleştiri denemesi: Behiç Ak'ın Tek Kişilik Şehir Oyununda birey, toplum ve çevre ilişkileri. AÜ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED)(47), 211-224.
• Yavuz, Y. (2019). Edebiyat ve ekoeleştiri: Latife Tekin’in Manves City ve Sürüklenme adlı romanları. Edebi Eleştiri Dergisi, 3(3), 245-259.
• Yücel, A. (Ed.). (2020). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokulu Türkçe Ders Kitabı 8. Sınıf. Ankara: MEB Devlet Yayınları.
• URL2: http://cdn.istanbul.edu.tr/statics/basimyayinteknikbilimlermyo.istanbulc.edu.tr/wp-content/uploads/2016/10/At%C4%B1k-Y%C3%B6netimi-Ders-Notlar%C4%B1.pdf