Kalıp Yargı ve Ön Yargılı Çocuklar: Sosyal Bilgiler Dersi Bağlamında Bir İnceleme

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 2, 279 - 296, 29.06.2023

Ceren Ağgül , Ferat Yılmaz

https://doi.org/10.17556/erziefd.1146808

Öz

Araştırmada sınıf öğretmenlerinin görüşleri dikkate alınarak ilkokul öğrencilerinin sahip olduğu kalıp yargı ve ön yargılarının incelenmesi amaçlanmaktadır. Araştırma, kişilerin yaşam deneyimlerini nasıl yorumladıklarına odaklanan temel nitel araştırma deseni ile yürütülmüştür. Çalışmaya, Türkiye’nin farklı illerinde görev yapan 20 sınıf öğretmeni katılmıştır. Veriler, araştırmacılar tarafından geliştirilen “İlkokul Öğrencilerinde Görülen Kalıp Yargı ve Ön Yargılara İlişkin Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu” ile toplanmıştır. Elde edilen verilerin analizinde içerik analizi kullanılmıştır. Ulaşılan bulgulara göre ilkokul öğrencileri cinsiyet, etnisite ya da ırk, dil, din, yerleşim yerleri, meslekler, özel gereksinimli bireyler, dersler, sosyoekonomik düzey ve bireysel farklılıklar ile ilgili konularda kalıp yargılara sahiptir. Öğrenciler, kalıp yargılara sahip oldukları gruplar karşısında kaçınma, uzak durma, dışlama, tercih etmeme, iğrenme ve engelleme gibi davranışlar sergilemektedir. Bu kalıp yargı ve ön yargıların azaltılması için kalıp yargı ve ön yargıyı fark etme becerisine Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programında da yer verilmelidir. Böylece, ilkokul öğrencilerinin kalıp yargı ön yargılarının gelişip yayılması daha erken bir süreçte önlenmelidir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler, kalıp yargı, ön yargı, beceri

Children with Stereotypes and Prejudices: A Study on Primary School Students

Öz

The present study aims to examine the stereotypes and prejudices of primary school students by taking into account the opinions of classroom teachers. The study was conducted using a basic qualitative research design focusing on how people interpret their life experiences. The study included 20 classroom teachers from various provinces across Turkey. The data were collected with the "Semi-Structured Interview Form on Stereotypes and Prejudices in Primary School Students" developed by the researchers. Content analysis was used in the analysis of the obtained data. According to the findings, primary school students have stereotypes about gender, ethnicity or race, language, religion, places, occupations, individuals with special needs, courses, socioeconomic level and individual differences. Students exhibit behaviors such as eschewing, staying away, excluding, not preferring, disgusting, and inhibiting the groups they have stereotypes. In order to reduce these stereotypes and prejudices, the skill of recognizing stereotypes and prejudices should be included in the Life Studies Curriculum. Thus, the development and spread of stereotypes and prejudices of primary school students should be prevented at an earlier stage.

