The study of the Muhkam and Mutashabih has gained prominence due to its inherent importance. It has undergone various stages of understanding, from problematic definitions and characterizations to specific areas, circles, and categories of those who comprehend and grasp its meanings. This is evident in the Ta'wil of four foundational terms: (Umm al-Kitab), (Mutashabih), (Zaigh), and (Ta'wil). Most scholars have limited the Quran's ambiguity, muhkam wa mutashabih, to the ghaybiyyat, which has not and will not be understood. They have made it a red line, restricted to worship and emotional arousal, without having any contact with reality, despite the dynamism of its texts. Then, ambiguity became a weapon in the hands of sects; its evidence was sound, and the evidence of its opponents was ambiguous, without any safeguards against slips. The difference in this case stems from the distinct definitions of the mutashabih. The definition of "Mutashabih" among the Salaf differs from that of the Khalaf. For the early scholars, Mutashabih was limited to its linguistic meaning. For the later scholars, it was defined by its technical meaning. This confusion has led to problems in identifying, defining, and explaining the benefits of Mutashabih. The mutashabih in the Quran is relative. It is the "green space" that relates to human reality in its various aspects, especially in the branches of issues. mutashabih constant change according to events, It is a place of flexibility, interaction, and adaptation. Therefore, it is a source of disagreement and dispute in its understanding, application, and implementation. It is the one that needs to be re-examined and contemplated in a way that suits their circumstances, without contradicting the principles and constants.
The Ta'wil mutashabih means converting them from abstract concepts in the mind into practical behavior in the outside world. This applies to both declarative and injunctive sentences. For declarative sentences, Ta'wil involves revealing the image that these sentences form in the reality we live in the future of earthly life. For injunctive sentences, Ta'wil involves transforming them into practical behavior that can be implemented in the real world. The second type of verses is less in number than the first type There is no connection between the Muhkam and mutashabih in terms of clarification, explanation, restriction, specification, or other aspects. Ambiguity is relative; it is the green space related to reality, especially the branches, which are subject to renewed changes according to events. Ambiguity is a place of flexibility and adaptation, leading to disagreements in its understanding and application. The matter in question must be reevaluated in a manner that aligns with the current conditions while remaining consistent with the underlying principles and enduring factors. In fact, the difference and disparity in the mutashabih does not necessitate the excommunication of the other, since it falls within the realm of branches and its scope. The people of deviation are a group from the same people of the Sunnah and the Community, whose Ta'wils were influenced by passion and desire, not proof and argument; with the intention of misleading and causing strife. They came up with a strange Ta'wil of the branches. Therefore, the Mutashabih should not be a platform for excommunication. Most of it was not a subject of consensus and could be subject to difference.
Muhkem Müteshabih Tev Historicity Mother of the Book Curvature Tafsir
It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited.
