GÜNÜMÜZDEKİ SOSYAL GÜVENLİK KURUMUNUN TARİHSEL KÖKENİ HAKKINDA ÖZET BİR TAHLİL

Yıl 2016, Cilt: 9 Sayı: 1, 131 - 142, 15.06.2016

Hadi Sağlam

Öz

Sosyal güvenlik kavramı, farklı toplumsal kültürlerde nitelik ve nicelik değişse de aynı gayenin tahakkuku için farklı disiplinlerde organize edilmiştir. Ancak günümüzde sosyal gelişme ve değişmeler karşısında “sorumluluk hukuku” yeniden yorumlanmış, “kusursuz sorumluluk ilkesinin” hukukî kabulü, farklı “sosyal güvenlik organizasyonlarına” zemin hazırlamış ve yeni yapılanmaları da beraberinde getirmiştir. Bu bağlamda ferdi nitelik taşıyan “sorumluluk hukuku” ile sosyal nitelik taşıyan “dayanışma hukuku” yan yana getirilmiştir.

İslâm, bireyler arasında “sosyal adaleti” sağlamak için “Müslümanlar kardeştir.”, “Allah adâleti, iyilik yapmayı ve yakınlara yardım etmeyi emreder.” ayetleri gereği, âdeta müslümanın müslümana zimmetlendiği, müteselsilen sorumlu (kefil) kılındığı bir toplumu hedeflemiştir. Bu bağlamda İslâm ve Hz. Peygamber, insanlık adına emniyet ve güvendir. Hz. Peygamber (s.a.v.), bütün insanlığı kendisine zimmetli ve kendisini de bütün insanlıktan sorumlu görmüştür.

Mâlî fedakârlıklarla ifâ edilen dinin paylaşım yönü,  günümüzde bireysel ve toplumsal sorumluluk bilincinin yozlaşması neticesinde en çok unutulup ihmal edilen hususların başında gelmektedir. Hâlbûki günümüzde, tabî ve sosyal nitelikteki biyolojik ve iktisadî tehlikelerin arttığı, bu tehlikelere karşı üretilen çözümlerin ise devletlerin kalkınmışlık seviyesini gösterdiği de bir gerçektir. Sosyal hukuk alanındaki bu tehlikelere karşı İslâm dininin neleri önerdiği, bu alanda ne tür araçları öngördüğü merak konusu olmuştur. İslâm’ın öngördüğü toplumda ilke, tehlikede iştirak, nimette taksimattır. Günümüzdeki sosyal güvenliğin temelleri, dünü ve bugünü, tarihsel kökeni olan özellikle âkile kavramı üzerinde durulacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Sosyal Güvenlik, Sosyal Yardımlaşma, Sosyal Dayanışma, Âkile

A BRIEF ANALYSIS OF THE HISTORICAL ROOTS OF THE CURRENT SOCIAL SECURITY INSTITUTION

Öz

The concept of social security has been organized in different disciplines for the same purpose in various cultures, with some alterations on quality and quantity. However, today, “liability law” is reinterpreted with the social developments and changes, and the acceptance of “the principle of strict liability” paves the way for different “social security organizations” and introduces new structures. In this context, the “law of liability” which is a personal quality, and the “law of solidarity” which is a social quality, were incorporated.

Islam aims a society that muslims are responsible and guarantor of the rights of each other, in order to provide “social equity” that was emphasized by the verses such as “Muslims are brothers of each other” and “Surely Allah enjoins being just and doing of good and giving to the kindred”. Thus, Islam and its prophet are safety and assurance of the humanity. Prophet Muhammad (s.a.w) considered himself to be responsible of the all humanity.

Sharing that is performed by financial sacrifices is often neglected currently as a result of degeneration of consciousness of personal and social responsibility. On the other hand, it is a fact that biologic and financial threats are increasing in the natural and social scale, whereas solutions generated to prevent these threats indicate the level of development of a country. Suggestions and the tools by Islam in order to prevent these threats in the field of social law have been attracted interest. This situation augmented the interest on the social security tools in the law history of Islam. In this study, “akilah notion” which is a social security tool among others is analyzed with respect to the history and the future of the social security. 