Anahtar Kelimeler

Social studies, stereotype, prejudice, skill

Kaynakça

• Aboud, F. E. (2003). The formation of in-group favoritism and out-group prejudice in young children: Are they distinct attitudes? Developmental psychology, 39(1), 48-60. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/0012-1649.39.1.48
• Agustin, M., Djoehaeni, H., ve Gustiana, A. D. (2021, March). Stereotypes and prejudices in young children. In 5th International Conference on Early Childhood Education (ICECE 2020) (pp. 302-305). Atlantis Press.
• Alabaş, Ç. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programlarında (1968-2018) sosyal katılım becerisinin yerinin incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kastamonu Üniversitesi, Kastamonu.
• Arıkan, A. (2019). Sosyal bilgiler dersinde react stratejisine dayalı etkinliklerin öğrencilerin akademik başarılarına, sosyal bilgiler dersine yönelik tutumlarına ve öğrenmenin kalıcılığına etkisi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi.
• Armut, B., ve Kılınç, M. (2018). 4. Sınıf sosyal bilgiler öğretmen adaylarının girişimcilik becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. International Journal of Field Education, 4(1), 39- 56.
• Aykaç, N. (2007). İlköğretim sosyal bilgiler dersi eğitim- öğretim programına yönelik öğretmen görüşleri. [Yayımlanmamış doktora tezi]. On Dokuz Mayıs Üniversitesi.
• Bano, S., ve Mishra, R. C. (2014). Development of social identity and prejudice in Hindu and Muslim children. Social Science International, 30(1), 127-142.
• Bar-Tal, D. (1996). Development of social categories and stereotypes in early childhood: The case of “the Arab” concept formation, stereotype and attitudes by Jewish children in Israel. International journal of intercultural relations, 20(3-4), 341-370. https://psycnet.apa.org/doi/10.1016/0147-1767(96)00023-5
• Bian, L., Leslie, S. J., ve Cimpian, A. (2017). Gender stereotypes about intellectual ability emerge early and influence children’s interests. Science, 355(6323), 389-391. https://doi.org/10.1126/science.aah6524
• Brechet, C. (2013). Children’s gender stereotypes through drawings of emotional faces: Do boys draw angrier faces than girls? Sex Roles, 68(5), 378-389. https://psycnet.apa.org/doi/10.1007/s11199-012-0242-3
• Brown, C. S., Ali, H., Stone, E. A., ve Jewell, J. A. (2017). US children's stereotypes and prejudicial attitudes toward Arab Muslims. Analyses of Social Issues and Public Policy, 17(1), 60-83. https://psycnet.apa.org/doi/10.1111/asap.12129
• Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry & research design: Choosing among five approaches. Sage.
• Cvencek, D., Meltzoff, A. N., ve Greenwald, A. G. (2011). Math–gender stereotypes in elementary school children. Child development, 82(3), 766-779. https://doi.org/10.1111/j.1467- 8624.2010.01529.x
• Çelikkaya, T. (2014). Sosyal bilgiler programında yer alan becerilerin kazandırılma düzeyi: öğretmen görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(3), 969-990.
• De Klerk, V., ve Bosch, B. (1995). Linguistic stereotypes: nice accent—nice person? International journal of the sociology of language, 1995(116), 17-38. https://doi.org/10.1515/ijsl.1995.116.17
• Doyle, A. B., ve Aboud, F. E. (1995). A longitudinal study of White children's racial prejudice as a social-cognitive development. Merrill-Palmer Quarterly (1982-), 209-228.
• Drakulich, K. M. (2012). Strangers, neighbors, and race: A contact model of stereotypes and racial anxieties about crime. Race and justice, 2(4), 322-355. https://doi.org/10.1177/2153368712459769
• Durante, F., ve Fiske, S. T. (2017). How social-class stereotypes maintain inequality. Current opinion in psychology, 18, 43-48. https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2017.07.033
• Erdoğan, M., ve Vatandaş, C. (2020). Bireysel ve toplumsal dışlanma pratiği: Ön Yargı ve ayrımcılık. İnsan ve Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 474-485.
