Functions and Meanings of ‘Mā’ Preposition in the Arabic Language, The 30th Part of the Qur’ān, As A Model

Yıl 2021, Sayı: 44, 645 - 661, 20.09.2021

Osman Aktaş Luay Hatem Yaqoob

https://doi.org/10.37697/eskiyeni.949558

Öz

The prepositions in the Arabic language have an important place in understanding compound sentences. Researchers and authors have taken particular care of it. The preposition mā is one of the joining tools with multiple meanings and functions, as grammarians have used it for ten different functions and meanings. What determines the function and meaning of the preposition mā is its place and location in the sentence. Every kind of mā preposition has specific rules and meanings itself. As it is known, the word in the Arabic language is divided into a noun, verb, and a letter (according to the old classical division). This study found that the preposition mā had used a noun and a letter. This study contains two main chapters. The first chapter that dealt with the various and different uses of the mā; as for the second chapter, it dealt with the types of mā mentioned in the 30th juzz’ (part) of the Qur’ān. This study revealed the fact that mā was mentioned seventy times, in addition to being mentioned 19 times, and it has more than one connotation and a grammatical function.

As a result of the conducted research, it is confirmed that mā has six different types. The types of mā used as a letter are mā al-nafiyah (negative mā), mā used as laysa (the mā that resembles), mā al-kāffah (preventative mā), mā al-za’idah (extra mā), mā al-ibhamiyah (indefinite mā) and mā al-maṣdariyah (gerundival mā). Besides that, it is found out that there are four types of mā used as a noun. Mā al-istifhamiyah (interrogative mā), mā al-ta‘ajubiyah (exclamation mā), mā al-sharṭiyah (conditional mā) and mā al-mawṣulah (pronominal mā) are the kinds of mā used as a noun. Whereas there is an agreement about some of the grammatical cases of mā mentioned in ’Amma juz’ of the Qur’ān, there are conflicts in some of them. The number of mā mentioned in ’Amma juz’ is fifty-one that are agreed in terms of grammatical cases. Besides that, the number of mā which there is disagreement over its grammatical issues is nineteen.

Mā al-sharṭiyah and mā al-ibhamiyah are not mentioned in ’Amma juz’ of Qur’ān. Except for these types, all kind of mā is mentioned in ’Amma juz’. Mā al-istifhamiyah is mentioned seventeen times in ’Amma juz’, from this aspect it is the most mentioned and most agreed type of mā in terms of grammatical case. In ‘Amma juz’, the kinds of mā al-mawṣulah and mā al-maṣdariyah can possibly be discussed in two different ways regarding grammatical matters at the same time. The number of possible parts that grammatically probable to evaluate in two different ways is fifteen. The presence of ten different types of the mā preposition with shows the richness of Arabic language. In this study, the wealth of Arabic language in the Qur’ān is tried to be demonstrated.

Anahtar Kelimeler

Arabic, Indication of the Prepositions, Preposition Mā, Types of Prepositions Mā, Juzz’ ‘Amma

Arapçada ‘Mâ’ Edatının Anlam Türleri: Amme Cüzü Örneği

Öz

Arapçada edatlar, özellikle bileşik cümleleri anlamada çok önemli bir yere sahiptir. Öyle ki, Arap dili alanında araştırma yapan ve eser telif edenler tarafından önem verilen konuların başında gelmektedir. Mâ edatı, bahsi geçen edatlardan olup nahiv bilginleri tarafından on farklı anlam ve görevde kullanıldığı tespit edilmiştir. Mâ edatının farklı anlam ve görevlerde kullanıldığını gösteren husus ise, edatın cümle içindeki konumudur. Mâ edatının her bir türünün kendine has şartları ve anlamları söz konusudur. Arapçada klasik tasnife göre kelime; isim, fiil ve harf olmak üzere üçe ayrılır. Bu araştırmada mâ edatının isim ve harf olmak üzere iki farklı görevde kullanıldığı tespit edilmiştir. Bu çalışma, iki ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde mâ edatının farklı görev ve anlamlarda kullanılması; ikinci bölümde ise mâ edatının amme cüzündeki kullanım türleri ele alınmıştır. Yapılan araştırmada mâ edatının amme cüzünde yetmiş defa zikredildiği tespit edilmiştir. Amme cüzünde zikredilen mâ edatının on dokuz yerdeki irab ve delaleti ile ilgili farklı görüşlerin ileri sürüldüğü görülmüştür.

