İktisadi Kararların İrrasyoneliği: Psikolojik Sapmalar

Yıl 2023, Cilt: 19 Sayı: 2, 365 - 384, 29.12.2023

Müslüm Basılgan

Öz

İktisatta rasyonel seçime yönelik baskın normatif yaklaşım beklenen fayda teorisidir. Bu teori ile iktisatta idealize edilmiş bir karar vericinin davranışı ortaya konulmuştur. Bu kapsamda bireylerin kendi faydalarını maksimize edecek şekilde tüm zihinsel yeteneklere sahip olduğu varsayılmıştır. Fakat 20. yüzyılın ortalarından itibaren psikolojinin karar verme üzerine yaklaşımını temel alan çalışmalar gerçek davranışların normatif davranış modellerinden farklı olduğunu ortaya koyarak insanların rasyonalite normlarından ve dolayısıyla beklenen fayda teorisinden türetilen tahminlerden sistematik olarak saptıklarını göstermiştir. Bu kapsamda Herbert Simon beklenen fayda teorisi ile şekilenen bireylerin optimal çıkarımlar ve seçimler yapmak için sınırsız hesaplama yeteneklerine sahip olduğu varsayımının gerçek davranışın bir temsili olamayacağını savundu. Kahneman ve Tversky yaptığı deneysel çalışmalarla insanların belirsizlik altında tahminlerde ve yargılarda bulunurken iktisadi rasyonaliteden sistematik sapmalar ortaya koydu. Bu çalışmanın amacı da bireylerin iktisadi rasyonalite varsayımıyla tutarsız davranışlar sergilediklerine dair kanıtlar çerçevesinde iktisadi irrasyonalitenin yaygınlığını göstermektir.

Anahtar Kelimeler

Rasyonalite, İrrasyonalite, Beklenen Fayda, Sınırlı Rasyonalite, Heuristik

Irrationality of Economic Decisions: Psychological Deviations

Öz

The dominant normative approach to rational choice in economics is expected utility theory. With this theory, the behavior of an idealized decision maker in economics has been revealed. In this context, it is assumed that individuals have all mental abilities to maximize their own utilities. However, since the middle of the 20th century, studies based on psychology's approach to decision making have revealed that real behavior differs from normative behavior models, showing that people systematically deviate from norms of rationality and thus from predictions derived from expected utility theory. In this context, Herbert Simon argued that the assumption that individuals shaped by expected utility theory have unlimited computational abilities to make optimal inferences and choices cannot be a representation of real behavior. With their empirical studies, Kahneman and Tversky revealed systematic deviations from economic rationality while people make predictions and judgments under uncertainty. The aim of this study is to show the prevalence of economic irrationality within the framework of evidence that individuals behave inconsistently with the assumption of economic rationality.

Anahtar Kelimeler

Rasyonalite, İrrasyonalite, Beklenen Fayda, Sınırlı Rasyonalite, Heuristik

Kaynakça

• Abdellaoui, M., & Wakker, P. P. (2020). Savage for dummies and experts. Journal of Economic Theory, 186, 104991.
• Alon, S., & Schmeidler, D. (2014). Purely subjective maxmin expected utility. Journal of Economic Theory, 152, 382-412.
• Baron, J., Koehler, D., & Harvey, N. (2004). Normative models ofjudgment and decision making. In D.J. Koehler and N. Harvey (Eds.), Blackwell handbook of judgment and decision making (pp.19-36). Blackwell Publishing.
• Bendor, J.(2015). Bounded Rationality, In J. D. Wright (ed.), International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences (Vol. 2, pp. 773-776). Oxford, UK: Elsevier..
• Bermúdez, J. L. (2020). Frame it again: New tools for rational decision-making. Cambridge:Cambridge University Press.
• Bernoulli, D. (1738/1954). Exposition of a new theory on the measurement of risk. Econometrica, 22, 23-36.