Kur’an Hükümlerinin Sosyolojisi

Yıl 2013, Sayı: 27, 49 - 78, 25.11.2013

Kadir Canatan

Öz

Bu makale, hukuk
sosyolojisi açısından Kur’an hükümlerinin statüsünü tartışmayı amaçlamaktadır.
Hukuk sosyolojisine göre hukuk, soyut bir adalet fikrinin toplumsallaşması
değil, tam tersine toplumsal yapının bir parçası olarak köklerini
toplumsal-kültürel ve tarihsel süreçlerden alan bir kurumdur. Kur’an hükümleri
ve bunun sistematik bir yapıya kavuşmuş biçimi olan İslam hukuku, kaynakları
bakımından kısmen ilahî kısmen de beşerî bir yapıdır. Bu noktada aydınlatılması
gereken temel soru şudur: Kur’an hükümleri ya da bunun hukuksal bir formu olan
fıkıh, sosyal hayatla ne kadar ilişkili ve sosyal gerçekliği hangi oranda
hesaba katmaktadır? Fıkhın yöntemlerinden ve yapısal analizinden yola çıkarak,
Kur’an hükümlerinin toplumsal gerçekliğe duyarlılığı konusunda neler
söylenebilir? Bu soruya bir cevap vermek üzere önce hukuk sosyolojisi ve bu
disiplin içindeki yaklaşımlara değinilecek, sonra da bu yaklaşımlardan
hareketle İslam hukukunun sosyolojik bir çözümlemesi yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kur’an hükümleri, sosyoloji, hukuk sosyolojisi, İslam hukuku, toplumsal değişme

Sociology of Quranic Norms

Öz

This article aims to discuss the status of the norms
of the Koran in the perspective of the sociology of law. According to the
sociology of law, law is not the socialization of an abstract idea of ​​justice, but rather
it has roots in the socio-cultural and the historical processes as a part of
the social structure. The norms of the Koran, which gained a systematic
discipline in the Islamic law, is partly human and partly divine in terms of
the resources. The basic question in this context that must be clarified is: To
what extent the norms of the Koran contact with the social life and takes into
account of the social reality? What can be said for the sensitivity of the
social reality based on the structural analysis and methods of the Islamic law?
In order to give an answer to this question, first of all the sociology of law
and the approaches within this discipline will be addressed, and then starting
from this approaches there will be an analysis of the Islamic law

Anahtar Kelimeler

Norms of Quran, Sociology, Sociology of Law, Islamic Law, Social Change

Kaynakça

• Bulaç, Ali (1991), “Mekasidu’ş-Şeria Bağlamında Kadının Şahitliği Konusu” İslami Araştırmalar, 5:4. ss. 292-309.
• Can, Cahit (2002), Hukuk Sosyolojisinin Antropolojik Temelleri ve Genel Gelişim Çizgisi, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Canatan, Kadir (2005), Kur’an’da Hz. Peygambere Sorulan 13 Soru, Beyan Yayınları, İstanbul.
• Ebu Zehra, Muhammed (1978), Mezhepler Tarihi, Hisar Yayınevi, İstanbul.
• Ebu Zehra, Muhammed (1986), İslam Hukuku Metodolojisi, Fecr Yayınları, Ankara.
• Elmalılı, Hamdi Yazır (2006), Hak Dini Kur’an Dili, C. 2, Çelik-Şura, İstanbul.
• Erdoğan, Mehmet (1990), İslam Hukukunda Ahkâmın Değişmesi, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Gurvitch, Georges (1949), Hukuk Sosyolojisinin Konusu ve Problemleri, Çeviren: Hamide Topçuoğlu, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 6:2. ss.222-245.
• Gürkan, Ülker (1999), Hukuk Sosyolojisine Giriş, Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Hasan, Ahmet (1999), İlk Dönem İslam Hukuk Biliminin Gelişimi, Rağbet Yayınları, İstanbul.
• Karadavi, Yusuf (2000), Priorities of the Islamic Movement in the Coming Phase, Awakening Publications, London.
• Keskioğlu, Osman (1984), Fıkıh Tarihi ve İslam Hukuku, DİB Yayınları, Ankara.
• Kitabı Mukaddes (1997), Eski ve Yeni Ahit, Kitabı Mukaddes Şirketi, İstanbul.
• Schuyt, C.J.M. (1978), Sociologie van het Recht, Sociologische Encyclopedie, L. Rademaker, Het Spectrum, Utrecht/Antwerpen.
• Slot, Robert (1997), Uw God en Mijn God Zijn Een, Een Gesprek tussen Joden, Christenen en Moslims, PathRhei, Den Haag.
• Şatibî (1990), el-Muvafakat I-II, İslami İlimler Metodolojisi, İz Yayıncılık, İstanbul.
• Şentürk, Recep (2006), “İsmet Âdemiyyetledir: İnsan Haklarına Fıkhi Bakışlar”, Köprü Dergisi, 96. ss. 43-55.
• Taha, M. Mahmud (2008), İslam’ın İkinci Mesajı, Kalkedon, İstanbul.
• Türkkahraman, Mimar (2006), Toplum ve Temel Toplumsal Kurumlar. Kurumlar Sosyolojisine Giriş, Alp Yayınevi, Ankara.
• Uludağ, Süleyman (2006), İslam’da Emir ve Yasakların Hikmeti, DİV Yayınları, Ankara.
• Yılmaz, Hasan (2008), Kur’an ve Muhtevası, Fecr Yayınevi, Ankara