KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ VE DENETİM ODAĞININ ÜRETKENLİK KARŞITI İŞ DAVRANIŞINA ETKİLERİ: TÜRKİYE VE BAE'DEN KARŞILAŞTIRMALI BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 2, 1 - 21, 29.07.2022

Aslı Ozdemir Meral Elçi Melisa Erdilek Karabay Hakan Kitapçı

https://doi.org/10.18354/esam.1136313

Öz

Üretkenlik karşıtı iş davranışının (CWB) tahmin edilmesi, son yıllarda özellikle beş faktör kişilik modeliyle bağlantılı olarak çok fazla ilgi görmüştür. Kişilik özelliklerinin CWB-Üretkenlik Karşıtı İş Davranışı ile ilişkisini inceleyen bilim adamları, esas olarak Beş Faktör Modelinin (FFM) temel özelliklerine odaklanmıştır. Olumsuz iş sonuçlarını öngörmek için kullanılabilecek CWB (Üretkenlik karşıtı iş davranışı) hakkında denetim odağı ve regresyon analizine çok az dikkat edilmektedir. Bu çalışmada, Beş-Faktör Modeli’ne ek olarak, regresyon analizi bulgularını dahil ederken, denetim odağı ile üretkenlik karşıtı iş davranışı arasındaki etkileşim üzerinde çalıştık. Araştırmada, Türkiye ve BAE'de çalışan bankacılık sektöründeki çalışanların verileri toplanmıştır. Ölçeklerin geçerliliği Doğrulayıcı Faktör Analizi ile yapılmıştır. Ülkeler arasındaki fark analizleri ki-kare (chi-square) ve T-testleri ile değerlendirilmiştir. Bağımsız değişkenlerin bağımlı değişken üzerindeki etkileri regresyon analizi ile analiz edilmiştir. Farklılıkların analizinde, yeni deneyimlere açık olma ve dış control odağı değişkenleri hariç; eğitim durumu, cinsiyet, işteki toplam süre ve araştırma ölçeklerinde anlamlı farklılıklar bulunmuştur. Dürüstlüğün hem Türkiye'de hem de BAE'de üretkenlik karşıtı iş davranışları üzerinde negatif yönlü ve önemli derecede bir etkisi olduğu gözlemlenmiştir. Sonuç olarak, kişisel özellikler ve denetim odağı, çalışanların verimsiz iş davranışlarını azaltmada etkili olan faktörlerdir. Organizasyonlar için; sektörde karlılıklarını, rekabet avantajlarını korumak ve sürdürülebilir olmak için verimsiz çalışma davranışlarını azaltacak önlemler alınmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Kişilik Özellikleri, Üretkenlik Karşıtı İş Davranışı, Kontrol Odağı, Beş-Faktör Modeli.

EFFECTS OF PERSONALITY TRAITS AND LOCUS OF CONTROL ON COUNTERPRODUCTIVE WORK BEHAVIOR: A COMPARATIVE STUDY FROM TURKEY AND UAE

Öz

Predicting counterproductive work behavior (CWB) has been paid a lot of attention in recent years, mainly correlated with the five-factor model of personality. Scholars examining the relationship of personality with the CWB mainly focused on the normal traits of the Five-Factor Model (FFM). Little attention is paid to the locus of control, and regression analyzes about CWB, which can be used for predicting the negative work outcomes. We worked on the interaction between locus of control and the CWB, in addition to the FFM, while including findings of regression analyzes. In the research, data were collected from employees from banking sector working in Turkey and UAE. Validation of the scales was made by Confirmatory Factor Analysis. Difference analyses between countries were evaluated with chi-square and T-tests. The effects of independent variables on the dependent variable were analyzed by regression analysis. In the analysis of differences, significant differences were found in educational status, gender, total time at work, and research scales except for the variables of open to new experience and external locus of control. It has been observed that conscientiousness has a negative and significant effect on counter-productive work behavior in both Turkey and UAE. As a result, personal traits and locus of control are the factors that are effective in reducing the counterproductive work behaviors of the employees. For organizations; in order to maintain their profitability, competitive advantage and be sustainable in the sector, measures should be taken to reduce inefficient working behaviors.