• Ergene, B. (2011). Matematik öğretmen adaylarının türev kavramına ilişkin teknolojik pedagojik alan bilgilerinin çoklu temsiller bileşeninde incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Faiz, M. ve Karasu Avcı, E. (2018). 4. ve 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitapları “Etkin Vatandaşlık” öğrenme alanında yer alan becerilerin ve değerlerin incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 2(1), 1-21.
• Foster-Hanson, E. ve Rhodes, M. (2022). Stereotypes as prototypes in children’s gender concepts. Developmental Science, https://doi.org/10.1111/desc.13345
• Gettys, L. D., ve Cann, A. (1981). Children's perceptions of occupational sex stereotypes. Sex Roles, 7(3), 301-308. https://doi.org/10.1007/BF00287544
• Gönül, B., ve Şahin Acar, B. (2018). Çocukların toplumsal cinsiyet bağlamında sosyal dâhil etme yargıları. Türk Psikoloji Dergisi, 33(82), 67-80. https://doi.org/10.31828/tpd.13004433.2018.82.02.05
• Göregenli, M. (2013). Ayrımcılık çok boyutlu yaklaşımlar. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Güler, A., Halıcıoğlu, M. B. ve Taşğın, S. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Gürel, N. (2011). Kişilik psikolojisi, ön yargının psikolojisi ve kamuoyu: Gordon Allport ve Walter Lippmann’ın görüşleri çerçevesinde bir değerlendirme. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(2), 101-132. https://doi.org/10.1501/sbeder_0000000036
• Gürkan, B. (2009). Sosyal Bilgiler eğitiminde güncel olaylar: ilköğretim dördüncü ve beşinci sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler eğitiminde güncel olayları ele alış biçimlerinin değerlendirilmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Gürses, İ. (2005). Ön yargının nedenleri. Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 14(1), 143-160.
• Haines, E. L., Deaux, K., & Lofaro, N. (2016). The times they are a-changing… or are they not? A comparison of gender stereotypes, 1983–2014. Psychology of Women Quarterly, 40(3), 353-363.
• Harper, M. (2007). The stereotyping of nonreligious people by religious students: Contents and subtypes. Journal for the Scientific Study of Religion, 46(4), 539-552. https://psycnet.apa.org/doi/10.1111/j.1468-5906.2007.00376.x
• Hilton, J. L., & Von Hippel, W. (1996). Stereotypes. Annual review of psychology, 47(1), 237-271.
• Hirschfeld, L. A. (1995). Do children have a theory of race? Cognition, 54(2), 209-252.
• İlter, İ, (2013). Sosyal bilgiler öğretiminde 5e öğrenme döngüsü modelinin öğrenci başarısına, bilimsel sorgulayıcı araştırma becerilerine, akademik motivasyona ve öğrenme sürecine etkileri. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Jamal, G. (2019). Stereotypes about adults with learning disabilities: are professionals a cut above the rest? Disability, CBR & Inclusive Development, 30(2). http://doi.org/10.5463/dcid.v30i2.811
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2014). Kültürleşme ve aile ilişkileri. Türk Psikoloji Yazıları, 17 (34), 120-127.
• Karniol, R. (2011). The color of children’s gender stereotypes. Sex roles, 65(1), 119-132. https://psycnet.apa.org/doi/10.1007/s11199-011-9989-1
• Killen, M., ve Stangor, C. (2001). Children's social reasoning about inclusion and exclusion in gender and race peer group contexts. Child development, 72(1), 174-186. https://psycnet.apa.org/doi/10.1111/1467-8624.00272
• May, A. L., ve Stone, C. A. (2010). Stereotypes of individuals with learning disabilities: Views of college students with and without learning disabilities. Journal of learning disabilities, 43(6), 483-499. https://doi.org/10.1177%2F0022219409355483
• Medikoğlu, O. (2020). İlkokul öğrencilerinin matematik öz yeterlik kaynakları ile matematik kaygı düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 6(1), 35-52.
• Merriam, S. B. (2009). Qualitative research: A guide to design and implementation. San Francisco: Jossey- Bass.
• Merriam, S. B. (2015). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, Çev.). Nobel Akademik.
• Miedema, S. T., Mulvey, K. L., ve Brian, A. (2021): “You throw like a girl!”: young children’s gender stereotypes about object control skills, Research Quarterly for Exercise and Sport, 94(1), 294-298. https://doi.org/10.1080/02701367.2021.1976374
• Miller, L., ve Hayward, R. (2006). New jobs, old occupational stereotypes: Gender and jobs in the new economy. Journal of Education and Work, 19(1), 67-93. https://doi.org/10.1080/13639080500523000