Anahtar Kelimeler

Social Security, Social Assistance, Social Solidarity, Akilah

Kaynakça

• Heyet, Kur’ân Yolu Türkçe Meali ve Tefsir, II, DİBY, Ankara 2006.
• Sağlam, Hadi. (2016). İslâm Hukuk Tarihinde Güvenlik Kurumları, Alim Kitapevi, Ankara.
• RG. 22 Haziran 1994, 21968 sayılı, KHK, 7. Md.
• Kurtubi, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmet b. Ebû Bekr, el-Câmîu’l -Ahkâmu’l-Kur’ân. (2006). V, Müessesetü’l- Risâle, Beyrut.
• Beyhâkî, Ebû Bekir Ahmetb. Hüseyin b. Ali. (1994). es- Sünenü’l-Kübrâ ( tah. Muhammed Abdülkadır Ata), VII, Mekke.
• İbn Kesir, İmâdüdîn Ebi’l Fidâ İsmail Dimeşki.(2000). Tefsiru’l-Kur’âni’l-Aziym, VII, Kahire.
• Cahit, Nomer. (1984). "Türkiye’de Reasürans İnhisarı" Adlı Makale, Reasürans Hukuku, II. sa. 1-2.
• Vehbe, AliTevfik.(1973). "Çağdaş Hukukta ve İslâm Hukukunda Sigorta, (Çeç: Servet Armağan), Mukâyeseli Hukuk Araştırmalar Dergisi, İstanbul Üniversitesi Mukayeseli Hukuk Enstitüsü Yayınları", sa.10, İstanbul.
• Omağ, K. Merih.(1988). Ticâret Hukuku, AÜAÖF Yayınları, Eskişehir.
• _________,Türk Hukukunda Mecburi Sigortalara ve Sorunlarına Genel Bir Bakış-Zorunlu Sigortalar Paneli, Sigorta Hukuku Türk Derneği Yayınları, İstanbul 1993
• _________,Banka ve Sigorta Hukuku, AÜAÖF Yayınları, Eskişehir 1995.
• Mustafa Sabri.Şeyhülislâm, Beyânü’l-Hak Mecmuası, sa. 4, IV, s. 1858-1861; aynı müellifin Beyânü’l-Hak Mecmualarında sa. 102, IV. s. 1890-1894; Beyânü’l-hak isimli ilmi mecmuada "Din-i İslâm’da Hedef-i Münükaşa Olan Mesâil" ünvanıyla neşredilen müteselsil makalelerin bir araya toplanmasıyla kitap haline getirilmiştir.
• _________, Meseleler, Sebil Yayınları, İstanbul 1995.
• Kender, Rayegân.(1995). Türkiye’de Hususi Sigorta Hukuku, Filiz Yayınları, İstanbul.
• Karaman, Hayrettin. (1985). İslâm Hukukunda İçtihat, DİBYayınları, Ankara.
• _________, Mukâyeseli İslâm Hukuku, I-III, Nesil Yayınları, İstanbul 1991.
• _________, İslâma Göre Banka ve Sigorta, Nesil Yayınları, İstanbul 1992
• Billah, Mohd Masum. (1993). Life Insurance?An Islamic View, Arab Law Quarterly, Londra.
• Bilmen, Ömer Nasuhi.(1985). Hukukî İslâmiyye ve İstılahatı Fıkhıyye Kamusu, Bilmen Yayınları, I-VIII, İstanbul.
• Biltaci, Muhammed.(1884). "et-Te’min fi’l-Fikri’l-Fıkhi’l-Muasıra", Adlı Makalesi, (Diraset Arabiyye İslâmiyye Dergisi İçinde), Mecelletü’l Ezher, Kahire.
• _________, Ukud et-Te’min, Kuveyt 1982.
• Buhâri, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail, (ö.256/869).(1981). el-Câmiu’-Sahih, (Sahihu’l- Buhâri) Çağrı Yayınları, İstanbul.
• Atabek, Reşat.(1974). Reasürans Hukuku, BTHAEY, Ankara.
• _________, Sigorta Hukuku, Duygu Matbaası, İstanbul 1950.
• Pekiner, Kamuran. (1981). Sigorta İşletmeciliği, İÜİFY, İstanbul.
• Atasagun, Emin. (1978). Türkiye’de Sigortacılığın Gerçek Yönü, Güryay Matbaacılık, İstanbul.
• Cevzi, İbn Kayyım, Muhammed b. Ebu Bekr.(1993). İ’lâmü’l-Muvakkıin an Rabbi’l-Alemin, Beyrut.
• Çaldağ, Yurdakul.(1979). Sigorta İşletmeleri ve Muhasebesinin İncelenmesi, İ.T.İ.A Yayınları.
• Çeker, Orhan.(1997)."Bir Sigorta Müessesesi Uygulama Projesi" Adlı Makalesi, İlim ve Sanat Dergisi, sa.43, Mart 1997. 1. Uluslararası İslâm Ticaret Hukukunun Günümüzdeki Meseleleri Kongresi, Kombad Yayınları, Konya.
• Ergenekon, Çağatay, "Sosyal Güvenlik Sistemleri Bağlamında Özel Emeklilik Uygulamaları Türkiye’deki Gelişi Global Perspektifte Bir Bakış" Milli Reasüransın açtığı sigortacılık yarışmasında birincilik ödülüne laik görülmüştür. MRTAŞY.
• _________,"Özel Emeklilik Kurumları Karşısında Hayat Sigortacılığının Rekabet Gücünün Artırılmasına Yönelik Tedbirler" Adlı Makalesi, Reasürör Dergisi, sa. 27, Ocak 1998.
• Ergin, Feridun.(1973). Ak İktisat Ansiklopedisi, I-II, İstanbul.
• Billah, Mohd Masum.(1993). Life Insurance?An Islamic View, Arab Law Quarterly, Londra.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. (1985). Hukukî İslâmiyye ve İstılahatı Fıkhıyye Kamusu, Bilmen Yayınları, I-VIII, İstanbul.
• İbn Abidin. (1984). Muhammed b. Emin, Reddü-l Muhtar, I-VIII, İstanbul.
• _________, Mecmuatür Resâil, II, İstanbul 1325.