Anahtar Kelimeler

Personality Traits, Counterproductive Work Behaviour, Locus of Control, Five-Factor Model

Kaynakça

• Abdelrahman, M. (2020). Personality traits, risk perception, and protective behaviors of Arab residents of Qatar during the COVID-19 pandemic. International journal of mental health and addiction, 1-12.
• Ahlin, E. and Lobo Antunes, M.J. (2015), “Locus of control orientation: parents, peers, and place”, Journal of Youth and Adolescence, Vol. 44 No.9, pp.1803-1818.
• Akgeyik, T. and Delen M.G. (2009), “Müşteri saldırganlığı: yaygınlığı ve aktörleri: bir alan araştırması”, Tisk Akademi, Vol. 4 No. 8, pp.106-143.
• Arkorful, H., & Hilton, S. K. (2021). Locus of control and entrepreneurial intention: a study in a developing economy. Journal of Economic and Administrative Sciences.
• Aşan, Ö. and Aydın, E.M. (2006), “Örgütsel davranış”, Can, H. (Ed.), Güç ve Politika, Arıkan Basım Yayım Dağıtım Ltd. Şti., İstanbul.
• Barrick, M.R. and Mount, M.K. (1991), “The big five personality dimensions and job performance: a meta‐analysis”, Personnel Psychology, Vol. 44, No. 1, pp.1-26.
• Barrick, M.R. and Mount, M.K. (1996), “Effects of impression management and self-deception on the predictive validity of personality construct”, Journal of Applied Psychology, Vol. 81, pp.261-272.
• Berry, C.M., Ones, D.S. and Sackett, P.R. (2007), “Interpersonal deviance, organizational deviance, and their common correlates: a review and meta-analysis”, Journal of Applied Psychology, Vol. 92, pp.410-424.
• Başaran, İ.E. (2008), Örgütsel Davranış İnsanın Üretim Gücü, Siyasal Basın Yayın Dağıtım, Ankara. Berens, L.V. and Nardi, D. (1999), Sixteen Personality Types: Descriptions for Self-Discovery, Telos Publications, California.
• Bleidorn, W., Hill, P. L., Back, M. D., Denissen, J. J., Hennecke, M., Hopwood, C. J., ... & Roberts, B. (2019). The policy relevance of personality traits. American Psychologist, 74(9), 1056.
• Brender-Ilan, Y., & Sheaffer, Z. (2019). How do self-efficacy, narcissism and autonomy mediate the link between destructive leadership and counterproductive work behaviour. Asia Pacific Management Review, 24(3), 212-222.
• Byrne, B. M. (2016), Structural Equation Modeling With AMOS (3 Ed.), Routledge, New York.
• Chiang, Y. T., Fang, W. T., Kaplan, U., & Ng, E. (2019). Locus of control: The mediation effect between emotional stability and pro-environmental behavior. Sustainability, 11(3), 820.
• Collins, J. M. and Schmidt, F. L. (1993), “Personality, integrity, and white-collar crime: a construct validity study”, Personnel Psychology, Vol. 46, pp.295-311.
• Costa, P.T. and McCare, R.R. (1992), “Four ways five factors are basic”, Personality and Individual Differences, Vol. 13 No. 6, pp.653-65.
• Cullen, M.J. and Sackett, P.R. (2003), “Personality and counterproductive behavior workplace behavior”, Barrick, M, Ryan A.M. (Eds.), Personality and Work, Jossey-Bass-Pfeiffer, New York.
• Çakır, İ. (2000), Kişilik Tiplerinin Takım Performansına Etkisi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Dağ, İ. (2002). “Kontrol Odağı Ölçeği (KOÖ): “Ölçek geliştirme, güvenirlik ve geçerlik çalışması”, Türk Psikoloji Dergisi, Vol. 17 No. 49, pp.77-90.
• Dal, V. (2009). Farklı kişilik özelliklerine sahip bireylerin risk algılarının tüketici davranışı açısından ıncelenmesi: üniversite öğrencileri üzerine bir araştırma, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Dalal, R.S. (2005), “A meta-analysis of the relationship between organizational citizenship behavior and counterproductive work behavior”, Journal of Applied Psychology, Vol. 90, pp.1241-1255.
