Hadislerin Yazılmasını Yasakladığı Varsayılan Rivayetlerin Müdrec Kıraatler Bağlamında Değerlendirilmesi

Yıl 2025, Sayı: 58, 959 - 983, 30.09.2025

Kemal Taşkın , İdris Yiğit

Öz

Hz. Peygamber’in (s.a.v.) sözlerinin yazıya geçirilme meselesi, İslam’ın ilk dönemlerinden itibaren günümüze kadar konuyla ilgilenen ilim adamlarının zihnini hep meşgul edegelmiştir. Mesele daha çok hadislerin yazılması veya yasaklanması üzerinden değerlendirilmiş, hadislerin yazımı çeşitli gerekçelerle, belirli bir süre yasaklansa da sonradan serbest bırakıldığı sonucuna varılmıştır. Ancak yazma yasağının sadece hadisleri kapsamadığına neredeyse hiç değinilmemiştir. Halbuki yazma yasağı sadece hadislerin yazılmasıyla değil, geneli kapsayacak şekilde hatta öncelikli olarak Kur’an’dan olmayıp Kur’an’dan zannedilen ve daha sonraları literatüre müdrec kıraat olarak geçen eklemelerle ilgilidir. Bunun en bariz göstergesi de konuya kaynaklık eden ve sahih olarak değerlendirilen rivayetlerin bizzat kendisidir. Zira konu ile alakalı varid olan rivayetlerde “hadis yazmayın” ifadesi geçmemekle beraber “Benden Kur’an dışında hiçbir şey yazmayın, Allah’ın Kitabı’na başka bir şeyi karıştırmayın şeklinde Hz. Peygamber’in (s.a.v.) bizzat yazdırdığı Kur’an’la, yani resmü’l-mushaf’la karışma korkusuyla aynı yere/malzemeye, başka bir şeyin yazılmamasına vurgu yapılmıştır. Ayrıca rivayetlerin vürûd sebebi ve zamanı da bu hususu desteklemektedir. Nitekim yasaktan önce Kur’an metni ile aynı yere açıklama/tefsir mahiyetinde eklemeler yapan sahâbe, sonrasında yaptığı bu eklemeleri imha etmiştir. Ancak bu açıklamaları şahsi mushaflarına yazmaya devam etmiştir. Daha sonraları bu müdrec kıraatler onu yazan sahâbenin simleriyle anılmaya başlamıştır. Çalışmanın amacı konu hakkında varid olan rivayetleri içerik ve metin analizi yaparak söz konusu yasağın daha çok bu müdrec kıraatlerle ilgili olduğunu ortaya koymaktır. Araştırmada ilgili rivayetler ve çalışmalar bir araya getirilip veri toplama yöntemi olarak doküman incelemesi kullanılmıştır. Bu da rivayetleri ve kaynaklarını bulma, inceleme ve değerlendirme aşamalarından oluşmuştur. Bu minvalde ilk olarak konuya kaynak olarak kullanılan rivayetler tespit edilip analiz edilerek sıhhat dereceleri ortaya konulmuştur. Sonrasında müdrec kıraatler açıklanarak yazma yasağıyla ilgisi tespit edilmiş ve son olarak bunların karşılaştırılması yapılarak sonuca gidilmiştir. Buna göre yazma yasağının sadece hadislerle değil daha çok resmi mushafla aynı yere yapılan idraclarla ilgili olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Kıraat , Hadislerin Yazılması , Hadislerin Yazılmasının Yasaklanması , Mushaf , Müdrec Kıraatler

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde etik ilkelere uyulmuştur

An Evaluation of the Narrations Presumed to Prohibit the Writing of Ḥadīths in the Context of Mudraj Qirā’āts

Öz

The issue of writing down the words of the Prophet (pbuh) has always occupied the minds of scholars who have dealt with the subject since the early days of Islam. The subject has been evaluated mostly in terms of the writing down or prohibition of hadiths, and it has been concluded that although the writing down of hadiths was prohibited for a certain period of time for various reasons, it was later allowed. However, it has hardly been mentioned that the prohibition on writing does not only apply to hadiths. However, the prohibition on writing is not only related to the writing down of hadiths, but also primarily to additions that are not from the Quran but are thought to be from the Quran and later entered the literature as mudraj qiraats. The most obvious indicator of this is the narrations themselves that are the source of the subject and are considered authentic. Like the expression “do not write hadith” is not mentioned in the narrations related to the subject, it is emphasized that nothing else should be written in the same place/material for fear of mixing it with the Quran, that is, the Resm al-Muṣḥaf, which the Prophet (pbuh) personally dictated, in the form of “Do not write anything other than the Quran from me, do not mix anything else with the Book of Allah”. In addition, the reason and time of come the narrations also support this issue. Indeed, the companions of the Prophet who made additions in the form of explanation/tafsir in the same place as the text of the Quran before the ban destroyed these additions they made afterwards. However, they continued to write these explanations in their personal muṣḥafs. Later, these mudraj readings began to be remembered with the names of the companions who wrote them. The aim of the study is to reveal that the ban in question is more related to these mudraj readings by conducting content and text analysis of the narrations related to the subject. The relevant narrations and studies in the research are Document review was used as a data collection method. This consisted of finding, examining and evaluating the narrations and their sources. In this context, firstly, the narrations used as sources for the subject were determined and analyzed and their levels of authenticity were revealed. Then, the mudraj readings were explained and their relation to the prohibition of writing was determined and finally, a comparison was made, and a conclusion was reached. Accordingly, it has been seen that the prohibition of writing is not only related to hadiths but also to the idraj made in the same place as the official muṣḥaf.

Anahtar Kelimeler

Qiraat , Writing of Hadiths , Prohibition of Writing of Hadiths , Muṣḥaf , Mudraj Qiraat

Kaynakça

• Acar, Mehmet Maşuk. Kıraat İlminde Şâz Meselesi. Ankara: İlâhiyât Yayınları, 2024.