İmam Serahsî’nin Hanefî Haber Teorisinin Oluşumundaki Rolü

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 10, 39 - 60, 15.03.2019

Fatih Orhan

Öz

Hanefî haber teorisinin temelleri, Küfe ekolünün önde gelen isimlerinden Îsâ
b. Ebân ve Cessâs tarafından atılmış olmakla birlikte bu teorinin sistematik
hale getirilmesi Hanefî usulünün kurucusu kabul edilen Debûsî, Pezdevî ve
Serahsî üçlüsü ile mümkün olmuştur. Bu açıdan her üç müçtehidin yazmış
oldukları usûl eserleri Hanefî fıkıh usûlünün klasik eserleri arasında önemli
bir yere sahiptir.

Serahsî’nin yazmış olduğu fıkıh usûlü eseri, bir ders kitabı niteliğinde
olmaktan ziyade konunun uzmanlarına hitap edecek tarzda ayrıntılı bir biçimde
yazılmıştır. Serahsî kitabında Hanefî haber teorisini ele alırken bu üslubunu
devam ettirmiş ve diğer usûl kitaplarında hiç ele alınmayan, ayrıntı kabul
edilebilecek farklı konulara değinmiştir. Hanefî haber teorisinde çokça
tartışılan, âhâd haberin kabulüne ilişkin ileri sürülen ‘râvinin fakih olması’
şartı üzerinde durması yanında daha çok mütevatir haber ve onun bilgi değerine
önem atfetmiş ve konuyu bu noktada detaylandırmıştır. Biz bu çalışmada genel
olarak Serahsî'nin, Hanefî haber teorisine ve dolayısıyla fıkıh usûlü ilmine sunmuş
olduğu katkıyı tespit etmeye ve sunmaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Usûl, Fıkıh, Hanefî, Serahsî, Haber Teorisi

Imam Serahsî's Role in the Formation of the Khaber (Report) Theory of Hanafi

Öz

Although the foundations of Khaber
theory of Hanafi has been laid by Îsâ b. Ebân and Cessâs who are leading names
of Kûfe school of thought, systematizing the theory has been realized by
Debûsî, Pezdevî and Serahsî who are the founder members of the principles of Hanafi’s
school of Islamic Jurisprudence. From this point, each books written by that
three mujtahids on the principle of Islamic Jurispridence have a significant
place among the important classical books on the principles of Islamic
jurisprudence of Hanafi.

The
book writen by Serahsî on the principles Islamic Jurisprudence is not a course
book, rather it is written in a detailed manner for the experts of this domain.
While analyzing the khaber (report) theory of Hanafi school of thought, Serahsî
has continued his existing manner about this issue and he has written about the
subjects that are not mentioned in other books and can be seen as more detailed
issues. In addition touching upon the alleged condition that ‘narrator should
be mujtehid’ as to approving the report of one person (ahad khaber) which has
been a discussed subject in the report theory (haber teorisi) of Hanafi school,
Serahsî has attributed further importance to mutevatir khaber and its
information value. In this study, we will try to identify and present the direct
contribution of Serahsî to the report theory of Hanafi school of thought and
indirect contribution to field of the Principles of Islamic Jurisprudence

Anahtar Kelimeler

the principles, Fıqh (Islamic Jurisprudence), Hanafî, Serahsî, Report Theory

Kaynakça

• Referans 1 Abdülazîz el-Buhârî, Alâüddîn Abdülazîz b. Ahmed, (1997), Keşfü’l-esrâr ʻan Usûli Fahri’l-İslâm el-Bezdevî, nşr. Abdullah Muhammed Ömer, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut.
• Referans 2 Apaydın, Yunus, (2017), İslam Hukuk Usûlü, Bilay Yayınları, Ankara.
• Referans 3 Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdülkâhir b. Tâhir b. Muhammed, (1928), Usûlü’d-dîn, Matbaatü’d-devlet, İstanbul.
• Referans 4 Bedir, Murteza, (2017), Fıkıh Mezhep Sünnet, Dem Yayınları, İstanbul.
• Referans 5 Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî, (1985), el-Füsûl fi’l-usûl, tah. Uceyl Câsim en-Neşemî, Vezâretü’l- evkâf ve’ş-şuûnü’l-İslâmi, Kuveyt.
• Referans 6 Debûsî, Ebû Zeyd Abdullah (Ubeydullah) b. Muhammed b. Ömer b. Îsâ, (2007), Takvîmü’l-edille fi’l-usûl, Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut.
• Referans 7 Ebü’l-Hüseyin el-Basrî, Muhammed b. Ali b. Tayyib, (1964), el-Muʻtemed fî usûli’l-fıkh, nşr. Muhammed Hamîdullah, el-Maʻhedü’l-ilmiyyi’l-Firânsî li’d-dirâseti’l-Arabiyye, Dımaşk.
• Referans 8 Efendioğlu, Mehmet, (2006), “Münkatıʻ”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2006.
• Referans 9 Hacıoğlu, Nejla, (2014), “Cessâs’a göre Haber-i Vâhidin Kabul Şartları ve Reddini Gerektiren Sebepler”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy. 23.
• Referans 10 İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed, (2010), Nüzhetü’n-nazar fî tavzîhi Nuhbeti’l-fiker, Dârü'l-me’sûr li’n-neşr ve’t-tevziʻ, Suudi Arabistan.
• Referans 11 İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddin Muhammed b. Abdülvâhid, (1351), et-Tahrîr fî usûli’l-fıkh, Matbaʻatü Mustafâ el-Bâbî el-Halebî, Mısır.
• Referans 12 Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî, (2009), İrşâdü tullâbi’l-hakâʾik ilâ maʿrifeti süneni hayri’l-halâʾik sallallāhu ʿaleyhi ve sellem, tah. Nurettin Itır, Dârü’l-yemâme/Daru’l-ferfûr, Şam.
• Referans 13 Özen, Şükrü, (2001), Ebû Mansûr el-Mâtürîdî’nin Fıkıh Usûlünün Yeniden İnşâsı (Basılmamış doçentlik çalışması,), İSAM Ktp., nr. 95434.
• Referans 14 Pezdevî, Ebü’l-Usr Ali b. Muhammed, (tz),Usûlü’l-Pezdevî (Usûlü’l-Kerhî ile birlikte) Dâru Mîr Muhammed, Karaçi.
• Referans 15 Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed, (2005), Usûlü’l-fıkh (Usûlü’s-Serahsî), tah. Ebü’l-Vefâ el-Afgânî, Lübnan: Dârü’l-fikr.
• Referans 16 Şâşî, Ebû Alî Ahmed b. Muhammed b. İshâk, (1971), Usûlü’ş-Şâşî, Dâru'l- kütübil ilmiyye, Beyrut.
• Referans 17 Yavuz, Yusuf Şevki, (1997), “Halku’l-Kur’ân”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul.