Yahya b. Mübarek el-Yezîdî’nin Hocası Ebû Amr’a Muhalefet Ettiği Kıraatleri

Yıl 2025, Sayı: 58, 1203 - 1226, 30.09.2025

Süleyman Kılıç

Öz

Yedi kıraat imamından biri olan Ebû Amr el-Alâ’nın (ö. 154/771) öğrencilerinden Yahya b. Mübarek el-Yezîdî’nin (ö. 202/817) hocasına muhalefet ettiği âyetler çalışmanın konusudur. Yezîdî’nin kıraati hocası Ebû Amr’ın kıraatiyle çoğunlukla aynı olduğundan makalenin kapsamı ve sınırı ulaşılabilirlik ve genelleme yapılabilirlik açısından sadece Ebû Amr’a muhalif olan kıraatlerini kapsamaktadır. Dolayısıyla bu makalenin amacı Yahya b. Mübarek el-Yezîdî’nin, Ebû Amr el-Alâ’ya ihtilaf ettiği kıraatlerini ortaya koyup ihticâc bağlamında değerlendirmektir. Ebû Amr el-Alâ’ya isnad edilen kıraatin sonraki dönemlere aktarılmasını sağlayan en önemli şahsiyet, öğrencisi Yezîdî’dir. Yezîdî, Ebû Amr’ın kıraati yanında ayrıca on dört kıraat imamından biri olarak değerlendirilmektedir. On dörtlü sistemde onun kıraati şaz kapsamına alınırken, hocasının râvisi statüsü olarak ele alındığında şaz bir durum söz konusu değildir. Yahya b. Mübarek el-Yezîdî, Ebû Amr el-Alâ’nın öğrencisi olması açısından birçok yerde kıraati hocasıyla aynıdır. Fakat kimi yerde hocasından farklı olarak okuduğu yerler de bulunmaktadır. Makalede, bu farklılıkların hangileri olduğunu ortaya koymak hedeflenmiştir. Makale, nitel araştırma yöntemlerinden “kaynak tarama” metoduyla yapılacak bir durum çalışmasıdır. Konuyla alakalı genel veya özel bilgi veren klasik ve modern dokümanlar incelenmiştir. Yezîdî’nin kıraatinde cumhurun kıraatine muhalefet eden okuyuşlar bulunmaktadır. Onun kıraatinin şaz olmasına sebebiyet veren tercihleri, sened açısından problem taşımasından kaynaklanmaktadır. Yezîdî’nin kıraati, Mushaf imlasına ve Arap dili kurallarına uygun olarak değerlendirilse de kıraat isnadı zayıftır. Dolayısıyla senedi zayıf olmasından dolayı belirli okuyuşları şaz olarak değerlendirilmiştir. Şaz kıraat kapsamında değerlendirilen kıraatini rivayet eden öğrencileri; Süleyman b. el-Hakem (ö. 235/849-850) ve Ahmet b. Ferah’tır (ö. 303/915-916). Çalışmanın konusuyla alakalı gerekli bilgiler titizlikle ve sistematik olarak analiz edilmiştir. Ulaşabildiğimiz kadarıyla 18 Sûre 37 yerde, 32’si sahih 15’i şaz olarak toplamda 47 yerde Yezîdî, Ebû Amr’a muhalefet etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kıraat İlmi , Kur’an , Yezîdî , Ebû Amr , Şaz

The Qirāʾats in which Yahya b. Mubarak al-Yazīdī disagreed with His Teacher Abū ‘Amr

Öz

The verses in which Yahya b. Mubarak al-Yazīdī (d. 202/817), one of the students of Abū 'Amr al-'Ala (d. 154/771), one of the seven Imams of Qiraat, opposed his teacher are the subject of this study. Since al-Yazīdī's qiraat is mostly the same as that of his teacher Abū 'Amr, the scope and boundary of the article covers only his qiraat in opposition to Abū 'Amr in terms of accessibility and generalizability. The article is a case study to be conducted with the “literature review” method, one of the qualitative research methods. Classical and modern documents that provide general or specific information on the subject were analyzed. Yazīdī's qiraat contains recitations that oppose the qiraat of the republic. His preferences that cause his qiraat to be shazād are due to the fact that it has problems in terms of senad. Although Yazīdī's qiraat is considered to be in accordance with the spelling of the Mushaf and the rules of Arabic language, the qiraat isnad is weak. Therefore, certain of his recitations are considered as shāz due to the weakness of the script. His disciples who narrated his qiraat, which is considered as Shaz qiraat, are Sulayman b. al-Hakam (d. 235/849-850) and Ahmad b. Farah (d. 303/915-916). The necessary information related to the subject of the study was analyzed meticulously and systematically. As far as we have been able to reach, Yazīdī opposes Abū 'Amr in 18 suras in 37 places, 32 of which are sahih, 15 of which are shazāh, and 47 places in total.

Anahtar Kelimeler

Science of Qiraat , Qur , Yazīdī , Abu Amr , Shaz

Kaynakça

• Acar, Mehmet Maşuk. Kıraat İlminde Şâz Meselesi. Ankara: İlâhiyât, 2023.