Özgeciliğin Yordayıcısı Olarak Empati ve Maneviyat: İlahiyat Öğrencileri Üzerine Nicel Bir Araştırma

Yıl 2022, , 463 - 488, 25.09.2022

Ömer Faruk Söylev

https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1126504

Cited By: 2

Öz

Bu araştırmanın amacı ilahiyat fakültelerinde okuyan öğrencilerin maneviyat ve empati düzeylerinin özgecilik tutumları üzerindeki yordayıcı etkisini araştırmaktır. Ayrıca araştırmaya katılanların ölçek puanları arasında bir ilişki bulunup bulunmadığı ve bazı sosyo-demografik değişkenlere göre ölçek puanlarının farklılaşıp farklılaşmadığı incelenmiştir. Temeli insanlara yardıma dayanan ve bu konularda önderlik ve örneklik beklenilen mesleklere eleman yetiştiren fakültelerde okuyan öğrencilerin özgecilik düzeylerinin bilinmesinin değerli olduğu düşünülmektedir. Araştırmanın teorik çerçevesinde kavramların birbirleri ile ilişkisi ortaya konulmaya çalışılmıştır. Araştırma, nicel araştırma yöntemlerinin genel tarama modellerinden ilişkisel tarama modeli ile yapılandırılmış betimsel bir çalışmadır. Araştırmanın örneklemi 2021-2022 öğretim yılında Kütahya Dumlupınar Üniversitesi İslami İlimler Fakültesinde okuyan ve araştırmaya gönüllü olarak katılan öğrenciler arasından seçkisiz örneklem yoluyla seçilen %77.8’i (n=267) kadın, %22.2’i (76) erkek toplam 343 öğrenciden oluşmaktadır. Katılımcıların %16.3’ü (n=56) hazırlık sınıfı, %25.4’ü, (n=87) birinci sınıf, %18.1’i (n=62) ikinci sınıf, %16.9’u (n=58) üçüncü sınıf, %23.3’ü (n=80) dördüncü sınıf öğrencisidir. Özgecilik Ölçeği, Maneviyat Ölçeği ve Toronto Empati Ölçeğinden yararlanılarak toplanan veriler SPSS 25 programı aracılığı ile analize tabi tutulmuştur. Çözümlemelerde anlamlılık seviyesi 0.5 olarak belirlenmiştir. Verilerin analizinde, araştırma grubunu oluşturan öğrencilere ait frekans, yüzde, ortalama vb. betimleyici istatistikler, iki grubu bulunan değişkenler arası karşılaştırmalardaki farklılaşmaların belirlenmesi amacıyla Bağımsız Örneklemler t Testi, ikiden çok grubu bulunan değişkenler arası karşılaştırmalarda ise Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) kullanılmıştır. Ölçek puanları arasında doğrusal bir ilişki bulunup bulunmadığı, şayet bulunuyorsa bu ilişkinin derecesini ve yönünü belirlemek amacıyla Pearson Korelasyon analizinden yararlanılmıştır. Son olarak katılımcıların ölçeklerden aldıkları puanlara göre bağımlı değişken üzerindeki bağımsız değişkenlerin yordayıcı gücünü belirlemek amacıyla Çoklu Doğrusal Regresyon Testi kullanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre katılımcıların özgecilik ve maneviyat puanları arasında pozitif yönde ve orta derece anlamlılık düzeyinde bir ilişki bulunmuştur. Özgecilik ve maneviyat değişkenlerinin birbirleri üzerinde açıkladıkları varyans, %16.72’dir. Özgecilik ve empati puanları arasında da pozitif yönde ve orta derece anlamlılık düzeyinde bir ilişki bulunmuştur. Özgecilik ve empati değişkenlerinin birbirleri üzerinde açıkladıkları varyans ise %12.46’dır. Katılımcıların özgecilik düzeyleri üzerindeki maneviyat ve empatinin etkisini belirlemek için yapılan analiz sonuçlarına göre, düzenlenmiş R2 değeri 0.200 olarak hesaplanmıştır. Bağımsız değişkenler olan maneviyat ve empatinin bağımlı değişken olan özgecilikteki değişimlerin %20’sini açıklayabildiği, yani maneviyat ve empati değişkenlerinin özgecilik üzerinde pozitif yönlü ve anlamlı düzeyde etkili oldukları belirlenmiştir. Bu araştırmada elde edilen sonuçlar, neden-sonuç ilişkilerini ortaya koyan boylamsal ve deneysel araştırma modellerin tercih edildiği yeni araştırmaların bulgularıyla geliştirilebilir.

