Said Nursi’nin Delâilü’n-Nübüvve Anlayışı

Yıl 2025, Sayı: 56, 261 - 284, 25.03.2025

Yasin Yılmaz , Muhsin Düğeroğlu

https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1568668

Öz

Delâlilü’n-nübüvve türü eserlerin Hz. Peygamber’in nübüvvetini ispat etmek için ortaya çıkmıştır. Kaynaklara göre hicri ikinci asırdan itibaren ilk örneklerine rastlanan delâil türü eserlerin dördüncü asırda teşekkül sürecini tamamladığı bilinmektedir. Bilhassa Müslümanların gayrimüslimlerle etkileşime girmesi, bu tür eserlerin ortaya çıkışını hızlandırmıştır. Daha çok İslam’a karşı ortaya çıkan dinî, felsefî ve diğer görüşlere yanıt olarak, nübüvveti, vahyi ve genel olarak İslam itikadının temel konularını savunma refleksiyle ortaya çıkan eserler zamanla belirgin bir literatür hâlini almıştır. Âlimler İslam itikadına yönelik ileri sürülen eleştirilere yazdıkları eserlerde akıl, vahiy ve duyulara hitap edecek şekilde cevaplar ortaya koymaya çalışmışlardır. Uzun bir zaman diliminde yazılan bu eserler, özellikle Hz. Muhammed’in nübüvvetini onun ortaya koyduğu olağanüstülükler bağlamında ispat etmeye odaklanmıştır. Özellikle İslam’ın Hristiyanlar arasında yayılması üzerine, İslam karşıtı polemikler yazılmaya başlamıştır. Müslüman ulema, Hristiyanların yazdığı polemiklere cevap vermek amacıyla savunma niteliğinde eserler kaleme almıştır. Bunlar arasında Hz. Peygamber’in nübüvvetini ispat babında delâilü’n-nübüvve eserleri de bulunmaktadır. İslam tarihinin ilk asırlarında ortaya çıkan bu eserlerdeki görüşler, ilerleyen asırlarda bu alanda telifât yapanlara da kaynak teşkil etmiştir. Eserlerinde bu konuyu ele alan müelliflerden birisi de Osmanlı’nın son dönemindeki önemli fikir adamlarından biri olan Said Nursi’dir. Bunların yanında delâilü’n-nübüvve konusunda da kendine özgü görüşler ortaya koymuştur. Bu çalışmanın amacı Said Nursi’nin Mektûbât adlı eseri bağlamında delâilü’n-nübüvve konusuna dair yaklaşımını tespit etmektir. Söz konusu eserin 19. Mektub başlıklı bölümü delâilü’n-nübüvveye hasredilmiştir. Nursi konuyu genel anlamda geleneksel çizgide ele almış olsa da modern dönemin ihtiyaçlarına cevap veren bir üslup geliştirmiş, naklettiği rivayetler hakkında yaptığı yorumlar ve gelebilecek muhtemel sorulara verdiği cevaplar onu özgün kılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi, Hz. Peygamber, Nübüvvet, Delâilü'n-Nübüvve, Saîd Nursî

Said Nursi’s Understanding of Dalāʾil al-Nubuwwa

Öz

The genre of Dalāʾil al-nubuwwa (proofs of prophethood) emerged to establish and demonstrate the legitimacy of the prophethood of Muhammad. Drawing upon in the second century of the Hijri calendar, was fully formed by the fourth century. This literary genre gained prominence as Muslims began interacting with non-Muslims. The works that emerged to defend prophethood, revelation and the fundemental issues of Islamic faith in general, mostly in response to religious, philosophical and other views that emerged against Islam, became a distinct literature over time. Islamic scholars endeavored to provide rational, revelatory, and sensory arguments in support of prophethood. These works, composed over an extended period, primarily aimed to substantiate the prophethood of the Prophet Muhammad within the framework of miracles and wonders. The dissemination of Islam among Eastern Christians, gave rise to the emergence of anti-Islamic polemics, which in turn prompted Muslim scholars to produce defensive writings in response. Among these were treatises focused on the Prophet’s prophethood, such as those in the Dalāʾil al-nubuwwa tradition. The ideas presented in these early works served as foundational references for later scholars in the field. One such figure is Said Nursi, a prominent intellectual of the late Ottoman Empire. Nursi’s works often centered on Isbāt al-wājib al-wujūd (the proof of necessary existence) and tawhīd (the oneness of God). Furthermore, he has been recognised for his original insights into the concept of Dalāʾil al-nubuwwa.The present study aims to ascertain Said Nursi’s approach to the issue of Dalāʾil al-nubuwwa in the context of his work Maktūbāt. The 19th letter of this work is devoted to the topic of dalāʾil al-nubuwwa. While Nursi's overall approach to dalāʾil aligns with traditional tenets, his distinctive commentary on the narrations he incorporates, in conjunction with his responses to potential reader inquiries, distinguishes his contributions. The fact that Nursi's work is a dalāʾil text written in the modern period further amplifies its significance.

