HÜTHÜTÜN HALK HEKİMLİĞİNDE KULLANIMINA İLİŞKİN BİR METİN

Yıl 2025, Cilt: 18 Sayı: 1, 36 - 47, 30.06.2025

Özkan Daşdemir

https://doi.org/10.46790/erzisosbil.1646482

Öz

Kur’an’daki “Süleyman Peygamber ve Sebe Melikesi” kıssasında kayıtlı olan hüthüt ile ilgili Türk yazılı ve sözlü kültür ortamlarında geniş bir literatür ortaya çıkmıştır. Yazılı kültür ortamında sıklıkla işlenen bir motif olan hüthüt; Türk efsane, masal ve halk hikâyelerine konu olmuştur. Türkçede ibibik ve çavuşkuşu adlarıyla da bilinen hüthüt hakkında zamanla çeşitli inanmalar ortaya çıkmıştır. Bu makalenin konusu olan hüthütün halk hekimliği uygulamalarında kullanımına ilişkin metin California Üniversitesi Los Angeles (UCLA) Kütüphanesi LSC.0896 numaralı Türkçe El Yazmaları Koleksiyonundaki bir cönkte kayıtlıdır. Elimizdeki metne göre halk hekimliğinde hüthütün kullanımına dair önermeleri dinî-sihrî ve tıbbi uygulamalar olarak iki grupta toplamak mümkündür. Söz konusu metinde bildirilen halk hekimliği önermeleri muhtelif tıp risale ve kitaplarından derlenerek tertip edilmiş olmalıdır. Hüthüt ile ilgili dinî-sihrî ve tıbbi uygulama örnekleri Türk halk hekimliği bağlamında muhtelif sağaltma ve önleyici işlevler yanında inanmaya dayalı folklorik tutumlar hakkında da önemli bilgiler içermektedir.

Anahtar Kelimeler

Hüthüt , Halk Hekimliği , Cönk

A Text on the Use of Hoopoe in Folk Medicine

Öz

A wide range of literature has emerged in Turkish written and oral culture environments regarding the hoopoe recorded in the story of “Prophet Solomon and the Queen of Sheba” in the Quran. A motif frequently used in written culture, the hoopoe has become the subject of Turkish legends, tales and folk stories. Various beliefs have emerged over time regarding the hoopoe, also known as ibibik and çavuşkuşu in Turkish. The text on the use of the hoopoe in folk medicine practices, which is the subject of this article, is recorded in a conk in the Turkish Manuscripts Collection of the University of California, Los Angeles (UCLA) Library, numbered LSC.0896. According to the text we have, it is possible to categorize the suggestions regarding the use of the hoopoe in folk medicine into two groups as religious-magical and medical applications. The folk medicine suggestions reported in the text in question must have been compiled and arranged from various medical treatises and books. Examples of religious-magical and medical practices related to the hoopoe contain important information about folkloric attitudes based on belief as well as various healing and preventive functions in the context of Turkish folk medicine.

Anahtar Kelimeler

Hoopoe , Folk Medicine , Conk

Kaynakça

• AKALIN, L. S. (1993). Türk Folklorunda Kuşlar, Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları.
• DAŞDEMİR, Ö. (2015). Davutoğlu Süleyman Hikâyesi -Metinlerarası Bir Okuma-, Erzurum: Fenomen Yayıncılık.
• DAŞDEMİR, Ö. (2017). “Davutoğlu Süleyman Hikâyesinde Kuşların Menşei İle İlgili Açıklayıcı Bilgiler”, Kuş Dili -Dilde, Edebiyatta ve Sanatta Kuşlar-, ed. Emine Gürsoy Naskali, İstanbul: Dergâh Yayınları, 308-327.
• DIYKANBAYEVA, A. (2004). Kırgız Efsaneleri Üzerinde Bir Araştırma (İnceleme-Metin), Yayımlanmamış doktora tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ÖGER, A. (2008). Uygur Efsaneleri Üzerinde Bir Araştırma (İnceleme ve Metinler), Yayımlanmamış doktora tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.