İdealizmden Realizme Esir Hukukunun Değişim Süreçleri

Yıl 2015, Sayı: 30, 23 - 40, 15.05.2015

Tuncer Namlı

Öz

Bu makalede İslam fıkhının esirlerle ilgili hükümleri
ele alınmaktadır. Öncelikle konunun Kur’an ve sünnette nasıl ele alındığı
tespit edilmeye çalışılmış, daha sonraki uygulamaların Kur’an ve sünnet
hükümleriyle örtüşüp örtüşmediği gözlemlenmiştir. Genelde fukaha bu konuyu
sultanların takdirine havale etmiştir. Fakat konuyla ilgili kanaatlerini ortaya
koymaktan ve hatta bazen nasların açık hükümlerini zoraki yorumlara tabi tutmaktan
da geri durmamıştır. Erken dönemlerde Kur’an ve sünnetin ahkâmına dayanarak
karşı çıkanlar olmuşsa da esirin öldürülmesine veya köleleştirilmesine engel
olunamamıştır. Sonuçta esirin öldürülmesi veya köleleştirilmesi en önemli
seçenek haline gelmiş ve fidye karşılığı bile salıverilmeleri caiz
görülmemiştir. Esirlerin karşılıklı veya karşılıksız salıverilmesini öngören
ayet ve onun uygulamasına dönük sünnetteki bütün örnekler mensuh sayılmıştır.
Sonraları İbn Hümam gibi bu anlayışa karşı çıkan bazı muhalif sesler yükselse
de buna itibar edilmemiştir. 

Anahtar Kelimeler

Esir hukuku, haklar, fidye, takas, öldürme, köleleştirme

From Ideality to Reality. The Change of Slavery Law in Islam.

Öz

This
article examines the regulations about slavery in Islamic jurisprudence. This
study tries to learn about the slavery in the Koran and sunnah and, if later
practices were parallel to the rulings in the Koran and sunnah. It seems that
the scholars of Islamic law left this matter to the sultan’s degrees. In early
times some scholars have opposed to the killing or enslaving of the captives,
nevertheless they have failed. As a result the killing or enslaving of the
captives became a rule and it was not approved, even releasing by ransom.
Though there were some verses and prophetic traditions in Islam, both in theory
and the practice, that demanded freeing the slaves in charge or even without
any carge, these have considered as nullified. In later times we witness some
people such as ibn Humam who raised some objections on the matter, however
these also have been ignored. But the modern developments regarding the slavery
in the West has affected the Ottoman land, and ironically it meant that the
West has instructed to Muslims be outlawed slavery, something which is a
doctrine similar to one in the Koran and the tradition of the Prophet Mohammad.

Anahtar Kelimeler

slavery law, rights, ransom, exchange of captives, killing of slaves, enslavement

Kaynakça

• Ahmed bin Hanbel eş-Şeybanî, Müsned, İstanbul, 1992.
• Aydın M. Akif ve Muhammed Hamidullah, TDV İslam Ansiklopedisi, “Köle” mad. XXVI, 237-246.
• Azimli, Mehmet, Siyeri Farklı Okumak, Ankara, 2013.
• Buharî, Muhammed bin İsmail, el-Camiu’s-sahih, Riyad, 1421/2000.
• Cassas, Ebu Bekir Ahmed bin Ali er-Razî, Ahkamu’l-Kur’an, Beyrut, 1428/2007.
• Çantay, Hasan Basri, Kur’an-ı Hakim ve Meal-i Kerim.
• Derveze, İzzet, Kur’an’a Göre Hz. Muhammed’in Hayatı, İstanbul, 1995.
• Duman, Zeki, “İslam’ın Köle ve Cariye Sorununa Yaklaşımı” Erciyes Ünv. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl 2011/1, sayı 12, s. 1-54.
• Ebu Ubeyd, Kitabü’l-Emval, Terc. Cemaleddin Saylık, İstanbul, 1981.
• Erul, Bünyamin, Sahabenin Sünnet Anlayışı, Ankara, 2012.
• Hakim, Ebu Abdillah en-Neysaburî, el-Müstedrek, Beyrut, Tarihsiz.
• İbn Atıye el-Endülüsî, el-Muharreru’l-Veciz, Beyrut, 1971
• İbn Hişam, Abdulmelik, es-Siretü’n-Nebeviyye, Kahire 1375/1955.
• İbn Kudame, el-Muğnî, Kahire,1389/1969.
• Mahmud Esad, Kitab-ı Nikâh ve Talâk, İstanbul 1326.
• Mevdudî, Ebul-Alâ el, Tefhimü’l-Kur’an, İstanbul, 1991.
• Muhammed bin Hasan eş-Şeybanî, Kitabu’l-Asl, Tah. ve terc. Osman Eskicioğlu, Basılmamış eser enfal sitesindedir. 4. cildi bütünüyle mükatebe ve Mevlalık anlaşmasına ayrılmış olup sayfa numa-rası yer almamaktadır.
• Mukatil, et-Tefsir, Mektebetü’ş-Şamile.
• Müslim, bin Haccac en-Neysaburî, Camiu’s-Sahih, Riyad, 1421/2000.
• Nesefî, Medarik, Mecmûatü minet-Tefasir içerisinde, Beyrut, Tarihsiz.
• Nihat Engin, “Osmanlılarda Kölelik”, TDV İslam Ansiklopedisi, XXVI, 246-248.
• Özel, Ahmed, TDV İslam Ansiklopedisi, “Esir” maddesi, XI, 382-389.
• Sarmış, İbrahim, Hz. Muhammedi Doğru Anlamak, İstanbul, 2013.
• Sarmış, İbrahim, Rivayet Kültürü ve Yanlış Din Anlayışı, İst. 2011.
• Taberi, İbn Cerir, Camiu’l-Beyan an Te’vil-i âyi’l-Kur’an, Beyrut, 1415/1995.
• Tirmizi, Muhammed bin İsa, Sünen, Riyad, 1421/2000.
• Vatandaş, Celaleddin, Hz. Muhammed’in Hayatı ve İslam Daveti, İstanbul, Tarihsiz, 3.basım.
• W. N. Arafat, “Peygamber Hz. Muhammed 900 Yahudi’nin Öldürülmesi Emrini Vermiş miydi?” (JRAS),1976, s. 100-107 den terc. Aydın, Hamit, Nida Dergisi, sayı 143, Ağustos-Eylül 2010; “Medine Yahudileri ve Beni Kureyza Hikayesi”, İslamî Araştırmalar, çev. Öz, Şaban, c. 17, sayı 2, Ankara 2004, s. 139.
• Yazır, Muhammed Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, İstanbul 1993.
• Zemahşerî, Mahmud bin Ömer Carullah, el-Keşşaf an Hakaik-ı Ğavamızı’t-Tenzil, Daru’l-Kütübi’l-Arabî, Tarihsiz.