Kadın Okul Yöneticileri: Kariyer Öyküleri

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 3, 460 - 470, 30.09.2024

Merve Çakır Bayram , Melike Günbey

https://doi.org/10.17556/erziefd.1466767

Öz

Bu çalışma, kadın okul müdürlerinin kariyer süreçlerini kendi yaşam öykülerinden yola çıkarak tespit etmektedir. Kariyer hikayeleri kronolojik olarak üç aşamada analiz edilmiştir: Yöneticilik öncesi aşama, yöneticiliğe geçiş aşaması ve yöneticilik aşaması. Bu çalışma anlatı deseni kullanılarak tasarlanmıştır. Kartopu örnekleme yöntemiyle seçilen çalışma grubu, 2023-2024 eğitim-öğretim yılında Karadeniz Bölgesi'ndeki bir ilin devlet okullarında görev yapan 14 kadın okul müdürü ve müdür yardımcılarından oluşmaktadır. Veriler yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla toplanmış ve tematik analiz kullanılarak analiz edilmiştir. Yöneticilik öncesi aşamanın sonuçları, müdür olma nedenleri arasında liderlik özelliklerine sahip olmanın, öğretmen olarak olumsuz deneyimlerin ve üst yönetimin talepleri olduğunu ortaya çıkarmıştır. Aile, eş ve meslektaşların desteğinin müdür olmada etkili olduğu belirlenmiştir. Geçiş aşamasının sonuçları olumsuz yorumlara maruz kalma, iş yükü, iş-yaşam dengesi ve uzun çalışma saatleri ve her katılımcının farklı politikalar kapsamında atandığını göstermektedir. Yönetim aşaması sonuçları, katılımcıların cinsiyete dayalı ayrımcılık, önyargı, mobbing, iş-yaşam dengesi, rol çatışması, sağlık sorunları gibi zorluklarla karşılaştıklarını ve bu zorluklarla başa çıkmada okul müdürlerinden yardım alma, sorunları kendi başlarına çözme gibi stratejiler kullandıklarını göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Kadın okul yöneticileri, okul yönetimi, kariyer dönemleri, engel, destek

Women School Principals: Career Stories

Öz

This study determined the career process of women school principals based on their life stories. The career stories were chronologically analyzed in three stages: the pre-administration stage, the transition to administration stage and the administration stage. This research used a narrative methodology. The study group, which included 14 female school principals and vice principals employed in public schools in a Black Sea Region city during the 2023–2024 academic year, was chosen using the snowball sampling method. The data were collected through a semi-structured interview form and analyzed using thematic analysis. The results of the pre-administration stage revealed that having leadership qualities, negative experiences as a teacher and top-down request are the reasons why they became principals. The support from their family, partners, and colleagues was effective to become a principal. The results of the transition stage were exposure to negative comments, workload, work-life balance, and long working hours and showed that each participant was appointed under different policies. The results of the administration stage indicated that the participants encountered difficulties such as gender-based discrimination, prejudice, mobbing, work-life balance, role conflict, and health problems, and they used strategies such as getting help from school principals, solving problems on their own to overcome.