Yapılan araştırmada harf olarak kullanılan mâ edatının altı farklı türünün olduğu tespit edilmiştir. Harf olarak kullanılan mâ edatları; mâ en-nâfiye, leyse gibi amel eden mâ, mâ el-kâffe, mâ ez-zâide, mâ el-ibhâmiyye ve mâ el-masdariyye’dir. İsim olarak kullanılan mâ edatının ise dört farklı türünün olduğu tespit edilmiştir. İsim olarak kullanılan mâ edatları; mâ el-istifhâmiyye, mâ et-ta‘accubiyye, mâ eş-şartiyye ve mâ el-mevsûle’dir. Amme cüzünde geçen mâ edatlarının bazısının irabında ittifak edilmişken bazısında da ihtilafa düşülmüştür. Amme cüzünde geçen ve irabı konusunda ittifak bulunan mâ edatlarının sayısı elli birdir. Amme cüzünde geçen ve irabı konusunda ihtilaf bulunan mâ edatlarının sayısı ise on dokuzdur. Mâ eş-şartiyye ve mâ el-ibhâmiyye Amme cüzünde zikredilmemiştir. Geri kalan bütün mâ edatı türleri ise Amme cüzünde zikredilmiştir. Amme cüzünde on yedi defa zikredilen mâ el-istifhâmiyye Amme cüzünde en fazla zikredilen ve irabı konusunda en fazla ittifak bulunan mâ edatı türüdür. Amme cüzünde aynı anda iki farklı şekilde irab olunması mümkün olan mâ edatı türleri mâ el-mevsûle ve mâ el-masdariyye’dir. Her iki şekilde irab olması mümkün olan yer sayısı ise on beştir. Mâ edatının on farklı türünün bulunması Arap dilinin zenginliğini göstermektedir. Bu çalışmada Arap dilinin bu zenginliğinin Kur’ân-ı Kerîm’de varlık bulduğu gösterilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arapça, Edatların Delâleti, Mâ Edatı, Mâ Edatı Türleri, Amme Cüzü

