AN STAGE OF DEMOCRATIZATION OF ELECTION SYSTEM: 1950 PARLIAMENTARY ELECTION LAW

Yıl 2013, Cilt: 6 Sayı: 2, 438 - 461, 26.11.2014

Naim Sönmez

Öz

The first “Electoral Law” in Turkey was legislated in 1877 in the period of Ottoman Empire. This law was used with minor amendments in the first years of the Republic. Before the elections at 1946, Electoral Law was substantially altered and for the first time, the elections were going to be committed as singlestage instead of doublestage. However, the debate about this new law did not over and continued till the elections at 1950. In the summer of 1949, amendment on the law came back to agenda and the “proposal” prepared by the goverment was reviewed by the committee consisted of academics and henceforward known as “Scientific Committee”. At the end of 1949, this committee completed the investigations and presented the new version of the “proposal” to the goverment. This proposal was put to agenda of Parliament in 7 February 1950 and at the end of the continuous negotiations, it was passed and came into force in 16 February 1950. The Parliament elections at 1950 was conducted according to this new law instead of “system of majority” which had been implemented since 1877.

Anahtar Kelimeler

Election, Electoral Law, Democratization, Democracy

SEÇİM SİSTEMİNİN DEMOKRATİKLEŞTİRİLMESİNİN BİR AŞAMASI: 1950 MİLLETVEKİLİ SEÇİM KANUNU

Öz

Türkiye’de ilk “Seçim Kanunu”, 1877 yılında Osmanlı İmparatorluğu döneminde yapılmıştı. Bu kanun, bazı değişikliklerle Cumhuriyet döneminde de kullanılmış ve ilk defa 1946 seçimleri öncesinde esaslı bir değişikliğe uğrayarak, seçimler ilk kez, “çift dereceli” sistem yerine “tek dereceli” olarak yapılacaktı. Ancak seçim kanunu üzerindeki tartışmalar bitmeyecek ve 1950 seçimlerine kadar devam edecekti. 1949 yazından itibaren yasa değişikliği tekrar gündeme geldi, Hükümet tarafından hazır-latılan “tasarı”, Üniversite hocalarından oluşan ve “İlim Heyeti” adı ile anılacak olan bir kurul tarafından incelendi. 1949 yılı sonunda, 3 Aralık 1949 tarihinde bu kurul incelemesini tamamlayarak tasarıyı yeni hali ile hükümete sundu. Tasarı, yeni hali ile 7 Şubat 1950’de Meclis gündemine alınmış ve sürekli görüşmeler sonunda, 16 Şubat 1950 günü yasalaşarak yürürlüğe girmiştir. 1950 Milletvekili seçimleri, 1877 yılından beri uygulanan “çoğunluk sistemi” dışında, önemli değişiklerle yapı-lacaktır.

Anahtar Kelimeler

Seçim, Seçim Yasası, Demokratikleşme, Demokrasi

Kaynakça

• Hatıralar AĞAOĞLU, Samet; (1992), Siyasi Günlük, İletişim Yay., İstanbul.
• AKDEMİR, Fadime; (2001), 1950 Seçimleri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Master Tezi, Ankara.
• AYDIN, Ayşe; (2010), Celal Bayar Dönemi Genel Seçimleri ve TBMM (1950-1960), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.
• BİLGİÇ, Saadettin; (1995), Türkiye’de Seçimler ve Seçim Kanunları, Boğaziçi Yayınları. İstanbul.
• BOZDAĞ, İsmet; (1991), Demirkırat Aldatmacası, Emre Yay., İstanbul.
• BURÇAK, Prof. Rıfkı Salim; (1998), On Yılın Anıları, Nurol Yay., Ankara. ÇAVDAR, Tevfik; (2004), Türkiye’nin Demokrasi Tarihi, 3. Baskı, İmge Yayınları, Ankara.
• Resmi Gazete, 21 Şubat 1950, Sayı 7438.
• SAROL, Dr. Mükerrem; (1983), Bilinmeyen Menderes I, Kervan Yay., İstanbul.
• SEZEN, Saim; (1994), Seçim ve Demokrasi, Gündoğan Yayınları, Ankara. TBMM Tutanak Dergisi; (1954), C. 21; 24/1-2, Ankara.
• TOKER, Metin; (1990), Demokrasimizin İsmet Paşa’lı Yılları-Tek Partiden Çok Partiye, Bilgi Yay., Ankara.
• TUNCER, Erol; (2003) Osmanlı’dan Günümüze Seçimler (1877-2002), 2. Baskı, Tesav Yayınları, Ankara. Gazeteler Akşam Gazetesi Cumhuriyet Gazetesi Tasvir Gazetesi Ulus Gazetesi