Anahtar Kelimeler

Women school principals, school administration, career stages, obstacle, support

Kaynakça

• Alberalar, L. (2015). Kadın yöneticilerin kariyer engellerinin incelenmesi (İstanbul) (Tez no: 407078) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi]. Yöktez.
• Avlar Kaygısız, M. (2022) Öğretmen ve yöneticilerin cam tavan algıları ile örgüt kültürü arasındaki ilişkinin incelenmesi (Ankara) (Tez no: 765210) [Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi]. Yöktez.
• Başkale H. (2016). Nitel araştırmalarda geçerlik, güvenirlik ve örneklem büyüklüğünün belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(1), 23-28.
• Bedük, A. (2005). Türkiye'de çalışan kadın ve kadın girişimciliği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi (elektronik), 3(12), 106-117.
• Besser, A., Flett, G.L., & Hewitt, P.L. (2010). Silencing the self and personality vulnerabilities associated with depression. Dana C. Jack, Alisha Ali (Eds.) Silencing the Self Across Cultures. Oxford. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780195398090.003.0014
• Bingöl, H. ve Gündoğdu, C. (2020). Spor eğitimi veren kadın akademisyenlerin kariyer engellerinde demografik ve mesleki özelliklerin etkisi. İnönü Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor ilimleri Dergisi, 7(2), 1-11. https://doi.org/10.29228/joh.41463
• Boyatzis, R. E. (1998). Transforming qualitative information: thematic analysis and code development. Sage.
• Bulut, S. ve Çelikten, M. (2021). Türk eğitim sisteminde kadın okul yöneticiliği. Journal Of Social, Humanities and Administrative Sciences, 7(40),886-894. http://dx.doi.org/10.31589/JOSHAS.621
• Can, N. (2010). Okul yöneticilerinin yönetimde cinsiyet faktörüne ilişkin görüşleri. Eğitim ve Bilim, 33(147), 35-41.
• Coşkun, Ö. F. (2021). Kadınların kariyer yolculuklarındaki engellere metaforik bir bakış. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 11(4), 2048-2062. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.988872
• Creswell, J. W. (2021). Nitel araştırma yöntemleri (M. Bütün & S. B. Demir, Çev.). Siyasal Kitapevi.
• Cruz-González, C., Rodríguez, C. L., & Segovia, J. D. (2021). A systematic review of principals’ leadership identity from 1993 to 2019. Educational Management Administration & Leadership, 49(1), 31-53. https://doi.org/10.1177/1741143219896053
• De Bruyn, N., & Mestry, R. (2020). Voices of resilience: Female school principals, leadership skills, and decision-making techniques. South African Journal of Education, 40(3),1-9. https://doi.org/10.15700/saje.v40n3a175
• Delecta, P. (2011). Work life balance. International Journal of Current Research, 3(4),186-189.
• Demirci, G. F. (1997). Eğitimde kadın. Amme İdaresi Dergisi, 24(3),21-25.
• Demirtaş, H. ve Özer, N. (2012). Okul müdürlerinin bakış açısıyla okul müdürlüğü. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22(1), 1-24.
• Eckman, E. W. (2003). Voices of women high school principals. Journal of Women in Educational Leadership, 1(2), 46-65.
• Ekinci, A. (2010). İlköğretim Okullarında Çalışan Müdür ve Öğretmenlerin Mesleki Sorunlarına İlişkin Görüşleri. İlköğretim Online, 9(2), 734-748.
• Elizabeth, K. K. (2017). Working against and working towards: narratives of South African women principals. University of Pretoria (South Africa).
• Ercoşkun, M. H., & Yıldırım, A. (2020). Kadın öğretmenlerin yöneticiliğe bakış açılarının incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 53, 164-182. https://doi.org/10.21764/maeuefd.576681
• Faniko, K., Ellemers, N. & Derks, B. (2016). Queen Bees and Alpha Males: Are successful women more competitive than successful men? European Journal of Social Psychology, 46(7), pp.903-913.