• Darlington, R.B. and Hayes, A.F. (2017). Regression Analysis And Linear Models: Concepts, Applications, and Implementation. Guilford Publications, New York.
• De Clercq, D., Kundi, Y. M., Sardar, S., & Shahid, S. (2021). Perceived organizational injustice and counterproductive work behaviours: mediated by organizational identification, moderated by discretionary human resource practices. Personnel Review.
• Demi̇rci̇, M.K., Özler, D.E., and Gi̇rgi̇n, B. (2009), “Beş faktör kişilik modelinin ışyerinde duygusal tacize (mobbing) etkileri hastane ışletmelerinde bir uygulama”, Journal of Azerbaijani Studies, Vol. 12 No. 2, pp.13-39.
• Demirel, Y. (2009), “Örgütsel bağlılık ve üretkenlik karşıtı davranışlar arasındaki ilişkiye kavramsal yaklaşım”, Istanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Vol.15, p.592
• Demirel, Y. and Seçkin, Z. (2009), “Tükenmişlik ve üretkenlik karşıtı davranışlar arasındaki ilişkinin kavramsal boyutu”, Tisk Akademi, Vol. 4 No. 8, pp.144-65.
• Dinç, Özcan (2011), Kişilik Bakış Açısından Örgüt Yapısı ve İş Tatmini, Beta Yayıncılık, İstanbul.
• Dixit, O., & Singh, S. (2019). Moderating influence of emotional intelligence on organisational citizenship behaviour and counterproductive work behaviour. Journal of Strategic Human Resource Management, 8(1), 26.
• Doğan, B., Aşkun, O.B., and Yozgat, U. (2007), Türkiye’de Yönetsel Değerler ve Yönetici Profili Üzerinde Bir Araştırma, Beta Yayıncılık, İstanbul.
• Ertürk, Y.D. (2010), Davranış Bilimleri, Kutup Yıldızı Yayınları, İstanbul.
• Erbin-Roesemann, M.A. and Simms, L.M. (1996), “Work locus of control: the intrinsic factor behind empowerment and or excitement”. NursingEconomic, Vol. 15 No. 4, pp.183-90.
• Eysenck, H.J. and Gudjonson, G.H. (1988), The Causes and Cures of Criminality, Plenum Press, New York.
• Fallon, J.D., Avis, J.M., Kudisch, J.D., Gornet, T.P. and Frost, A. (2000), “Conscientiousness as a predictor of productive and counterproductive behaviors”, Journal of Business and Psychology, Vol. 15 No.2, pp.339-349.
• Fox, S. and Spector, P.E. (2005), Counterproductive Work Behavior: Investigations of Actors and Targets, American Psychological Association, Washington DC.
• Gruys, M.L., and Sackett, P.R. (2003). “Investigating the Dimensionality of Counterproductive Work Behavior”, International Journal of Selectionand Assessment, Vol. 11 No. 1, pp.30-42.
• Gül, H. (2010). “Saldırgan davranışlar ve örgütsel mağduriyet üzerine kavramsal bir araştırma”, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, Vol. 12 No.18, pp.91-98.
• Guler, B. K. (2016). The Impact of Some Demographic Variables to Lawyer’s Burnout, Locus of Control and Job Satisfaction. (Master Thesis).
• Güney, S. (2012), Örgütsel Davranış (2.Ed), Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti., Ankara.
• Goldberg, L.R. (1992), “The development of markers for the Big-Five factor structure, Psychological assessment”, Vol. 4 No. 1, pp.26-42.
• Grotkowski, K. (2022), Development and examination of the polish negative mood regulation expectancies scale, Rosalind Franklin University of Medicine and Science, North Chicago.
• Hayes, A.F. (2018), Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis: A regression-based approach (2. Ed). Guilford publications, New York.
• Hayes, A.F. and Matthes, J. (2009), “Computational procedures for probing interactions in ols and logistic regression: spss and sas implementations”, Behavior Research Methods, Vol. 41, No. 3, pp.924-936.
