Yitik Cennet: Ütopya mı Gerçek mi? Düşüşten Dirilişe Sezai Karakoç’ta Medeniyet Meselesi

Yıl 2022, Sayı: 47, 517 - 539, 25.09.2022

Emrullah Kılıç

https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1108378

Öz

Bu çalışma Sezai Karakoç’un Yitik Cennet adlı eserinden hareketle ortaya koymaya çalıştığı medeniyet tasavvurunu imkân ve sınırları ile soruşturmayı amaçlamaktadır. Karakoç, kriz içerisinde olduğunu düşündüğü medeniyetin yeniden inşa ve idamesini İslam/hakikat ile hayat arasında aydınların sorumluluğunda kurulacak yeni bir irtibatın tesisinde arar. Ona göre, ruhi, sosyal, politik, ekonomik, kültürel, estetik yönleriyle somut İslam ülküsünü yeniden hayata geçirecek olan aydınlar hayata, realiteye ve tarih şuuruna yabancılaşmayacaklardır. Bu anlamda İslam medeniyetinin durumlanışını ya da tavrını üç ana eksene oturtur: Birincisi, teorik temeli belirleyen metafizik perspektif; ikincisi, bu perspektife bağlı bir realizm olarak dünya ve doğa görüşü; üçüncüsü ise ilahi olana teslimiyet. Karakoç’un bu tezinin tecessüm edeceği habitat, devlettir. Devlet her şeyden önce bir ülkü bir ideal ve erdem devletidir. Karakoç bu ideal devletin siyasal formasyonunu Aristoteles ve Farabi’de olduğu gibi belirli erdemlere dayalı site devleti şeklinde düşünür. Karakoç’un teklifi insanın metafiziksel amaçlarına ulaşmayı içeren ahlaki sağduyuya bağlı bir yaşam tarzı ile etiketlenir. Böylece akıl ile duyarlılık arasında denge kurulacak; bu uyum ile inanca ve ahlaka da yer açılarak yeniden doğuşun imkânı bulunabilecektir. Kaynağı ve işlevi bakımından çağdaş medeniyet teorilerinden farklılık gösteren bu medeniyetin yol haritası Kur’an-ı Kerim kıssaları ile oluşturulurken kurucuları da peygamberlerdir. İnsanlık için üretilen yeni bir örgütlenme modeli olan diriliş, herhangi bir görüşün antitezi ya da sentezi olmayıp, hiçleşmeye giden yönelimi yeniden varoluşa devşiren üçüncü bir yoldur. Söz konusu bu yol üç perspektifli bir yönelim üzerine kurulur: Birincisi, insanın Allah’a bakışı; ikincisi, insanın kendine bakışı; üçüncüsü, insanın eşyaya bakışı. Karakoç’a göre diriliş eri bu üçlü kombinasyon içerisinde daha önce kuramadığı uyum ve dengeyi diriliş ruhu çerçevesinde kurabilme imkanına kavuşur. Diriliş medeniyetinin referans değeri ise sevgidir. Karakoç’un düşüncesinde tıpkı Yunus Emre ve Mevlana’da olduğu gibi şeytanı yenen metafizik güç olan sevgi temel değerdir. Karakoç’un Varlık görüşünün sonucu olarak okunabilecek bu varoluş yolu özne (diriliş eri) için kendi oluş yolculuğunda varlığı/nı kat ederken yönünü öncelikle özüne çevirerek ideal olanın kavram yerine mefhum ile karşılanmasını gösteren bir “olma” durumuna gönderme yapar. Karakoç’un yeni bir öznellik girişimi olarak medeniyeti inşa edecek ve özneye ontolojik güvenini inançlar üzerinden sağlayacak ufuk açıcı teklifi son derece önemli olmakla birlikte deneyim alanında karşılaşılacak sorunlarla ilgili hususlarda muğlak kalmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam, Medeniyet, Yitik Cennet, Diriliş, Sezai Karakoç

Lost Paradise: Utopia or Reality? From Fall to Resurrection A Question of Civilization in Sezai Karakoç