Anahtar Kelimeler

Din Psikolojisi, Özgecilik, Maneviyat, Empati, İlahiyat

Empathy and Spirituality as Predictors of Altruism: A Quantitative Study on Theology Faculty Students

Öz

This study aims to investigate the predictive effect of spirituality and empathy levels of students studying in faculties of theology on their altruism attitudes. In addition, it was investigated whether there was a relationship between the scale scores of the participants and whether the scale scores differed according to some socio-demographic variables. It is thought that it is valuable to know the altruism levels of the students studying in faculties that train staff for professions that are based on helping people and where leadership and exemplary are expected. In the theoretical framework of the research, the relationship between the concepts has been tried to be revealed. This research is a descriptive study structured with the relational survey model, one of the general survey models of quantitative research. The study sample was 343, 77.8% (n=267) female and 22.2% (76) male, selected by random sampling among the students studying at the Faculty of Islamic Sciences of Kütahya Dumlupınar University in the 2021-2022 academic year and voluntarily participated in the research. It consists of students 16.3% (n=56) of the participants were in the preparatory class, 25.4% (n=87) were in the first year, 18.1% (n=62) were in the sophomore year, 16.9% (n=58) were third year students and 23.3% (n=80) were fourth-year students. The data collected using the Altruism Scale, the Spirituality Scale, and the Toronto Empathy Scale were analyzed using the SPSS 25 program. The level of significance in the analysis was determined as 0.05. In the analysis of the data, the frequency, percentage, average, etc., of the students who make up the research group. Descriptive statistics, Independent Samples t-Test was used to determine the differences in comparisons between variables with two groups, and One-Way Analysis of Variance (ANOVA) was used for comparisons between variables with more than two groups. Pearson Correlation analysis was used to determine whether there is a linear relationship between the scale scores and, if so, the degree and direction of this relationship. Finally, the Multiple Linear Regression Test was used to determine the predictive power of the independent variables on the dependent variable according to the participants' scores on the scales. According to the analysis results, a positive and moderately significant relationship was found between the altruism and spirituality scores of the participants. The variance explained by the altruism and spirituality variables on each other is 16.72%. A positive and moderately significant relationship was found between altruism and empathy scores. The variance explained by the altruism and empathy variables on each other is 12.46%. According to the results of the analysis performed to determine the effect of spirituality and empathy on the altruism levels of the participants, the adjusted R2 value was calculated as 0.200. It has been determined that the independent variables, spirituality, and empathy, can explain 20% of the changes in altruism, which is the dependent variable; that is, the variables of spirituality and empathy have a positive and significant effect on altruism. The results obtained in this research can be developed with the findings of new studies in which longitudinal and experimental research models are preferred that reveal cause-effect relationships.