• Hollinger, R. C., ve J. P. Clark. (1983). “Deterrence in the Workplace: Perceived Certainty, Perceived Severity, and Employee Theft”. Social Forces; a Scientific Medium of Social Study and Interpretation 62(2):398-418.
• Hovenkamp-Hermelink, J. H., Jeronimus, B. F., Spinhoven, P., Penninx, B. W., Schoevers, R. A., & Riese, H. (2019). Differential associations of locus of control with anxiety, depression and life-events: A five-wave, nine-year study to test stability and change. Journal of affective disorders, 253, 26-34.
• Hough, L.M. (1992), “The big five personality variables-construct confusion: description versus prediction”, Human Performance, Vol. 5, pp.139-155.
• John, O. ve Srivastava, S. (1999), “The big-five trait taxonomy: history, measurement, and theoretical perspectives”, Handbook of personality: Theory and research, Vol. 2 No. 1999, pp.102-138.
• Judge, T.A., Martocchio, J.J. and Thoresen, C.J. (1997), “Five-factor model of personality and employee absence”, Journal of Applied Psychology, Vol. 82, pp.745-755.
• Ones, D.S. and Viswesvaran, C. (2001), “Integrity tests and other criterion-focused occupational personality scales (cops) used in personnel selection and theories of job performance”, Journal of Applied Psychology, Vol. 78, pp.679-703.
• Karabay, M.E., Akyüz, B. and Elçi, M. (2016), “Effects of family-work conflict, locus of control, self-confidence and extraversion personality on employee work stress”, Procedia-Social and Behavioral Sciences, Vol. 235, pp.269-280.
• Kesavayuth, D., Poyago-Theotoky, J., & Zikos, V. (2020). Locus of control, health and healthcare utilization. Economic Modelling, 86, 227-238.
• Koç, F. P. and Bayraktar, O. (2019), “Üretkenlik karşıtı iş davranışları üzerinde kişilik özelliklerinin etkisi”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Vol. 18 No.35, pp.19-39.
• Koçel, T. (2010), İşletme Yöneticiliği (12. Ed), Beta Basım A.Ş., İstanbul.
• Larsen, R.J. and Buss, D.M. (2008), Personality Psychology: Domains of Knowledge About Human Nature, McGraw-Hill Book Company, Boston. Maclane, C.N. and Walmsley, P.T. (2010), “Reducing Counterproductive Work Behavior Through Employee Selection”, Human Resource Management Review, Vol. 20, pp.62-72.
• Marcus, B., Lee, K., and Ashton, M. C. (2007), “Personality dimensions explaining relationships between integrity tests and counterproductive behavior: big five, or one in addition?”, Personnel Psychology, Spring 2007, Vol. 60 No. 1, p.3.
• Martin, J. ve Fellenz, M.R. (2010), Organizational Behaviour and Management (4. Ed), Cengage Learning, Andover, UK.
• McCrae, R. and John, O. (1992), “An introduction to the five-factor model and its applications”, Journal of Personality, Vol. 60 No. 2, pp.175-215.
• Merdan, E. (2013), “Beş faktör kişilik kuramı ile iş değerleri ilişkisinin incelenmesi: bankacılık sektöründe bir araştırma”, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, Vol. 4 No.7, pp.140-59.
• Moripek, I. (2016). Study of the Relationship Between Person-Organization Fit and Organizational Loyalty: The Example of Aviation Sector. (Master Thesis).
• Mount, M. K., Ilies, R. and Johnson, E. (2006), “Relationship of personality traits and counterproductive work behaviors: the mediating effects of job satisfaction”, Personnel Psychology, Vol. 59 No. 3, pp.591-622.
• Morgan, C.T. (2011), “Psikolojiye giriş”, Karabaş, S. and Eski, R. (Eds.), Kişilik, Eğitim Kitabevi Yayınları, Konya, pp.285-334