Öz

This study aims to evaluate the conception of civilization that Sezai Karakoç tries to reveal based on his work titled Yitik Cennet (LostParadise), with its possibilities and limitations. Karakoç seeks the rebuilding and maintains the civilization that in crisis by establishing a new connection between Islam/truth and life, which will be established under the responsibility of intellectuals. According to Karakoç, intellectuals who relive the concrete Islamic ideal with its spiritual, social, political, economic, cultural, and aesthetic aspects will not be alienated from life, reality, and historical consciousness. In this sense, he places the situation or attitude of Islamic civilization on three main axes: The first, the metaphysical perspective that determines the theoretical basis; the second, the view of the world and nature as realism based on this perspective; the third is to surrender to the divine. The habitat that Karakoç's thesis will embody is the state. The state is, first and foremost, an idea, a form of ideals and virtues. Karakoç considers the political formation of this ideal state as a city-state based on particular virtues, as in Aristotle and Farabī. Karakoç's proposal is labeled with a lifestyle based on moral common sense, including achieving human metaphysical goals. Thus, a balance will be established between reason, and sensitivity; with this harmony, the possibility of rebirth will be found by making room for belief and morality. While the roadmap of this civilization, which differs from contemporary civilization theories in terms of its source and function, is created with the parables of the Qur'an, its founders are the prophets. Resurrection, a new organizational model produced for humanity, is not the antithesis synthesis of any view but is a third way that brings the tendency to non-being back into existence. This path in question is based on an orientation with three perspectives: First, man's view of God; second, many self-view; third, man’s view of things. According to Karakoç, in this triple combination, the resurrectionist has the opportunity to establish the harmony and balance that he could not establish before within the framework of the spirit of resurrection. The reference value of the resurrection civilization is love. In Karakoç's thought, like in Yunus Emre and Mawlānā, love, the metaphysical power that defeats the devil, is the fundamental value. This path of existence, which can be read as a result of Karakoç's view of Being, refers to a state of “being,” which shows that the ideal is met with a notion instead of a concept by turningits direction first to its essence while traversing existence in its journey of becoming. Although Karakoç's seminal proposal, which will build civilization as a new attempt at subjectivity and provide ontological trust to the subject through beliefs, is significant, it remains ambiguous about the problems encountered in the field of experience.