Anahtar Kelimeler

History of Islam, Prophet Muhammad, Prophecy, Dalâil al-Nubuwwa, Saîd Nursî

Kaynakça

• Akbaş, Hamdi. İslâm Kelâmında Delâilü’n-Nübüvve Geleneği (Hicri V. Asır). Adana: Çukurova Üniversitesi, Doktora Tezi, 2023.
• Aktepe, Orhan. “Peygamberler Arasında Üstünlük Meselesi”. AKRA Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi 5/13 (30 Eylül 2017), 11-22. https://doi.org/10.31126/akrajournal.326734
• Avcı, Casim. İslâm-Bizans İlişkileri (610-827). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 3. Basım, 2020.
• Aydın, Fuat. Batı İslam Algısının Arkeolojisi. Ankara: Eskiyeni Yayınları, 2. Basım, 2018.
• Azamî, Mustafa. “Sahabenin Tamamı Güvenilir İnsanlardır”. çev. Enbiya Yıldırım. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (1996), 315-332.
• Badıllı, Abdülkadir. Bediüzzaman Said-i Nursi Mufassal Tarihçe-i Hayat. İstanbul: Timaş Yayınları, 1990.
• Beyhakī, Ahmed b. Hüseyn. Delâilü’n-Nübüvve. thk. Abdülmut‘î Kal‘acî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l- İlmiyye, 1998.
• Beyhakī, Ahmed b. Hüseyin. es-Sunenu’l-Kubrâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2003.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâil. Sahîhu’l-Buhârî. Dimeşk: Dâru İbn Kesîr, 2002.
• Câhiz, Amr b. Bahr. Resâilu Câhiz. Mısır: Mektebetü’l-Hancî, 1979.
• Can, Muhammet Ali. Said Nursi’nin Risaleleri’nde Geçen Hadislerin Tahrici ve Değerlendirilmesi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Demir, Halis vd. “İslâm Tarihindeki Bir Vakanın Yorum Kritiği: Rahip Bahîrâ Olayı”. Ağrı İslâmi İlimler Dergisi 2 (2018), 57-92.
• Ebû Nuaym İsfahânî. Delâilü’n-Nübüvve. thk. Muhammed Revvâs Kala’cî - Abdülberr Abbâs. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 3. Basım, 1986.
• Edip, Eşref. Risale-i Nur Müellifi Said Nursi Hayatı, Eserleri, Mesleği. İstanbul: Sözler Yayınevi, 1990.
• Firyâbî, Ca‘fer b. Muhammed. Delâilü’n-Nübüvve. Mekke: Dâru’l-Hirâʾ, 1983.
• Griffith, Sidney. “The View of Islam from the Monasteries of Palestine in the Early Abbasid Period: Theodore Abū Qurrah and the Summa Theologiae Arabica”. Islam and Christian–Muslim Relations 7/1 (1996), 9-28.
• Horovitz, Josef. İslâmi Tarihçiliğin Doğuşu: İlk Siyer/Meğazı̂ Müellifleri ve Eserleri. çev. Ramazan Özmen - Ramazan Altınay. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2. basım., 2019.
• Hub, Musa. Said Nursi’ye Göre Seyr u Sülûk. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• İbn Adî. el-Kâmil fî du‘afâi’r-ricâl. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1997.
• İbn Mâlik, Muhammed b. İzzeddîn. Şerhu’l-Mesâbih li’b-ni Mâlik. Kuveyt: İdâretü’s-Sikâfeti’l- İslâmiyye, 2012.
• İbn Hacer, Askalânî. Lisânu’l-Mizân. Beyrut: Müessesetü’l-‘İlmî, 1971.
• İbn İshak. es-Sîretü’n-Nebeviyye. thk. Ahmed Ferîd el-Mezîdî. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2003.
