The Human Factor in Climate Change and the Neglected Theological Dimension

Yıl 2024, , 574 - 590, 15.09.2024

Murat Akın

https://doi.org/10.51702/esoguifd.1464898

Öz

When examining about the causes of climate change, the focus is usually on the phenomenon of overpopulation and the industrialization that has developed in parallel. However, considering that environmental issues primariliy stem from the human factor, in addition to the reasons mentioned, the neglect of the theological dimension and the moral transformation that takes place in people with industrialization are also effective. So much so that with the neglected theological dimension and mental transformation, it is thought that by approaching the world from a purely material perspective, this is an area that should only be consumed. Therefore, when discussing climate change in the modern era, it is important to consider that the issue has human, religious and moral aspects, in additon to its technological, industrial and scientific dimensions. In this context, the development of a perspective supported by a theological dimension will be particularly effective in identifying and preventing the real source of problems. This study is limited by the theological dimension, which is almost never brought up in climate change. In addition, the sources in the literature, where there are at least a few discussions about this topic, have been tried to be mutually evaluated. On the other hand, in the face of such a global problem that concerns all human beings, one wonders what Islam, which promises humanity happiness in this world and the hereafter, has to say. Based on this premise, this article addresses the human element in climate change and the neglected theological dimension, emphasizing the contribution of the universal messages of Islam in alleviating the crises humanity faces during this process.

Anahtar Kelimeler

Kalam, Ethics, Human, Global Warning, Climate Change, Modernization

Etik Beyan

It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited.

İklim Değişikliğinde İnsan Unsuru ve İhmal Edilen Teolojik Boyut

Öz

İklim değişikliğine dair muhtemel sebepler irdelenirken genellikle aşırı nüfus artışı ve ihtiyaca binaen gelişen sanayileşme olgusu gündeme getirilir. Bununla beraber çevre sorunlarının başta insan unsurundan kaynaklandığı düşünüldüğünde belirtilen sebeplerin yanı sıra bir de sanayileşme ile insanlarda gerçekleşen ahlâkî dönüşümün ve teolojik boyutun ihmali de etkili olmaktadır. Öyle ki ihmal edilen teolojik boyut ve zihinsel dönüşümle beraber âleme sırf maddi perspektiften yaklaşılarak buranın sadece tüketilmesi gereken bir alan olduğu düşünülmektedir. Tabiattan kopuşun sebebi olan bu süreç, iklim değişikliğinden bahsedilirken; sorunun teknik yönlerinin konuşulduğu gibi insan, din ve ahlak odaklı yönlerinin de konuşulması gerektiğini göstermektedir. Bu çalışma iklim değişikliğinde neredeyse hiç gündeme getirilmeyen teolojik boyutla sınırlandırılmıştır. Buna ek olarak literatürde az da olsa bu konu hakkındaki tartışmaların olduğu kaynaklar karşılıklı olarak değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bu düzlemde özellikle teolojik boyutla desteklenmiş bir bakış açısının geliştirilmesi, sorunların asıl kaynağının tespitinde ve önlenmesinde etkileyici olacaktır. Diğer taraftan tüm insanları ilgilendiren böylesine küresel bir sorun karşısında, insanlığa dünya ve ahiret mutluluğunu vadeden İslâm dininin ne dediği merak uyandırmaktadır. Buradan hareketle bu makalede iklim değişikliğinde insan unsuru ve ihmal edilen teolojik boyut ele alınarak bu süreçte insanlığın yaşadığı bunalımlardan kurtulmada İslâm dininin evrensel mesajlarının katkısı üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kelâm, Ahlâk, İnsan, Küresel Isınma, İklim Değişikliği, Modernleşme