Anahtar Kelimeler

Philosophy, Islam, Civilization, Sezai Karakoç, Lost Paradise, Resurrection

Kaynakça

• Arslan, İshak. “Ruhun Dirilişi Üzerinden Sezai Karakoç’u Okumak”. Şair ve Düşünür Sezai Karakoç Sempozyumu. ed. Saadettin Acar - Vahdettin Işık. 295-306. İstanbul: Fatih Belediyesi Yayınları, 2011.
• Baş, Münire Kevser. “Sezai Karakoç’un Düşünce ve Sanatında Metafizik”. Şair ve Düşünür Sezai Karakoç Sempozyumu. ed. Saadettin Acar - Vahdettin Işık. 235-248. İstanbul: Fatih Belediyesi Yayınları, 2011.
• Baş, Münire Kevser. Yapıtaşları: Sezai Karakoç’un Düşünce ve Sanatında Temel Kavramlar. İstanbul: Lim Yayınları, 2. Basım, 2015.
• Begoviç, Aliya İzzet. Doğu ve Batı Arasında İslam. çev. Salih Şaban, İstanbul: Klasik Yayınları, 2006.
• Davutoğlu, Ahmet. “Medeniyetlerin Ben-idraki”. Divan Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 2/3 (1997-1), 1-53.
• Dellaloğlu, Besim. Poetik ve Politik: Bir Kültürel Çalışmalar Ansiklopedisi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2020.
• Dewey, John. Özgürlük ve Kültür. çev. Vedat Günyol, İstanbul: Remzi Kitabevi, 1988.
• Duralı, Ş. Teoman. Çağdaş Küresel Medeniyet. İstanbul: Dergâh Yayınları, 4. Basım, 2010.
• Duran, Burhanettin. “Türkiye İslâmcılığında Medeniyet Söylemi ve Sezai Karakoç Düşüncesi”. Türkiye’de İslâmcılık Düşüncesi ve Hareketi Sempozyum Tebliğleri. ed. İsmail Kara - Asım Öz. 289-306. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Yayınları, 2013.
• Eagleton, Terry. Kültür Yorumları. çev. Özge Çelik. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 3. Basım, 2016.
• Eagleton, Terry. Tanrı’nın Ölümü ve Kültür. çev. Selin Dingiloğlu. İstanbul: Yordam Kitap, 2014.
• Farabi. İdeal Devlet. çev. Ahmet Arslan. Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2019.
• Ferguson, Adam. “Of the General Characteristics of Human Nature.” An Essay on the History of The Civil Society. Ed. FaniaOz-Salzberger. Part I, Section I. London: Cambridge University Press, Third Published, 2001.
• Ferry, Luc. Sevgi Devrimi. çev. Emre Akçaoğlu. Ankara: Akılçelen Kitaplar, 2015.
• Gözel, Özkan. Ne- Varlık ve Ahlak: Trans- Ontolojik Bir Dönüşüm. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2021.
• Heidegger, Martin. “Metaphysics as History of Being”. The End of Philosophy. çev. Joan Stambaugh. 1-54. United States of America: University of Chicago Press, 2003.
• Kalın, İbrahim. Ben, Öteki ve Ötesi: İslam- Batı İlişkileri Tarihine Giriş. İstanbul: İnsan Yayınları, 3. Basım, 2016.
• Karakoç, Sezai. Çağ ve İlham I Metafizik Gerilim Şartı. İstanbul: Diriliş Yayınları, 7. Basım, 2009.
• Karakoç, Sezai. Çağ ve İlham II Sevgi Devrimi. İstanbul: Diriliş Yayınları, 6. Basım, 2007.
• Karakoç, Sezai. Çağ ve İlham III Yazgı Seçici. İstanbul: Diriliş Yayınları, 1998.
• Karakoç, Sezai. Çıkış Yolu I Ülkemizin Geleceği. İstanbul: Diriliş Yayınları, 3. Basım, 2008.
• Karakoç, Sezai. Diriliş Muştusu. İstanbul: Diriliş Yayınları, 2003.
• Karakoç, Sezai. Diriliş Neslinin Amentüsü. İstanbul: Diriliş Yayınları, 38. Basım, 2016.
• Karakoç, Sezai. Düşünceler I Kavramlar. İstanbul: Diriliş Yayınları, 6. Basım, 2015.
• Karakoç, Sezai. Fizikötesi Açısından Ufuklar ve Daha Ötesi I Perde Devrildiği An. İstanbul: Diriliş Yayınları, 2008.
• Karakoç, Sezai. Fizikötesi Açısından Ufuklar ve Daha Ötesi III Doğum Işığı. İstanbul: Diriliş Yayınları, 2008.
• Karakoç, Sezai. Kıyamet Aşısı. İstanbul: Diriliş Yayınları, 13. Basım, 2015.
• Karakoç, Sezai. Ruhun Dirilişi. İstanbul: Diriliş Yayınları, 2000.
• Karakoç, Sezai. Yapı Taşları ve Kaderimizin Çağrısı I Başyazılar. İstanbul: Diriliş Yayınları, 2. Basım, 1999.
• Karakoç, Sezai. Yapı Taşları ve Kaderimizin Çağrısı II. İstanbul: Diriliş Yayınları, 1999.
• Karakoç, Sezai. Yitik Cennet. İstanbul: Diriliş Yayınları, 60. Basım, 2021.
• Meriç, Cemil. Umrandan Uygarlığa. İstanbul: İletişim Yayınları, 23. Basım, 2016.
• Perry, Ralph Barton. Realms of Value: A Critique of Human Civilization. Cambridge: Harvard University Press, 1954. https://doi.org/10.4159/harvard.9780674430419
• Tatar, Burhanettin. İslam Düşüncesine Giriş. İstanbul: Vadi Yayınları, 2016.
• Topçu, Nurettin. Kültür ve Medeniyet. İstanbul: Dergâh Yayınları, 15. Basım, 2018.
• Ural, Şafak. "Kültür" Kavramı ve Kapsamı Üzerine Düşünceler”. Safakural. Erişim 02 Şubat 2022. https://www.safakural.com/kultur-kavrami-ve-kapsami-uzerine-dusunceler
• Urhan, Veli. Siyaset Felsefesi: Kavramlar, Klasik ve Modern Dönem. Ankara: Fol Yayınları, 2020.
• Vattimo, Gianni. Modernliğin Sonu: Postmodern Kültürde Nihilizm ve Hermenötik. çev. Şehabettin Yalçın, İstanbul: İz Yayıncılık, 1999.