• Gülbay, M. (2012). Kadın Yöneticilerin Kariyer Sorunları: Cam Tavan Sendromu Üzerine Uygulamalı Bir Araştırma (İstanbul) (Tez no: 331129) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi]. Yöktez.
• Gündüz, Ş. (2017). Kariyer basamaklarında kadının düşmanı olarak kendisi: süper anne sendromu, görünmez kadın sendromu ve külkedisi sendromu. Karadeniz Dergi. 35, 78-88. https://doi.org/10.17498/kdeniz.318192
• Gündüz, Y. (2010). Öğretmen algılarına göre kadın öğretmenlerin kariyer engellerinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Dergisi, 10(1), 133-149.
• Günsel, A., Köroğlu, S. ve Demirci, L. (2015). Çalışma hayatında kadınların karşılaştıkları sorunlar ve cam tavan algıları: Kadın öğretmenler üzerinde bir araştırma. Kadem Kadın Araştırmaları Dergisi, 1(1), 74-113.
• İnandı, Y., Özkan, S., Peker, S. ve Atik, Ü. (2009). Kadın öğretmenlerin kariyer geliştirme engelleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 77-96.
• Jean-Marie, G. (2013). The subtlety of age, gender, and race barriers: A case study of early career African American female principals. Journal of School Leadership, 23(4), 615–639. https://doi.org/10.1177/105268461302300403
• Katz, D. & Kahn, R. L. (1977). Örgütlerin toplumsal psikolojisi. (Halil Can ve Yavuz Bayar, Çev.). Doğan Basımevi. Kerlinger, F. N. & Lee, H. B. (1999). Foundations of behavioral research. Harcourt College Publishers
• Komiti, M., & Moorosi, P. (2020). Career development of women principals in Lesotho: Influences, opportunities and challenges. Journal of Education, (79), 95-11. http://dx.doi.org/10.17159/2520-9868/i79a07
• Koşar, S. (2022). Geçerlik ve güvenirlik. K. Beycioğlu, N. Özer ve Y. Kondakçı (Ed.), Eğitim Yönetiminde Araştırma (s. 169-200). Pegem Akademi.
• Küçükşen, K. ve Kaya, Ş. D. (2016). Yönetici pozisyondaki akademisyen kadınlarda aile –iş- özel yaşam dengesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. 37, 662. https://doi.org/ 10.16992/ASOS.11807
• Larsson, S. & Sjöblom, Y. (2010). Perspectives on narrative methods in social work research. International Journal of Social Welfare,19(3),272-280. https://doi.org/10.1111/j.1468-2397.2009.00672.x
• Livingston, M. (1998). Career path: Selected attitudes of new rural school administrators. Education, 118(3), 371-175.
• Lüleci, S. (2019). Eğitim sisteminde kadınların yönetici olma sürecinde karşılaştığı engeller ve çözüm önerileri (Kocaeli) (Tez no: 563592) [Yüksek lisans tezi, Kocaeli Üniversitesi]. Yöktez.
• Maxwell, J. A. (2008). Designing a qualitative study. The SAGE handbook of applied social research methods, 2, 214-253. https://doi.org/10.4135/9781483348858.n7
• Merriam, S. B. (2018). Nitel Araştırma: Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber (S. Turan, Çev. Ed.). Nobel Akademik Yayıncılık
• Murray, M. (2003). Narrative psychology. In J. A. Smith (Ed.), Qualitative psychology: A practical guide to research methods (pp. 111-131).Sage.
• Myung, J., Loeb, S., & Horng, E. (2011). Tapping the principal pipeline: Identifying talent for future school leadership in the absence of formal succession management programs. Educational Administration Quarterly, 47(5), 695-727. https:/doi.org/10.1177/0013161X11406112
• Özdem, G. ve Günbey, M. (2018). Rol kuramı. K. Demir ve K. Yılmaz (Ed.), Yönetim ve eğitim yönetimi kuramları (s.160-177). Pegem Akademi.
• Palmer, M. ve Hyman, B. (1993). Yönetimde Kadınlar (V. Üner, Çev.) (s.173). Rota Yayınları
• Parylo, O., Zepeda, S. J., & Bengtson, E. (2012). Career paths in educational leadership: Examining principals’ narratives. Alberta Journal of Educational Research, 58(4), 565-599. https://doi.org/10.11575/ajer.v58i4.55610
• Riessman, C. K. (2008). Narrative methods for the human science. SAGE Publications.