Müteşabih konusu alimler arasında birçok tartışmaya neden olmuştur. Müteşabihin tarifi, müteşabih ayetlerin tespiti, müteşabih kısmın kapsamı ve müteşabih ayetlerin anlaşılması söz konusu tartışmanın uzandığı konulardır. Bu tartışmalardan en önemlisi müteşabih ayetlerin anlaşılıp anlaşılamayacağı meselesidir. Şâtıbî ve Suyûtî gibi mütekaddim ve Reşid Rıza gibi müteahhir alimlerin belirttiğine göre selef alimlerin çoğu müteşabih ayetlerin anlaşılmasının mümkün olmadığı kanaatini paylaşmaktadır. Geriye kalan kesim müteşabihlerin manasının bilinebileceğini ifade etmektedir. Ancak ikinci kesim müteşabihi manası bilinemeyen konularla bağlantılı ele almışlardır. Bu tartışmaların altında yatan temel sebep müteşabih kavramının geçtiği ayetin anlamıyla ilgili ortaya çıkan farklı görüşlerdir. Söz konusu ayet Âl-i İmrân suresinin 7. ayetidir. Bu ayette Kur'ân'da bulunan ayetleri muhkem ve müteşabih olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır. Söz konusu ayette geçen muhkem, müteşabih, ümmü'l-kitap ve tevil kelimeleri ayetin anlaşılmasında merkezi rol oynamaktadır. Özellikle tevil kelimesinin mefhumu diğer kelimelerin de farklı şekilde anlaşılmasına neden olmaktadır. Klasik dönemde tevil mefhumu ile ilgili iki farklı görüş ortaya çıkmıştır. Birinci görüşe göre tevil kelimesi tefsir ile eş anlamlı olarak kabul edilmiştir. İkinci görüş ise tefsir ve tevil kelimelerini eş anlamlı kabul etmeyerek iki kelimenin çerçevesinin farklı olduğunu dile getirmiştir. Buna göre tefsir belirtilen mananın Allah'ın muradı olduğuna şahitlik etmektir. Bundan dolayı tefsirde ihtimaller yoktur. Tevilin mefhumunda tefsirde olduğu gibi bir kat’îlik yoktur. Bilakis tevilde ihtimaller söz konusudur. Tevil kelimesi Kur'ân'da 15 ayette 17 kere geçmektedir. Bu ayetler incelendiğinde söz konusu kelime iki mana ifade etmektedir. Araf suresinin 52. ayetinde kullanıldığı gibi haberî cümle olduğunda tevil kelimesi olayın gerçekleşmesini ifade eder. Nisa suresinin 59. Ayetinde kullanıldığı gibi inşaî cümle olduğunda aynı kelime emrin yerine getirilmesini ifade eder. Tevil kelimesinin kullanıldığı bu bağlamlar dışında anlaşılması muhkem ve müteşabihin tespitinde hatalara neden olmuştur. Müteşabih ayetlerin kapsamına Allah hakkında haber veren ayetler, surelerin başında yer alan hurûf-ı mukattaa, kıyamet gibi gaybi olaylardan bahseden ayetler dahil edilmiştir. Bu çerçevede âlimlerin müteşabih alanı, anlaşılması mümkün olmayan gaybi konulara hasrettikleri söylenebilir. Böylece müteşabih, hakkında konuşulması mümkün olmayan bir alan haline gelmiştir. Sonraki süreçte müteşabih ayetler mezheplerin elinde bir silaha dönüşmüş, mezhepler bu tür ayetleri kendi anlayışlarına uygun bir şekilde kullanmışlardır. Bu minvalde mezhebin görüşlerine uygun ayetler muhkem, mezhebin görüşlerine aykırı olan ayetler ise müteşabih kabul edilmiştir. Bu durumun sebebi, muhkem ve müteşabih kavramlarının farklı şekillerde tanımlanmasıdır. Muhkem ve müteşabihin bu şekilde net olarak tarif ve tespit edilmemesi ayetlerin yanlış şekillerde tevil edilmesine kapı açmıştır. Bu çalışmanın sonuçlarından biri gaybi konuların çoğunun müteşabih kapsamına girmemesidir. Daha çok şeri hükümlerin belirtildiği ayetler müteşabih kapsama girmektedir. Çünkü ahkâmla ilgili konularda yeni durumlara binaen yeni hükümler ortaya çıkmaktadır. Çalışmada ulaşılan diğer bir sonuç da müteşabih ayetlerin anlaşılması ve kapsamının kişilerin anlayışına göre değişmesidir. Bundan dolayı alimlerin müteşabih olan ayetleri terk etmek yerine bu ayetler üzerinde akıl yürütmesi gerekir. Alimler söz konusu müteşabih alanda akıl yürütürken dinin sabiteleriyle çelişmeyecek bir şekilde yaşadığı dönemin ihtiyaçlarını gözetmelidir.
Tefsir Müteşâbih Tev’il Tarihsellik Eğrilik Muhkem Ummu'l-Kitab
Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.
