KÜŞTERİ MEYDANINDA ZAMAN YOLCULUĞU GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE KARAGÖZ OYUNLARININ TOPLUMSAL BOYUTU

Yıl 2016, Sayı: ÖS-III, 83 - 92, 10.12.2016

Melike Gökcan

Öz

Kültür tarihinin, sözlü ve
yazılı kaynaklar yoluyla günümüze taşınan bilgileri içinde, sosyal hayatın
ayrılmaz bir parçası olan eğlenceler ve eğlence kültürü çok önemli bir yer
tutar.

Osmanlı
klasik döneminin kitlesel eğlenceleri içinde en önemlileri temâşâ/ gösteri
sanatlarıdır. Bu tarz eğlencelerin en tipik örnekleri ise ortaoyunu, meddah,
Karagöz gibi halk tiyatrosu sayılabilecek oyunlardır.

Tarihin
çok eski dönemlerinden itibaren, Çin, Moğol, Hind ve antik Mısır kültürlerinde
var olan ve Türkler tarafından da benimsenen gölge oyunu takip edilebilen tarihi
kaynaklara göre 16. Yüzyıldan itibaren yaygın olarak Karagöz oyununa
dönüşmüştür. Karagöz oyununun erken dönem örnekleri, dini- tasavvufi mahiyette
olup toplumu irşat ve ikaz edebileceği öngörülmüştür. Oyunun hayata tutulmuş
bir ayna olması, ibret dersi sunarken 
dini- tasavvufi unsurların yardımıyla insanlara seslenmesi oyuna
yüklenen sosyal- misyondur.

Anahtar Kelimeler

Karagöz Oyunu, Küşteri Meydanı, Halk Tiyatrosu

Kaynakça

• ALANGU, M. Tahir (1933) Karagöz Tetkikleri. earşiv.sehir.edu.tr.(Erişim tarihi: 20. 08.2015)
• ALANGU, M. Tahir (1983) Türkiye Folkloru Elkitabı. İstanbul: Adam yayınları.
• AND, Metin (1985) Geleneksel Türk Tiyatrosu-Köylü ve Halk Tiyatrosu Gelenekleri. İstanbul: İnkılap Kitabevi Yay..
• AND, Metin (1977) Dünyada ve Bizde Gölge Oyunu. Ankara: Türkiye İş Bankası Yay.
• ARSLAN, Mehmet (1999) Türk Edebiyatında Manzum Surnameler (Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Bşk. Yay.
• ARABÎ, M. (2006) Fütûhat-ı Mekkiyye. ( Çev: İ., & Demirli, E.) İstanbul:Litera Yayıncılık.
• AYTAÇ, Pakize (2006) “Karagöz’ün Perde Gazellerinde Tasavvuf” Somut Olmayan Kültürel Miras Yaşayan Karagöz Uluslararası Sempozyum Bildirileri, [27-29Nisan 2006], Yay. Haz.: M. Öcal Oğuz, Yeliz Özay, Ankara: Gazi Üniversitesi Türk Halkbilimi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları.
• BORATAV, Pertev N. (1946) Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği. İstanbul: Adam Yay.
• ÇIKLA, Selçuk (2007) Türk Edebiyatinda Dirijizmin Karagöz Piyesleri Boyutu. Milli Folklor, 19/ 73
• DÜZDAĞ, Mehmet Ertuğrul (1972) Şeyhülislam Ebussuud Efendi Fetvalar Işığında 16. Asır Türk Hayatı, İstanbul: Enderun Kitabevi Yay.
• DÜZGÜN, Dilaver. (2002) Geleneksel Türk Tiyatrosu. Türkler Ansiklopedisi, 487-496.
• Evliya Çelebi b. Derviş Muhammet Zilli (1996) Evliya Çelebi Seyahatnamesi, c.l, (Haz. Orhan Şaik Gökyay). İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• HAMMER, J. V. (2007) Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, c I, II,İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayınları
• KOÇAK, Aynur, (2002) "Karagöz Oyunlarındaki Tuzsuz Deli Bekir Tipi Üzerinde Bazı Değerlendirmeler", Millî Folklor, Sayı: 56, Kış 2002, s.121-129.
• KUDRET, Cevdet (1968-1970 ) Karagöz, I, II, III Ankara: Bilgi Yayınları.
• ORAL, Ünver (2007) Karagöz Oyunları I, Kâr-ı Kadim, İstanbul: Kitabevi.
• ORAL, Ünver (2007) Karagöz Oyunları II, Nev- İcâd, İstanbul: Kitabevi.
• ORAL, Ünver (2007) Karagöz Oyunları III, Yeni, İstanbul: Kitabevi.
• ÖNCÜ, A. (2011) Karagözle İlgili Araştirmalarda Bir Kaynak Olarak Evliya Çelebi Seyahatnâmesi/Evliya Çelebi’s Book Seyahatnâme As A Source In The Research About Karagöz. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (46).
• SAKAOĞLU, Saim (2003). Türk Gölge Oyunu Karagöz, Ankara: Akçağ Yay.
• SEVİNÇLİ, E. (2009) Cinsel Bilgileri Öğrenirken Sağdıcımız Karagöz: Karagöz Evleniyor (1913) Oyunu. Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 27
• SİYAVUŞGİL, Sabri Esat (1938) İstanbul’da Karagöz ve Karagöz’de İstanbul, İstanbul: Bürhaneddin Basımevi.
• SİYAVUŞGİL, S. E. (1941) Karagöz, Psiko-Sosyolojik Bir Deneme, İstanbul: Maarif Matbaası.
• ŞENÖDEYİCİ, Ö. (2011) Karagöz Perde Gazellerine Nâilî’den Bir İlave. Millî Folklor, 90.
• ŞENÖDEYİCİ, Ö. (2013) Klâsik Şiire Akseden Karagöz. Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 1(13), 111-120.
• TÜRKYILMAZ, D. (2013) Karagözü Yeniden Hayata Katmak Üzerine Bazı Öneriler. Gazi Türkiyat Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 1(12), 51-58.