Anahtar Kelimeler

Psychology of Religion, Altruism, Spirituality, Empathy, Theology

Kaynakça

• Acar, Muhammet Cevat - Apak, Hıdır. “Sosyal Hi̇zmet Bölümü Öğrenci̇leri̇ni̇n Empati̇k Eği̇li̇mleri̇ ile Özgeci̇li̇k Düzeyleri̇ Arasındaki̇ İli̇şki̇ni̇n İncelenmesi̇”. Toplum ve Sosyal Hizmet 28/1 (2017), 93-112.
• Ali, Raziyeh Meyzari - Bozorgi, Zahra Dasht. “The Relationship of Altruistic Behavior, Empathetic Sense, and Social Responsibility with Happiness among University Students”. Practice in Clinical Psychology Journal 4/1 (2016), 51-56.
• Aronson, Elliot vd. Sosyal Psikoloji. çev. Okhan Gündüz. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 1. Basım, 2012.
• Arpacı, Pınar - Özmen, Dilek. “Hemşirelik Öğrencilerinin Özgecilik ve Empatik Eğilim Düzeyleri ve Aralarındaki İlişki”. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma 11/3 (2014), 51-57.
• Aşlamacı, İbrahim. “Günümüz Türkiye’sinde Sayılarla Yüksek Din Öğretimi”. Uluslararası Yüksek Din Öğretimi Sempozyumu (Akademik ve Sosyal Yönleriyle). II/21-37. Malatya: İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2019.
• Aydın Kartal, Yasemin - Aker, Semanur. “Ebelik Öğrencilerinin Empatik Eğilimleri̇ ile Özgecilik Düzeyleri̇ Arasındaki̇ İlişkinin İncelenmesi̇”. Samsun Sağlık Bilimleri Dergisi 5/2 (Aralık 2020), 97-102.
• Aykan, Filiz. Exploring the Efect of Different Types of God Perception on Mental Health And Altruism. İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Ayten, Ali. Prososyal Davranışlarda Dindarlık ve Empatinin Rolü. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Doktora Tezi, 2009.
• Az, Mehmet Sait. Üniversite Öğrencilerinin Dindarlık ve Özgecilik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Az, Mehmet Sait - Acar, Muhammet Cevat. “Dindarlık İle Özgecilik Arasındaki İlişki: Üniversite Öğrencileri İle Yapılan Bir Araştırma”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/1 (30 Haziran 2020), 742-773.
• Bahtiyar Büyük, Ayşe. Ahlak Felsefesinde İsar ve Özgecilik: İslam ve Batı Medeniyeti Karşılaştırması. Eskişehir: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Batson, C. Daniel vd. “The Empathy-Altruism Hypothesis”. The Oxford Handbook of Prosocial Behavior. 259-281. New York: Oxford University Press, 2015. https://doi.org/ 10.1093/oxfordhb/9780195399813.013.023
• Bilgin, Nuri (ed.). Sosyal Psikolojiye Giriş. İzmir: İzmir Kitaplığı, 3. Basım, 1995.
• Boylu, Mehmet Ali. Üniversite Öğrencilerinin Özgecilik Düzeyleri ile Empatik Eğilim ve Benlik Saygısı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Mersin: Çağ Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Campbell, Elizabeth. “Utilizing the Serenity Prayer to Teach Psychology Students About Stress Management”. Journal of Psychology and Theology 43/1 (2015), 3-7. https:// doi.org/10.1177/009164711504300101
• Decety, Jean - Jackson, Philip L. “The Functional Architecture of Human Empathy”. Behavioral and Cognitive Neuroscience Reviews 3/2 (2004), 71-100. https://doi.org/ 10.1177/1534582304267187
• Dökmen, Üstün. “Empati̇ Kurma Becerisi̇ ile Sosyometrik Statü Arasındaki̇ İlişki̇”. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 20/1 (1987), 183-207. https://doi.org/ 10.1501/Egifak_0000001059
• Durmuş, Ümmet vd. “Özgecilik (Altruism) Ölçeği Geliştirme Çalışması”. Değerler Eğitimi Dergisi 11/26 (Aralık 2013), 301-321.
• Durmuş, Ümmet. Üniversite Öğrencilerinde Özgecilik Davranışının Transaksiyonel Analiz Ego Durumları ve Yaşam Doyumu Bağlamında İncelenmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012.
• Düzgüner, Sevde. Maneviyat Algısı ve Diğerkâmlıkla İlişkisi (Kan Bağışı Örneğinde Türkiye Amerika Karşılaştırmalı Nitel Bir Araştırma). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Doktora Tezi, 2013.
