Bilimsel makalelerin alan uzmanlarınca yayımlanmadan önce incelenmesini ifade eden hakem değerlendirmesi, 20. yüzyılda yaygınlık kazandı. Bu uygulama, makalelerin kalitesini değerlendirmek için önemli ve gereklidir. Türkiye merkezli yayın yapan Eskiyeni dergisi Mart 2022'de hakem raporlarını tüm okuyucuların kullanımına sunmaya karar verdi. “Şeffaf Hakemlik” olarak bilinen bu modelde hakem raporları, yazarların yanıtları ve editör kararlarının tümü, makale ile birlikte yayımlanmaktadır. Şeffaf hakem değerlendirmesi, daha fazla hesap verebilirlik anlamına gelir. Hakem süreci sahtekarlığı, önyargı ve sonuçların manipülasyonu ihtimali bu modelde daha azdır. Eskiyeni dergisinde Mart 2022 tarihinden itibaren görev alacak hakemlere, hakem raporlarının makalelerle birlikte hakem isimleri kapatılarak yayımlanacağı bildirilmiştir. Bu uygulama, makale değerlendirme sürecinde şeffaflığı sağlayacaktır. Böylece yazarlar ve okurlar, makalenin hangi değerlendirme ve işlemlerden sonra yayımlandığını görebilecektir. Ayrıca bu uygulama ilk defa makale yayımlamayı düşünen araştırmacılara hakem sürecinin nasıl işlediği konusunda bilgilenme imkânı sunacaktır. Eskiyeni dergisi, gönderilen makalelerin değerlendirilmesinde editöryal iç inceleme ve dış hakem değerlendirmesi olmak üzere iki aşamalı bir süreç işletmektedir. Gönderim yapıldıktan hemen sonra Baş Editör, makaleyi derginin amaç ve kapsamına uygunluk ile araştırma ve yazımda etik standartlara bağlılık açısından kontrol eder. Sonrasında dergi yayın politikasına uygun makaleleri, editöryal inceleme için iç hakemlere yönlendirir. İki iç hakem, Yayın Kurulu üyeleri arasından seçilir. İç hakemler, makaleyi konu, yöntem ve sonuçları açısından değerlendirerek ayrıntılı değerlendirme sürecine alınıp alınmamasına karar verirler. Sonrasında şekilsel inceleme için Yardımcı Editörlerden biri iç hakem olarak seçilir. Editör Yardımcısı, makaleyi dergi yazım kurallarına uygunluk açısından inceler ve makaleyi intihal tespiti için Turnitin taramasına tabi tutar. Bu süreçte iç hakemin kimliği yazara, yazarın kimliği de hakeme açıktır. Sonrasında dış değerlendirme süreci başlar. Dış değerlendirme aşamasında, Alan Editörü tarafından makalenin konusuna dair araştırması bulunan uzmanlar arasından iki dış hakem seçilir. Makale konusunda çalışması bulunan uzman bulunamazsa, hakemler o bilim dalında doktora derecesine sahip araştırmacılar arasından belirlenir. Hakemler konusu, yöntemi ve sonuçları açısından makaleyi ayrıntılı bir şekilde değerlendirerek yayımlanıp yayınlanmamasına dair görüş belirtirler. Hakem raporlarının ikisi de olumlu ise çalışma, Baş Editörün kararı ile yayıma kabul edilir. İki hakemden birinin olumsuz kanaat belirmesi halinde çalışma, üçüncü bir hakeme gönderilir. Çalışmalar, en az iki hakemin olumlu kararı ile yayıma kabul edilir. Yayıma kabul edilen çalışma Baş Editör tarafından son kez okunur. Akabinde İngilizce dil kontrolüne gönderilir. Yayına hazır olan makaleler, hakem raporları ile birlikte yayımlanır. Şeffaf hakemlik modeli, tek ve çift kör hakemlik modelleri kullanan dergiler için tamamen uygundur.

Başvurular; Mart ve Haziran sayıları için 12 Ekim'de, Eylül ve Aralık sayıları için 12 Nisan'da açılır. Bir yayın dönemi için 60 makale başvurusu alındığında, başvurular durdurulur.

2. Yayın Kurulu İncelemesi: İç İnceleme - 1 (Hakemlik Türü: Çift Taraflı Kör Hakemlik)

İki iç hakem, uzmanlık alanlarına göre Yayın Kurulu üyeleri arasından Editör tarafından seçilir. İç hakemler, makaleyi konu, yöntem ve sonuçları açısından değerlendirirler ve ayrıntılı değerlendirme için makalenin hakem sürecine alınıp alınmamasına karar verirler. Süreç boyunca iç hakemlerin kimliği yazara, yazarın kimliği de hakemlere gizli tutulur.

Editör yardımcılarından biri iç hakem olarak görevlendirilir ve makaleyi dergi yazım kurallarına uygun açısından inceler. Sonra ise Turnitin yazılımını kullanarak benzerlik raporunu oluşturur.

Bu aşamada, iki iç hakem görev alır. Makalenin konu üzerinde araştırma yapmış araştırmacılar arasından Alan Editörü tarafından iki dış hakem seçilir. Makale konusu ile ilgili araştırma yapan hakem bulunamazsa, hakemler o bilim dalında doktora derecesine sahip araştırmacılar arasından belirlenir. Hakemler makaleyi konusu, yöntemi ve sonuçları açısından ayrıntılı bir şekilde değerlendirerek makalenin yayınlanıp yayınlanmaması konusunda görüşlerini belirtirler. Hakem raporlarının ikisi de olumlu ise çalışma, Baş Editörün kararı ile yayıma kabul edilir. İki hakemden birinin olumsuz kanaat belirmesi halinde çalışma, üçüncü bir hakeme gönderilir. Çalışmalar, en az iki hakemin olumlu kararı ile yayımlanabilir. Süreç boyunca dış hakemler yazarın, yazar da hakemlerin kimliğini öğrenemez.

Hakem süreci sırasında hakemlerin aşağıdaki hususları dikkate alarak değerlendirmelerini yapmaları beklenir.

1) Makale yeni ve önemli bir bilgi içeriyor mu?
2) Öz, makalenin içeriğini net ve düzgün bir şekilde tanımlıyor mu?
3) Yöntem bütünlüklü ve anlaşılır şekilde tanımlanmış mı?
4) Yapılan yorum ve varılan sonuçlar bulgularla kanıtlanıyor mu?
5) Alandaki diğer çalışmalara yeterli referans verilmiş mi?

6) Dil kalitesi yeterli mi?

Form: Makale İncelemesi: Dış İnceleme

Makalenin Yayıma Hazırlanması

Yayıma kabul edilen çalışma Baş Editör tarafından son kez okunur. Sonrasında İngilizce dil kontrolü için Dil Editörüne sunulur.

Form: İngilizce Dil İncelemesi: İç İnceleme-3

Yazardan metni Baş Editör ve Dil Editörünün talepleri doğrultusunda revize etmesi istenir. Revize metin Baş Editör tarafından dizgiye gönderilir. Dizgisi yapılan makalelerin hangi sayı içinde yayımlanacağı, Baş Editör tarafından planlanır.

Yayımlanan sayıya ait matbu nüsha yurt içi ve dışındaki referans kütüphanelerine en geç 60 gün içinde; makale üst verisi ise ilgili indekslere 15 gün içinde iletilir.