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: an expanded sourcebook. (2nd Edition). Calif. : SAGE Publications.
• Mutluer, C. (2013). Sosyal bilgiler programlarında yer alan beceriler hakkında sosyal bilgiler öğretmen görüşleri(İzmir Menemen örneği). International Periodical For The Languages, Literature a History of Turkish or Turkic, 8(7), 355-362. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.5236
• Narin, N. (2009). İlköğretim ikinci kademe sosyal bilgiler öğretmenlerinin eleştirel düşünme becerilerinin incelenmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi, Adana.
• National Council for the Social Studies [NCSS] (1994). Expectations of excellence: Curriculum standards for social studies. National Council for the Social Studies.
• Nesdale, D., Maass, A., Griffiths, J., & Durkin, K. (2003). Effects of in‐group and out‐group ethnicity on children's attitudes towards members of the in‐group and out‐group. British Journal of Developmental Psychology, 21(2), 177-192.https://psycnet.apa.org/doi/10.1348/026151003765264039
• Newheiser, A. K., Dunham, Y., Merrill, A., Hoosain, L., ve Olson, K. R. (2014). Preference for high status predicts implicit outgroup bias among children from low-status groups. Developmental Psychology, 50(4), 1081–1090. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/a0035054
• Nowicki, E. A., ve Lopata, J. (2017). Children’s implicit and explicit gender stereotypes about mathematics and reading ability. Social Psychology of Education, 20(2), 329-345. https://psycnet.apa.org/doi/10.1007/s11218-015-9313-y
• Otuz, B., Kayabaşı, G. B., ve Ekici, G. (2018). 2017 Sosyal bilgiler dersi öğretim programının beceri ve değerlerinin anahtar yetkinlikler açısından analizi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 11(4), 944-972. https://doi.org/10.30831/akukeg.409791
• Özbaran, B., Köse, S. ve Yılmaz Kafalı, H. (2020). Sosyal beceri: Duygular ve zihin kuramı temelinde sosyal uyumu geliştirmeye yönelik pratik uygulamalar. Mavi Delta Yayıncılık.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev.). Pegem Akademi.
• Polat Zafer, S.S. (2019). Velilerin sosyal bilgiler dersinin önemine ilişkin görüşleri, sosyal bilgiler dersinde öğretmen akademik katılımına ilişkin algıları ve sosyal bilgiler dersinde akademik katılımları arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Trakya Üniversitesi, Edirne.
• Powlishta, K. K., Serbin, L. A., Doyle, A. B., ve White, D. R. (1994). Gender, ethnic, and body type biases: The generality of prejudice in childhood. Developmental Psychology, 30(4), 526-536.
• Seçgin, F. (2021). Kalıp yargı ve ön yargıyı fark etme becerisine yönelik kazanımların sosyal bilgiler dersi öğrenme alanları ve ders kitaplarına yansımaları. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(50), 190-208.
• Skinner, A. L., ve Meltzoff, A. N. (2019). Childhood experiences and intergroup biases among children. Social Issues and Policy Review, 13(1), 211-240. https://doi.org/10.1111/sipr.12054
• Şimşek,A., ve Kolbaşar,S. (2020). 4. Sınıf sosyal bilgiler kitabındaki “milli mücadele” konusunun kronoloji bilgi ve becerilerini kazandırması açısından öğretmen ve öğrenci görüşleri ile incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 4(2), 335-356. doi: 10.38015/sbyy.842634
• Toper, M., ve Cengiz, A.A. (2019). Kişilik, sosyal baskınlık ve ön yargı: Eski hükümlülere yönelik bir inceleme. Çalışma ve Toplum, 3, 1757-1785.
• Tutkun, Ö.F., ve Koç, M. (2008). Mesleklere atfedilen kalıp yargılar. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 41(1), 255-273.
• Verkuyten, M., ve Thijs, J. (2001). Ethnic and gender bias among Dutch and Turkish children in late childhood: The role of social context. Infant and Child Development: An International Journal of Research and Practice, 10(4), 203-217.
• Vinacke, W. E. (1957). Stereotypes as social concepts. The Journal of Social Psychology, 46(2), 229- 243.
• Yenilmez, K. ve Dereli, A. (2009). İlköğretim okullarında matematiğe karşı olumsuz ön yargı oluşturan etkenler. e-Journal of New World Sciences Academy Education Sciences, 4(1), 25-33.