المحكم والمتشابه في القرآن الكريم من الموضوعات ذات الأهمية البالغة في دراسات أصول التفسير وعلوم القرآن الكريم، بل وفي أصول الفقه أيضاً، وذلك لما له من أثر عميق في صناعة الفهم للمرجعيات الإسلامية، وآليات التعامل معها، ثم الانتفاع بها، كما فيه أبلغ الدلالة على صلاحية القرآن الكريم لكل زمان ومكان، وذلك أولًا: بما اشتمله على قطعيات ثابتة لا تتبدل متعلقة بالكليات الإسلامية الكبرى كالإلهيات والغيبيات عمومًا وأصول العقائد، والأركان العبادية الأساسية من حيث الجملة دون التفاصيل، وأمهات الأخلاق العملية، سواء المطلوبة أم الممنوعة، إنْ على مستوى العلاقة مع الذات أو مع الآخر، وهو ما يتناسب مع كليات الطبيعة الإنسانية الفطرية الثابتة التي لا تتبدل كالرغبة في الخلود والسَّلامة والملك الذي لا يبلى، وما يختص بكل هذه من القرآن الكريم فهو ما يطلق عليه الآيات المحكمات، وهي أصل الكتاب وأمه. ثانياً بما حواه من نصوص مرنة وطيِّعة في تفاصيل الأحكام التكليفية، القابلة للتكيف والانسجام مع متغيرات الأحوال وتقلبات الظروف ما يحقق المصالح الكبرى والمقاصد الأساسية للدين الحنيف، وبما لا يتعارض مع ثوابته وقيمه السامية، فالله الحكيم أرادها كذلك لتناسب التحولات الجارية الكون الذي خلقه، فلا الكون يخرج عن آماد النصوص وآفاقها، ولا هي تضيق بتطوره وتغيره، في تناغم يؤكد أن مُنْزِلَ القرآن هو خالق الإنسان، وهذه الطبيعة هي تجعلها من المتشابهات. وعلى أهمية موضوع المحكم والمتشابه فقد مرَّ بمراحل من الفهم الإشكالي لدى السلف والخلف، سواء في تعريفه وضبطه، أم تحديد مساحاته ودوائره، أم في تحديد أصناف الفاهمين له والمدركين لمعانيه، كما يظهر في تفسيرهم لآية (آلعمران:7)، فقد غلب على أكثرهم حصر المتشابهات في دوائر الغيبيات التي لا تقع في مساحة المعقولات، وهي في أشهر أقوالهم مما لم ولن يدرك، وهو تعريف يجعل المتشابهات منطقة محظورة حمراء، محصورة التأثير مقصورة على التعبد بتلاوتها، وتهييج العواطف، وزيادة الإيمان، لما لها من اتجاه وعظيٍّ أو عقدي، دون أن يكون لها تماسٌّ مع الواقع المحسوس، والحياة العملية، بالرغم من حركية الإسلام وديناميكيّة نصوصه الشرعية، هذا من جهة، ومن جه أخرى كانت المتشابهات سلاحاً بيد الفِرق على اختلافها؛ فأدلتها محكمة وأدلة الخصوم متشابهة، بلا ضوابط تعصم العقل من الانزلاقات. كما درس المحكم والمتشابه كثيرون من المعصرين وحاولوا تجديد فهمه كما فعل طه جابر العلواني وطيب تيزيني وغيرهم، وقد وجدت في تجديدهم ما يستحق المناقشة، لكنه بعيد عن جديدي، لذا فأعتقد أن بحثي مبتكر وغير مسبوق من حيث الفكرة المركزية ونتائجها وتطبيقاتها، وكذلك يمكن أن تبرز الجدة في تحليل آية آل عمران، ولم أجد دراسة سابقة درست الموضوع من هذه لزاوية وبهذا التكييف. وبعد فإن البحث يهدف لإعادة النظر في مفهوم المحكم والمتشابه، عبر مناقشة ما اشتهر في تعريفهما، وبالتالي تحديد مساحة كل منهما وموضوعاته، لتحرير المتشابه القرآني بما يعزز مفهوم صلاحية النص القرآني لكل زمان ومكان، ويهدم فكرة التاريخية من جهة، وسيولة النصوص في فهمها من جهة أخرى وذلك عبر إعادة مناقشة آية آل عمران، وتدقيق النظر في مفهوم (المتشابهات)، ومفهوم (أم الكتاب)، ومفهوم (الزيغ) ومفهوم (التأويل)، وقد انتهى البحث إلى أن المتشابهات نسبية، وهي المساحة الخضراء في القرآن والتي يغلب عليها أنها تتعلق بفروع المسائل، مما يطرأ عليه تغيرات متجددة لتغير الزمان والمكان، وهي موضع المرونة والتفاعل والتَّكَيُّف، لذا فهي مظنة أن تكون موضعَ الخلاف والنزاع في فهمها وتنزيلها وتطبيقها، وهي المحتاجة من مفسري وفقهاء كل عصر تجديد النظر والتأمل فيها بما يناسب أحوالهم، بما لا يتعارض مع الأصول والثوابت ودون المسَّ بالعقائد وأركان الشرائع.
.تم التصريح بأنه قد تم اتباع المبادئ العلمية والأخلاقية أثناء تنفيذ وكتابة هذه الدراسة، وأن جميع المصادر المستخدمة قد تم الاستشهاد بها بشكل صحيح
Birincil Dil | Arapça |
---|---|
Konular | Tefsir |
Bölüm | Makaleler |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 15 Eylül 2024 |
Gönderilme Tarihi | 16 Nisan 2024 |
Kabul Tarihi | 29 Ağustos 2024 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 |
Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ESOGUIFD) Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.