• Düzgüner, Sevde. “Nerden Çıktı Bu Maneviyat: Manevi Bakımın Temellerine İlişkin Kültürlerarası Bir Analiz”. Manevi Danışmanlık ve Rehberlik. ed. Ali Ayten vd. 1/17-44. İstanbul: Dem Yayınları, 1. Basım, 2016.
• Düzgüner, Sevde. “Pro-Sosyal Davranışlarda Diğerkâmlığın (Özgecilik) Tanımı ve Konumu”. Bilimname 2019/40 (Aralık 2019), 351-373. https://doi.org/10.28949/ bilimname.595847
• Düzgüner, Sevde - Sevinç, Kenan. “Farklı Bölümlerde Okuyan Üniversite Öğrencilerinde Özgecilik ve Dini Tutum İlişkisi”. Theosophia 1 (2020), 53-69.
• Ersoy, Elif - Köşger, Ferdi. “Empati̇: Tanımı ve Önemi”. Osmangazi Tıp Dergisi 38/2 (Nisan 2016), 9-17. https://doi.org/10.20515/otd.33993
• Freedman, J. L. vd. Sosyal Psikoloji. çev. Ali Dönmez. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 4., 2003.
• Fu, Wangqian vd. “Examining the Relationship of Empathy, Social Support, and Prosocial Behavior of Adolescents in China: A Structural Equation Modeling Approach”. Humanities and Social Sciences Communications 9/1 (2022), 1-8. https://doi.org/ 10.1057/s41599-022-01296-0
• Gül, Aysu. Otantiklik ve Dindarlığın Özgecilik Üzerindeki Rolünün İncelenmesi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Gül Şanlı, Aysu - Koç, Bozkurt. “Her Özgeci Birey Özgeci Davranır mı? Otantiklik ve Dindarlığın Özgecilik Üzerindeki Rolü”. Middle Black Sea Journal of Communication Studies 4/2 (Eylül 2019), 104-114.
• Harputlu, İlke. Dinî Tutum ve Özgecilik İlişkisi (SDÜ Örneği). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Hill, Peter C. vd. “Din ve Maneviyatı Kavramlaştırma: Birleşme ve Ayrılma Noktaları”. çev. Nurten Ki̇mter. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (25 Haziran 2015), 85-118.
• Hill, Peter C. - Pargament, Kenneth I. “Advances in the Conceptualization and Measurement of Religion and Spirituality: Implications for Physical and Mental Health Research”. The American Psychologist 58/1 (Ocak 2003), 64-74. https://doi.org/ 10.1037/0003-066x.58.1.64
• Huber, John Thomas - MacDonald, Douglas A. “An Investigation of the Relations Between Altruism, Empathy, and Spirituality”. Journal of Humanistic Psychology 52/2 (2012), 206-221. https://doi.org/10.1177/0022167811399442
• Karadağ, Engin - Mutafçılar, Işıl. “İlk ve Ortaöğretim Okulu Öğretmenlerinin Özgecilik Düzeyleri Üzerine Bir Araştırma”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 28 (2009), 75-92.
• Kayma, Derya - Çetinkaya Büyükbodur, Ayşin. “Sosyal Hizmet Bölümü Öğrencilerinin Özgecilik Özellikleri̇ ile Damgalama (stigma) Eğilimleri̇ Arasındaki̇ İlişki̇”. Toplum ve Sosyal Hizmet, 849-873. https://doi.org/10.33417/tsh.688607
• Korkmaz, Mehmet. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Fakülteyi Tercih Nedenleri: Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Örneği”. Bilimname 18/1 (2010), 167-204.
• Kristeller, Jean L. - Johnson, Thomas. “Cultivating Loving Kindness: A Two-Stage Model of the Effects of Meditation on Empathy, Compassion, and Altruism”. Zygon 40/2 (2005), 391-408. https://doi.org/10.1111/j.1467-9744.2005.00671.x
• Kurt, Evren. Effects of Religiosity, Personality Traits and Social Responsibility Attitudes on Nonspontaneous Helping Behaviour in a Natural Disaste. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2001.
• Mayers, Andrew. Introduction to Statistics and SPSS in Psychology. Harlow: Pearson, 2013.
• Neugebauer, Richard vd. “Contribution of Religion/Spirituality and Major Depressive Disorder to Altruism”. Journal of Affective Disorders 262 (2020), 16-22. https://doi.org/ 10.1016/j.jad.2019.10.031