• Ng, T.W.H. and Feldman, D.C. (2009), “How broadly does education contribute to job performance?” Personnel Psychology, Vol. 62 No. 1, pp.89-134.
• O'Brien, K.E., Henson, J.A. and Voss, B.E. (2021), “A trait-interactionist approach to understanding the role of stressors in the personality–CWB relationship”, Journal of Occupational Health Psychology, Vol. 26 No. 4, pp.350-360. https://doi.org/10.1037/ocp0000274.
• Ones, D.S. and Viswesvaran, C. (2003), “The big-5 personality and counterproductive behaviors” Sagie, A., Stashevsky, S. and Koslowsky, M. (Eds.), Misbehaviour and Dysfunctional Attitudes in Organizations, Palgrave Macmillan, pp.211-249.
• Ödemiş, S.N. (2011), Beş faktör kişilik özelliklerinin üretkenlik karşıtı davranışlar üzerine etkileri: bir araştırma, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı Yönetim ve Çalışma Psikolojisi Bilim Dalı, İstanbul.
• Örücü, E., Hasırcı, I. and Turhan, G. (2021). Örgütsel bağlılık ve üretkenlik (verimlilik) karşıtı iş davranışı ilişkisi: bir alan araştırması. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Vol. 35 No. 4, pp.1383-1404.
• Petot, J.M. (2004). “Le modèle de personnalité en cinqfacteurs et le test de Rorschach”. Psychologie Française, Vol. 49, No. 1, pp.81-94.
• Polat, M. (2021), “Örgütsel etik iklimin üretkenlik karşıtı iş davranışları üzerindeki etkisi: Antalya sahil otellerinde bir araştırma”, Uluslararası Global Turizm Araştırmaları Dergisi, Vol. 5 No. 1, pp.1-15.
• Polat, M. (2019), Nepotizm ve psikolojik sözleşme ihlallerinin üretkenlik karşıtı iş davranışlarına etkisi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş. Preacher, K.J., Rucker, D.D. and Hayes, A.F. (2007), Addressing moderated mediation hypotheses: theory, methods, and prescriptions. Multivariate Behavioral Research, Vol. 42, No. 1, pp.185-227.
• Phipps, S.T., Prieto, L.C. and Deis, M.H. (2015), “The role of personality in organizational citizenship behavior: introducing counterproductive work behavior and ıntegrating ımpression management as a moderating factor”, Journal of Organizational Culture, Communications and Conflict, Vol. 19 No. 1, pp.176-196.
• Reevy, G. and Frydenberg, E. (2011), Personality, Stress, and Coping: Implications For Education, IAP Inc., US.
• Robinson, S. L. and Bennett, R. J. (1995), “A typology of deviant workplace behaviors: a multi-dimensional scaling study”, The Academy of Management Journal, Vol. 38, No. 2, pp.555-572.
• Rotter, J.B. (1990), “Internalvesusexternalcontrol of reinforcement: a case history of a variable”. American psychologist, Vol. 45, pp.489-493.
• Sackett, P.R. (2002), “The structure of counterproductive work behaviors: dimensionality and relationships with facets of job performance”, International Journal of Selection and Assessment, Vol. 10 No. 1-2, pp.5-11.
• Sackett, P.R., Berry, C.M., Wiemann, S.A. and Laczo, R.M. (2006), “Citizenship and counterproductive behavior: clarifying relations between the two domains”, Human Performance, Vol. 19, No.4, pp.441-464.
• Saks, A.M. and Ashforth, B.E. (2002), Is job search related to employment quality? It all depends on the fit, Journal of Applied Psychology, Vol. 87, No. 4, pp.646-654.
• Salgado, J.F. (2002), “The big five personality dimensions and counterproductive behaviors”, International Journal of Selection and Assessment, Vol. 10, pp.117-125.
• Schilbach, M., Baethge, A., & Rigotti, T. (2020). Why employee psychopathy leads to counterproductive workplace behaviours: an analysis of the underlying mechanisms. European Journal of Work and Organizational Psychology, 29(5), 693-706.