Kaynakça

• Cârim, Ali - Emîn, Mustafa. en-Nahvu’l-vâdıh fî kavâ‘idi’l-luğati’l-‘Arabiyye. Kahire: ed-Dâru’l-Mısriyye es-Suudiyye, ts.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd. es-Sıhâh tâcu’l-luğa ve sıhâhu’l-‘Arabiyye. thk. Ahmed Abdulğafûr Attâr. Beyrut: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 4. Basım, 1407/1987.
• Çavdar, Emre. Arap Dili’nde “Lâm”, “Lâ”, “Mâ” Edatları ve Kur’ân-ı Kerim’deki Kullanımları. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Doktora Tezi, 2015.
• Çörtü, Mustafa Meral. Arapça Cümle Kuruluşu ve Tercüme Tekniği. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 8. Basım, 2012.
• Çörtü, Mustafa Meral. Sarf-Nahiv Edatlar. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 8. Basım, 2008.
• Da‘âs, Kasım Humeydân. İ‘râbu’l-Kur’âni’l-Kerîm. Dımeşk: Dâru’l-Munîr, 2004.
• Da‘kûr, Nedîm Hüseyin. el-Kavâ‘idu't-tatbîkiyye fî'l-luğati'l-‘Arabiyye. Beyrut: Muessesetu Bahsûn, 1998.
• Dervîş, Muhyiddîn. İ‘râbu’l-Kur’ân ve beyânuh. Dımeşk: Dâru İbn Kesîr, 4. Basım, 1994.
• Ferrâ, Ebû Zekeriyya Yahyâ b. Ziyâd. Me‘âni’l-Kur’ân. thk. Ahmed Yûsuf en-Necâtî vd. Kahire: Dâru’l-Mısriyye, ts.
• Günday, Hüseyin - Şahin, Şener. Arapça Dilbilgisi Nahiv bilgisi. İstanbul: Alfa Yayınları, 6. Basım, 2012.
• Galâyînî, Mustafâ b. Muhammed Selîm. Câmi‘u’d-durûsi’l-‘Arabiyye. Beyrut: el-Mektebetü’l-’Asriyye, 28. Basım, 1414/1993.
• Hacibekiroğlu, Abdullah. Arap Dilinde Edatların Metinde Kurduğu Anlamsal İlişkiler. Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Doktora Tezi, 2015.
• Kurân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş, Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 12. Basım, 2011.
• Harrât, Ahmed b. Muhammed. el-Muctebâ min muşkili i‘râbi’l-Kur’ân. Medine: Mecma’u’l-Melik Fehd, 2005.
• Hâşimî, es-Seyyid Ahmed. Cevâhiru’l-belâğa fi’l-me‘ânî ve’l-beyân ve’l-bedî‘. thk. Yusuf es-Sumeylî. Beyrut: el-Mektebetu’l-’Asriyye, 1434/2013.
• Hemedânî, Ebû Yûsuf Müntecebüddîn. el-Ferîd fî i‘râbi’l-Kur’âni’l-mecîd. thk. Muhammed Nizâmuddîn el-Fetîh. Medine: Dâru’z-Zamân, 2006.
• İbnu’l-Hâcib, Cemâluddin Osman b. Ömer b. Ebî Bekr b. Yunus. el-Kâfiye fî ‘ilmi’n-nahv. thk. Salih Abdulazîm eş-Şâir. Kahire: Mektebetu’l-Âdâb, 1. Basım, 2010.
• İsbahânî, İsmail b. Muhammed b. Ali et-Talîhî Ebu’l-Kasım. İ‘râbu’l-Kur’ân. Riyad: Mektebetu’l-Melik Fehd el-Vataniyye, 1995.
• Karslı, İlyas. Yeni Sözlük : Arapça-Türkçe. İstanbul: Ensar Neşriyat, 1. Basım, 2013.
• Kaysî, Mekkî b. Ebî Tâlib. Muşkilu i‘râbi’l-Kurân. thk. Hâtim Sâlih ed-Dâmin. Beyrut: Muessetu’r-Risâle, 2. Basım, 1405/1985.
• Meylânî, Muhammed b. Abdurrahim. Şerhu’l-muğnî. İstanbul: Şifa Yayınevi, 2012.
• Murâdî, Hasan b. Kasım. el-Cenâ ed-dânî fî hurûfi’l-me‘ânî. thk. Fahruddîn Kabâve - Muhammed Nedîm Fâdıl. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1. Basım, 1413/1992.
• Ömer, Ahmed Muhtar. Mu‘cemu’l-luğati’l-‘Arabiyyeti’l-mu‘âsıra. Kahire: ‘Âlemu’l-Kutub, 1. Basım, 1429/2008.
• Râcihî, Abduh. et-Tatbîku’n-nahvî. Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-‘Arabiyye, 2. Basım, 1431/2010.
• Rummânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Îsâ b. Alî. Menâzili’l-hurûf. Beyrut: el-Mektebetü’l-‘Asriyye, 1. Basım, 2005.
• Sâfî, Mahmûd Abdurrahîm. el-Cedvel fî i‘râbil’l-Kur’ân. Dımeşk: Dâru’r-Raşîd, 1418/1997.
• Ukberî, Ebü’l-Bekâ Abdullâh b. el-Huseyn. et-Tibyân fî i‘râbi’l-Kur’ân. thk. Ali Muhammed el-Bicâvî. Kahire: Mektebetü Îsâ el-Bâbî el-Halebî, ts.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kasım Mahmud b. Ömer. el-Keşşâf ‘an hakâiki’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vucûhi’t-te’vîl. thk. Abdurrezzak el-Mehdî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, ts.