• İbn Sa‘d. et-Tabakâtü’l-Kübra. thk. İhsan Abbâs. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1968.
• Kalın, İbrahim. Ben, Öteki ve Ötesi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2018.
• Keskin, Yusuf Ziya. “Şemâil ve Delâilü’n-Nübüvve Eserleri”. İslam ve Yorum III Din, Bilim ve Medeniyet (Prof. Dr. Fuat Sezgin Anısına). ed. Abdullah Ünlüsoy - Serkan Demir. 365-370. Ankara: İnönü Üniversitesi Yayınları, 2019.
• Kileci, Mehmed Refiî. Said Nursi’nin Eserlerinde İ’câz-ı Kur’an. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Doktora Tezi, 1995.
• Koçyiğit, Talat. Hadis Istılahları. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, ts.
• Köse, Abdullah. Delâilü’n-Nübüvve Eseleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1989.
• Müslim b. el-Haccâc. Sahîhu Müslim. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. Kahire: Matbaatü Îsa el-Bâb el-Halebî, 1955.
• Ma’mer b. Râşid. el-Câmi’. Pakistan: Meclisu’l-İlmî, 3. Basım, 1982.
• Mâviş, Nezir. Cinlerin Beşer Peygambere İman Etmelerinin Kelâmî Mahiyeti”. Eskiyeni 50 (Eylül 2023), 659-681. https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1225923
• Mizzî, Yusuf b. Abdirrahmân. Tehzîbu’l-Kemâl. thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. Beyrut: Müessesetür’r-Risâle, 1980.
• Newman, Nancy Ann. “Preface”. The Early Christian-Muslim Dialogue: A Collection of Documents from the First Three Islamic Centuries, 632-900 A.d. ; Translations with Commentary. ed. Nancy Ann Newman. 9-16. Hatfield Pennsylvania: Interdisciplinary Biblical Research Institute, 1993.
• Nursi, Said. Mektûbât. Almanya: Yeni Asya Neşriyat, 1994.
• Nursi, Said. Muhâkemât. İstanbul: Sözler Yayınevi, 1977.
• Nursi, Said. Tarihçe-i Hayat. Almanya: Yeni Asya Neşriyat, 1994.
• Nursi, Said. Sözler. İstanbul: Sözler Yayınevi, 1980.
• Sahas, Daniel. John of Damascus on Islam, The Heresy of the Ishmaelites. Leiden: Leiden, 1972.
• Şahiner, Necmeddin. Bilinmeyen Taraflarıyla Bediüzzaman Said Nursi. İstanbul: Yeni Asya Neşriyat, 1996.
• Taberî, Ali b. Rabben. Kitâbu’d-dîn ve’d-devle ve isbâtü’n-Nübüvve. Beyrut: Dâru’l-Âfâki’l-Cedide, 1973.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Delâilü’n-Nübüvve”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/115-117. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Yılmaz, Yasin. “İlim, Âlim ve Âlem Bağlamında Bediüzzaman Said Nursi’nin İsbât-ı Vâcibu’l-Vücûd ve Tevhide Bakışı”. Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi 7/2 (2023), 228-245. https://doi.org/10.46452/baksoder.1331171
• Yılmaz, Yasin. “İslam Tarihi’nde Reddiye Geleneği: Mustafa Asım Köksal Örneği”. Mustafa Asım Köksal ve İlmî Kişiliği. 131-169. Bursa: Emin Yayınları, 2021.
• Zehebî. Mizânu’l-İ‘tidâl. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife ve’t-Tiba‘, 1963.
• Zehebî. Siyeru A‘lâmi’n-nubelâ. Beyrut: Müessesetür’r-Risâle, 2007.