• Schmidt, F. L., Viswesvaran, V. and Ones, D. S. (1997), “Validity of integrity tests for predicting drug and alcohol abuse: a meta-analysis”, NIDA Res Monorg, Vol. 170, pp.69-95.
• Seçer, H.Ş. and Seçer, B. (2007), “Örgütlerde üretkenlik karşıtı iş davranışları: belirleyicileri ve önlenmesi”, TİSK Akademi Vol. 2 No. 4, pp.147-75.
• Sevi, E.S. (2009), Psikobiyolojik kişilik modeli ve beş faktör kişilik kuramı: mizaç ve karekter envanteri (tcı) ile beş faktör kişilik envanterinin (5fke) karşılaştırılması, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Sezici, E. (2015), “Üretkenlik karşıtı iş davranışları üzerinde kişilik özelliklerinin rolü”, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, Vol. 14, pp.1-22.
• Soto, C. J. (2019). How replicable are links between personality traits and consequential life outcomes? The life outcomes of personality replication project. Psychological Science, 30(5), 711-727.
• Spector, P.E., Fox, S., Penney, L.M., Bruursema, K., Goh, A. and Kessler, S. (2006), “The dimensionality of counterproductivity: are all counterproductive behaviors created equal?” Journal of Vocational Behavior, Vol. 68 No. 3, pp.446-460.
• Spector, P.E. (2011), “The relationship of personality to counterproductive work behavior (cwb): an integration of perspectives”, Human Resource Management Review, Vol. 21 No.4, pp.342-352.
• Stoll, G., Einarsdóttir, S., Song, Q. C., Ondish, P., Sun, J. J., & Rounds, J. (2020). The roles of personality traits and vocational interests in explaining what people want out of life. Journal of Research in Personality, 86, 103939.
• Şentürk, F.K. (2014), Etik liderliğin belirleyicileri olarak kişilik, örgüt kültürü, dini yönelim ve çevresel faktörler: Antalya’daki dört ve beş yıldızlı otellerde bir uygulama, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Tekin, D. (2021), İşe yabancılaşma ve örgütsel sinizmin üretkenlik karşıtı iş davranışlarına etkisi, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde
• Tınar, M.Y. (1999), “Çalışma yaşamı ve kişilik”, Mercek Dergisi, Vol. 2 No.14, pp.92-97.
• Ünüvar, A. (2012), Gerçeklik kuramına dayalı psiko eğitim proğramının lise öğrencilerinin denetim odağı ve yılmazlık düzeyi üzerindeki etkisinin incelenmesi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Vardi, Y. and Weitz, E. (2004), Misbehavior in organizations: theory, research, and management, Lawrence Erlbaum Associates Publishers, Mahwah, NJ, US.
• Westhuizen, MVD. (2021), Role of the big five personality traits in predicting workplace bullying perpetrators in South Africa, Department of Industrial Psychology Stellenbosch University, South Africa.
• Wikipedia, 2021. Big Five personality traits. Date of access: 03/06/2021. https://tr.wikipedia.org/wiki/BeşC5%9F_b%C3%BCy%C3%BCk_ki%C5%9Filik_%C3%B6zelli%C4%9Fi#%C3%96rnek_Duygusal_Denge_%C3%B6%C4%9Feleri).
• Yelboğa, A. (2006), “Kişilik özellikleri ve iş performansı arasındaki ilişkinin incelenmesi”, İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, Vol. 8, pp.192-211.
• Yılmazer, G. and İyigün, N. (2021), “Çalışanların bireysel kültürel değerlerinin, üretkenlik karşıtı iş davranışları ile ilişkisi: Türkiye’de faaliyet gösteren Japon sermayeli bir üretim şirketi örneği”, Working Paper Series, Vol. 2, No. 3, pp.123-139.
• Zel, U. (2006), Kişilik ve Liderlik. (2. Ed), Nobel Yayıncılık, Ankara.
• Zel, U. (2001), Kişilik ve Liderlik: Evrensel Boyutlarıyla Yönetsel Açıdan Araştırmalar, Teoriler ve Yorumlar, Seçkin Yayıncılık, Ankara.