• Pargament, Kenneth I. “The Psychology of Religion and Spirituality? Yes and No”. The International Journal for the Psychology of Religion 9/1 (Ocak 1999), 3-16. https:// doi.org/10.1207/s15327582ijpr0901_2
• Rogers, Carl R. “Empatik Olmak, Değeri Anlaşılmamış Bir Varoluş Şeklidir”. çev. Füsun Akkoyun. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 16/1 (1983), 103-124. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000929
• Sağır, Zeynep. “Özgecilik ve Dini Tutum: Farklı Meslek Grupları Üzerine Nicel Bir Araştırma”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/13 (Eylül 2020), 285-319.
• Sanlav, Mevlüt. Özgeciliğin Yordayıcısı Olarak Affedicilik ve Dini Tutumlar. Tokat: Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Saroglou, Vassilis. “Din, Maneviyat ve Diğerkâmlık”. çev. Meryem Şahin. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7 (Ekim 2015), 113-145.
• Saroglou, Vassilis. “Religion, Spirituality, and Altruism”. APA Handbook of Psychology, Religion, and Spirituality: Context, Theory, and Research. 1/439-457. Washington: American Psychological Association, 2013. https://doi.org/10.1037/14045-024
• Saroglou, Vassilis vd. “Values and Religiosity: A Meta-Analysis of Studies Using Schwartz’s Model”. Personality and Individual Differences 37/4 (2004), 721-734. https://doi.org/10.1016/j.paid.2003.10.005
• Saslow, Laura R. vd. “The Social Significance of Spirituality: New Perspectives on the Compassion–Altruism Relationship”. Psychology of Religion and Spirituality 5/3 (2013), 201-218. https://doi.org/10.1037/a0031870
• Sezer, Özcan. “Öğretmen Adaylarında Özgeciliğin Pozitif Algıyla ve Sosyal Karşılaştırmayla İlişkisi̇”. Journal of International Social Research 11 (Ağustos 2018), 489-495. https://doi.org/10.17719/jisr.2018.2561
• Steele, Whitney Randolph vd. “Role of Altruistic Behavior, Empathetic Concern, and Social Responsibility Motivation in Blood Donation Behavior”. Transfusion 48/1 (2008), 43-54. https://doi.org/10.1111/j.1537- 2995.2007.01481.x
• Şengel, Ayşe - Gür, Kamer. “Effects of the ‘Social Responsibility for Health’ Program on Adolescents’ Empathic Skills, Altruistic and Health Perception”. Marmara Medical Journal 31/1 (2018), 17-26. https://doi.org/10.5472/marumj.371278
• Şirin, Turgay. “Maneviyat Ölçeği’nin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Turkish Studies 13/18 (Ocak 2018), 1283-1309. https://doi.org/10.7827/Turkish Studies.13996
• Tabachnick, Barbara G. - Fidell, Linda S. Using Multivariate Statistics. Boston: Pearson, 6. Basım, 2013.
• Telle, Nils-Torge - Pfister, Hans-Rüdiger. “Positive Empathy and Prosocial Behavior: A Neglected Link”. Emotion Review 8/2 (2016), 154-163. https://doi.org/ 10.1177/1754073915586817
• Totan, Tarık vd. “The Toronto Empathy Questionnaire: Evaluation of Psychometric Properties among Turkish University Students”. Eurasian Journal of Educational Research 46 (2012), 179-198.
• Ulu, Mustafa. “Din ve Maneviyatın Kavramlaştırılması ve Ölçülmesindeki Gelişmeler - Beden ve Ruh Sağlığı Araştırmaları için Olası Bulgular”. Bilimname 28 (Mayıs 2015), 343-368.
• Uslu, Mustafa. Hastane Çalışanlarında Dindarlığın Empati ve Özgecilikle İlişkisi Üzerine Bir Araştırma (Konya Eğitim Araştırma Hastanesi). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Woods, T. E. - Ironson, G. H. “Religion and Spirituality in the Face of Illness: How Cancer, Cardiac, and HIV Patients Describe Their Spirituality/Religiosity”. Journal of Health Psychology 4/3 (1999), 393-412. https://doi.org/10.1177/135910539900400308
• Yüksel, Asuman. “İlköğretim 5. Sınıf Öğrencilerinin Empatik Becerileriyle Aile İşlevleri ve Benlik Kavramları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 1/25 (2009), 153-165.