İbnü’l-Arabî ve Mevlânâ’nın Din Anlayışı Çerçevesinde Öteki’nin Konumu

Yıl 2021, , 431 - 451, 15.03.2021

Ömer Özgül

https://doi.org/10.51702/esoguifd.819542

Öz

Günümüzde, dünyanın farklı bölgelerinde yaşayan birçok insanın farklı nedenlerle İslâm’a karşı mesafeli olduğu ve din olarak İslâm’ı seçmediği bilinmektedir. Bu durumdaki insanlar, Müslümanlar tarafından nasıl algılanmalıdır? Müslümanların gayrimüslimlere yaklaşımları nasıl olmalıdır? Sûfî geleneğin diğer dinlere bakışının geniş bir perspektiften anlaşılması, bu sorulara cevap bulabilme noktasında büyük katkı sağlayacaktır. Öncelikle, ontolojik bir ötekileştirmeyi reddeden İslâm’ın tasavvufî yorumunun, farklı din mensupları arasındaki çatışmanın çözümü için bir adres olabileceği tarihi tecrübelerle sabittir. İbnü’l-Arabî ve Mevlânâ çok kültürlü ve çok dinli bir dünyada, özünde her şeyin hakîkatinin bir olduğunu müşâhede ettiklerinden bütün insanlığı birlik ve beraberliğe, sevgi, hoşgörü ve barışa çağırmışlardır. Ötekileştirme gayretlerinin hâkim olduğu günümüz dünyasında, hoşgörü merkezli bu görüşe ne kadar muhtaç olduğumuz son derece açıktır. Bu çalışmada, çeşitli inançların sorunsuz bir şekilde bir arada yaşayabilmelerinde, İbnü’l-Arabî ve Mevlânâ gibi sûfî şahsiyetlerin kültür ve düşünce yapısının bilinmesinin büyük katkı sunacağı vurgulanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Din, Öteki, İbnü’l-Arabî, Mevlânâ

The Position of The Other in The Ibn al-Arabi and Mawlana’s Understanding of Religion

Öz

Today, it is known that many people living in different parts of the world are far from Islam and do not choose Islam as a religion for different reasons. How should Muslims perceive these people? How should Muslims approach non-Muslims? Understanding the Sufi tradition’s view of other religions from a broad perspective will make a great contribution to finding answers to these questions. First of all, it is proved with historical experiences that the Sufi interpretation of Islam, which refuses ontological othering, can be an address for the resolution of the conflict between members of different religions. In a multicultural and multi-religious world, Ibn al-Arabi and Mawlana called upon all humanity to unity and solidarity, love, tolerance, and peace, as they observed that in essence, everything was the manifestation of the unique haqiqah. In today’s world dominated by otherization efforts, it is clear how much we need this tolerance-centered worldview. In this study, it is tried to be emphasized that knowing the structure of culture and thought of Sufi figures such as Ibn al-Arabi and Mawlana will greatly contribute to the coexistence of various beliefs in harmony.