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Kaynakça

• Akdoğan, Ali. “Küreselleşme ve Din: Küresel Bunalımdan Küresel Barışa Ulaşmanın İmkanı”. Tabula Rasa: Felsefe-Teoloji 5/13 (2005), 81-98.
• Akın, Murat. ”Modernitenin Gençliği Esarete Sürükleyen ‘Özgürlük’ Anlayışı”. İslam Modernite ve Gençlik. ed. Seyfullah Kara vd. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2021, 325-342.
• Akın, Murat. “İklim Değişikliği Sorununa İnsan ve Ahlak Odaklı Bir Yorum Denemesi”. Diyanet Aylık Dergi 377 (2022), 38-42.
• Alper, Hülya. İmam Mâtürîdî’de Akıl-Vahiy İlişkisi. İstanbul: İz Yayınları, 2009.
• Ardoğan, Recep. “İslam’da Çevre Teolojisinin Pratiğe Yansıması: Çevre Ahlakı”. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi 2/3 (2012), 115-143.
• Aydın, Hüseyin. Ekolojik Sorunlara Teolojik Yaklaşımlar. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2009.
• Başgil, Ali Fuad. Din ve Laiklik. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat, 2003.
• Bilgili, Alper. Bilim Ne Değildir?. İstanbul: Doğu Kitabevi, 2018.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâil el-. el-Câmi’u’s-sahîh. İstanbul: y.y., ts.
• Cürcânî, Alî b. Muhammed eş-Şerîf. Kitâbü’t-Ta‘rîfât. thk. Muhammed Abdurrahman el-Mar‘aşlî. Beyrut: Dârü’n-Nefâis, 1439/2018.
• Demir, Osman Nuri. İmam Mâtürîdî’de İnsan Tasavvuru. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2020.
• Doko, Enis. Allah’sız Ahlak Mümkün mü? Çağdaş Bir Ahlak Argümanı Savunusu. İstanbul: İstanbul Yayınevi, 2019.
• Düzgün, Şaban Ali. “Bir Problem Alanı Olarak Metafizik ve Metafiziksel Olmayan Bir Teolojinin İmkanı”. Kelam Araştırmaları Dergisi (Kader) 1/2 (2003), 57-80.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvûd. thk. Şuayb el-Arnavud vd. Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, ts.
• Evkuran, Mehmet. “Çevre Bilincinin Teolojik Temelleri Üerine”. Uluslararası Çevre ve Din Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 15-16 Mayıs 2008, ed. Fahri Kayadibi. İstanbul: Yalın Yayıncılık, (2008), 35-48.
• Fârâbî, Ebû Nasr. el-Medînetü’l-fâzıla. çev. Nafiz Danışman. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 2001.
• Garaudy, Roger. Yobazlıklar. çev. Cemal Aydın. İstanbul: Türk Edebiyat Vakfı Yayınları, 2017.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed b. Muhammed. el-İktisâd fi’l-i‘tikâd. Beyrut: Dârü’l-Minhâc, 1437/2016.
• Gencer, Bedri. İslam’da Modernleşme 1839-1939. Ankara: Lotus Yayınevi, 2008.
• Giddens, Anthony. Modernliğin Sonuçları. trc. Ersin Kuşdil. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1998.
• Güler, İlhami. “Global Isınma, Ekolojik Dengenin Bozulması ve İklim Değişikliğinin Teolojisi”. Kelam Araştırmaları Dergisi (Kader) 5/1 (2007), 13-16.
• İzmirli, İsmail Hakkı. Yeni İlm-i Kelam. Ankara: Umran Yayınları, 1981.
• Kâdî Abdülcebbâr. el-Muğnî fî ebvâbi’t-tevhîd ve’l-a‘dl. nşr. İbrâhim Medkûr-Tâhâ Hüseyin. Kahire: ed-Dâru’l-Mısriyye, 1385/1965.
• Karagöz‚ Nail. “Mâtürîdî’de ‘Şâhidin Gâibe Delâleti’ Metodu”. Kader 17/2 (2019), 321-347.
• Kur’ân Yolu (Erişim 19 Şubat 2024). https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/.
• Martı, Huriye. Hadisler Ekseninde Çevre Ahlakı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayıları, 2018.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Kitâbü’t-Tevhîd. thk. Bekir Topaloğlu-Muhammed Aruçi. Beyrut: Dâru Sader, 2010.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyin b. Haccâc el-Kuşeyrî. el-Câmi‘u’s-sahîh. İstanbul: y.y., ts.
• Nasr, Seyyid Hüseyin. Bir Kutsal Bilim İhtiyacı. çev. Şehabeddin Yalçın. İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.
• Nasr, Seyyid Hüseyin. İnsan ve Tabiat. çev. Nabi Avcı. İstanbul: İşaret Yayınları, 1988.
• Nasr, Seyyid Hüseyin. Modern Dünya ve Geleneksel İslam. çev. Sara Büyükduru. İstanbul: İnsan Yayınları, 2001.
• Nesefî, Ebü’l-Muîn. Tabṣiratü’l-edille fî usûli’d-dîn. thk. Hüseyin Atay-Şaban Ali Düzgün. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2004.
• Orhan, Şeyma Yücel. İslâm’da Çevrenin Değeri. Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Öge, Sinan. Allah’tan Âlem’e İlâhî Fiiller. Ankara: Araştırma Yayınları, 2009.
• Ridley, Brian. Bilimin Sınırları Bilimin Doğası Üzerine Soruşturmalar. çev. Orhan Tuncay. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2022.
• Russell, Bertrand. Din ile Bilim. trc. Akşit Göktürk. İstanbul: Say Yayınları, 2019.
• Sâbûnî, Nûreddin. Mâtüridiyye Akaidi. çev. Bekir Topaloğlu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2005.
• Şengör, A. M. Celal. Newton Neden Türk Değildi?. İstanbul: Ka Kitap, 2015.
• Timuçin, Afşar. “Kirlenmiş Bir Dünyada”. Felesefelogos – Ekoloji Felsefesi ve Etiği 1 (1999), 25-34.
• Türkeş, Murat. “Küresel İklim Değişikliği Nedir? Temel Kavramlar, Nedenleri, Gözlenen ve Öngörülen Değişiklikler”. İklim Değişikliği ve Çevre 1 (2008), 26-37.
• Ünverdi, Mustafa. “Çevre Sorumluluğunun Teolojik Gerçekleri”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 35 (2013), 189-221.
• Yeşilyurt, Temel. “Çevre Problemine Alternatif Bir Yaklaşım “Doğanın Epistemolojik Analizi”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (1999), 217-248.