• Şamcı, B. (2022). Eğitim Yönetiminde Kadın olmak: Bir Anlatı Araştırması (Gaziantep) Tez no: 732633) [Yüksek lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi]. Yöktez.
• Sánchez-Moreno, M., López-Yáñez, J., & Toussaint-Banville, M. (2023). Professional identity formation of female school principals: Gender and emotionality connections. Management in Education, 37(1), 13-24. https://doi.org/10.1177/08920206211016454
• Sefer, S. R. (2006). Üsküdar ilçesı̇ndekı̇ okullarda çalışan bazı kadın yönetı̇cı̇lerı̇n mesleklerı̇ne ilı̇şkı̇n beklentı̇ ve sorunları. (Sakarya) (Tez no: 186792) [Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi]. Yöktez.
• Shanmugam, M., Amaratunga, R. D. G. & Haigh, R. P. (2006). Employability of women managers in the education sector: A study on their leadership role, Second Annual Built Environment Education Conference (BEECON 2006), Recruitment and Retention: The Way Forward, 12th-13th September 2006, The Bonnington Hotel, Bloomsbury, London.
• Swanson, J.L., Daniels, K.K., & Tokar, D.M. (1996). Assessing Perceptions of Career-Related Barriers: The Career Barriers Inventory. Journal of Career Assessment, 4,219-244. https://doi.org/10.1177/106907279600400207
• Taş, E. (2015). Okul yöneticiliği yolunda kadın öğretmenlerin karşılaştıkları kariyer engelleri: bir uygulama (Ankara) (Tez no: 396103) [Yüksek lisans tezi, Atılım Üniversitesi]. Yöktez.
• Taşkın, E., & Çetin, A. (2012). Kadın yöneticilerin cam tavan algısının cam tavanı aşma stratejilerine etkisi: Bursa örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 33.
• TEDMEM (2019). TALIS 2018 sonuçları ve Türkiye üzerine değerlendirmeler (TEDMEM Analiz Dizisi 6). Ankara: Türk Eğitim Derneği Yayınları
• Tok, T. N., & Yalçın, N. (2017). Okul Yöneticileri Gözünden Kadın Okul Yöneticileri. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (28), 353-366. https://doi.org/10.5505/pausbed.2017.36025
• Uğuz Arsu, Ş. & Tekindal, M. (2021). Nitel araştırmalarda anlatı araştırmasının tanımı, kapsamı ve süreci. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 21(1), 85-124.
• World Economic Forum (2022). Global Gender Gap Report 2022. Erişim adresi: https://www3.weforum.org/docs/WEF_GGGR_2022.pdf
• Wirth, L. (2001). Breaking through the glass ceiling: Women in management report. Genova: International Labor Office. Erişim adresi: https://www.ilo.org/public/libdoc/ilo/2001/101B09_102_engl.pdf
• Wrushen, B. R., & Sherman, W. H. (2008). Women secondary school principals: Multicultural voices from the field. International journal of qualitative studies in education, 21(5), 457-469. https://doi.org/10.1080/09518390802297771
• Van Der Wiele, T., Van Iwaarden, J., Dale, B. G., & Williams, R. (2006). A comparison of five modern improvement approaches. International Journal of Productivity and Quality Management, 1(4), 363-378.
• Yang, J. L. (2020). Women elementary principals and work-life balance. Journal of Critical Issues in Educational Practice, 10(1), 2.
• Yiğit, S. (2014). Kadın eğitim yöneticilerinin çalışma ortamları ve kariyer engellerine ilişkin bir araştırma. (İstanbul) (Tez no: 381440) [Yüksek Lisans Tezi, Aydın Üniversitesi]. Yöktez.
• Yıldırım, K. (2010). Nitel araştırmalarda niteliği artırma. İlköğretim Online, 9(1), 79-92. Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (12. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yücedağ, F. (2017). Eğitim Yöneticiliğinden Ayrılmış Kadınların Yaşadığı Sorunlara İlişkin Görüşleri: Fenomenolojik Bir Çalışma. (Antalya) (Tez no: 454880) [Yüksek lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi]. Yöktez.
• Yücedağ, F., & Günbayı, İ. (2016). Eğitim yöneticiliğinden ayrılmış kadınların yaşadığı sorunlara ilişkin görüşleri: Fenomenolojik bir araştırma. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(4), 86-99.