Anahtar Kelimeler

Tasawwuf, Religion, Other, Ibn al-Arabi, Mawlana

Kaynakça

• Aslan, Adnan – Kutluer, İlhan – Kılıç, M. Erol. Seyyid Hüseyin Nasr’da Gelenek, Tasavvuf ve Dini Çoğulculuk. İstanbul: Bilim ve Sanat Vakfı Yay., 2004.
• Bolat, Ali. “Tasavvuf Geleneğinde ‘Öteki’ Algısı”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 37 (2014), 43-73.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-Sahîh. Kahire: Matbaatü’s-Selefiyye, 1400.
• Can, Şefik. “Mevlânâ’ya Göre Din, İman ve Küfür”. 5. Milli Mevlânâ Kongresi (Tebliğler). 19-27. Konya: Selçuk Üniversitesi Yay., 1992.
• Chittick, William C. Hayal Âlemleri: İbn Arabî ve Dinlerin Çeşitliliği Meselesi. çev. Mehmet Demirkaya. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 1999.
• Cihan, Ahmet Kamil. “Fususu’l-Hikem’de ‘Din’ Kavramı”. Tasavvuf, (İbnül-Arabî Özel Sayısı-1) 21 (2008), 145-159.
• Coşkun, İbrahim. “Muhyiddin İbn Arabî’nin Felsefesinde ‘Allah’ Mefhumu”. Tasavvuf (İbnü’l-Arabî Özel Sayısı-1) 9/21 (2008), 117-143.
• Ebû Dâvut, Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî. es-Sünen. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1997.
• Eflâkî, Ahmet. Ariflerin Menkıbeleri. çev. Tahsin Yazıcı. İstanbul: 1973.
• Gölpınarlı, Abdülbâki. Mevlânâ Celâleddin: Hayatı, Eserleri, Felsefesi. İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 1959.
• Güner, Osman. “Dünya Barışına Bir Katkı Olarak Mevlânâ’da ‘Öteki’ Olgusu”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 24-25 (2007), 37-49.
• Gürer, Dilaver. “İbn Arabî’de “Dinlerin (Aşkın) Birliği” ve “İbâdet” Meselesi’ Hakkında Bir Değerlendirme”. Tasavvuf 11 (2003), 10-54.
• Gürer, Dilaver. “İbnü’l-Arabî’de Lügat, Istilâh ve Bâtın Anlamlarıyla Din Kavramı”. Marife Dergisi 1/3 (2002), 43-54.
• Izutsu, Toshihiko. Sufism and Taoism: A Comparative Study of Key Philosophical Concepts. Berkeley: University of California Press, 1984.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. el-Fütûhâtü’l-Mekkiye I-IV. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Arabiyyeti’l-Kübra, 1911.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Fusûs ül-Hikem (tr). çev. Nuri Gençosman. İstanbul: M.E.B. Yay., 1992.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Fütûhât-ı Mekkiyye. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: 2. Baskı, Litera Yay., 2007.
• Keller, Carl-A. “Perceptions of Other Religions in Sufism”. Muslim Perceptions of Other Religions a Historical Survey. Ed. Jacques Waardenburg. New York: Oxford University Press, 1999.
• Kılıç, Recep. Dini Anlamak Üzerine. İstanbul: Ötüken Yay., 2004.
• Konuk, A. Avni. Füsûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi. haz. M. Tahralı - S. Eraydın. İstanbul: 2005.
• Kuşeyrî, Abdulkerim. Kuşeyrî Risalesi. haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yay., 1978.
• Mevlânâ, Celâleddin Rûmî. Divân-ı Kebîr. çev. A. Gölpınarlı. Ankara: Kültür Bakanlığı, 1992.
• Mevlânâ, Celâleddin Rûmî. Mesnevî. çev. Veled İzbudak. İstanbul: M.E.B. Yay., 1995.
• Mevlânâ, Celâleddin Rûmî. Mecalis-i Seb’a. çev. Mehmet Hulusi. İstanbul: 2001.
• Mevlânâ, Celâleddin Rûmî. Fîhi Mâ Fîh. çev. Ahmed Avni Konuk. haz. Selçuk Eraydın. İstanbul: İz Yayıncılık, 2009.
• Mısrî, Niyâzî. Dîvân-ı İlâhiyât. haz. Mustafa Tatcı. Ankara: DİB Yayınları, 2013.
• Nasr, S. Hüseyin. Söyleşiler. İstanbul: 1996.
• Özcan, Hanifi. Mâtürîdî’de Dînî Çoğulculuk. İstanbul: 1995.
• Öztürk, Yaşar Nuri. Hak ve Aşk Şehidi Hallac-ı Mansur ve Eseri. İstanbul: Yeni Boyut, 1997.
• Suâd el-Hakîm. el-Mu’cemü’s-Sûfî: el-Hikme fî Hududi’l-kelime. Beyrut: Dâru Nedre, 1981.
• Sürûr, Tâhâ Abdülbâkî. el-Hallâc, Şehîdüt-Tasavvufi’l-İslâmî. Kâhire: 1996.
• Şebüsterî, Mahmud. Gülşen‐i Râz. çev. Abdülbaki Gölpınarlı. İstanbul: MEB Yay., 1968.
• Taşdelen, Vefa. “Mevlânâ ve Kierkegaard’da Birey ve Tanrı İlişkisi”. Turkish Studies 8/6 (2013).
• Tekin, Mustafa. “Mevlânâ Celâleddin Rûmî (ö. 1273)’nin Din Anlayışı”. Tasavvuf 3/7 (2001), 269-278.
• Tekin, Mustafa. “Mevlânâ Celâleddin Rûmi’nin Hayatı, Eserleri ve Din Algılayışı”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/2 (2004), 11-34.
• Tirmizî, Muhammed b. İsa. es-Sünen. Riyad: Mektebetü’l-Meârif, trs.
• Uludağ, Süleyman. Bâyezîd‐i Bistâmî. Ankara: T.D.V. Yayınları, 1994.
• Yanbul, Halil. 13. Yüzyıl Anadolu Halk Sufizminde Dinsel Çoğunluk: Mevlânâ Örneği. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2003.
• Yaran, Cafer Sadık. “İbn Arabî, Mevlânâ ve Yunus Emre’ye Göre ‘Öteki’nin Durumu”. İslâm ve Öteki. ed. Cafer Sadık Yaran. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2001.
• Yunus Emre. Divân. haz. Mustafa Tatçı. Ankara: Akçağ Yay., 1991.