İlk Üç Asırda Sünnetin Vahiyle İlişkisine Yönelik Tartışmalar

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 762 - 786, 15.09.2022

Faik Akcaoğlu

https://doi.org/10.51702/esoguifd.1032022

Öz

Yaklaşık bir buçuk asır önce başlayan sünnetin hücciyeti ile ilgili tartışmalar günümüzde de yoğun bir şekilde yaşanmakta ve bazıları tarafından sünnetin dinde kaynak olmadığı ifade edilirken, bir kesim tarafından da sünnetin dinî bir kaynak olduğu hararetle savunulmaya devam etmektedir. Sünneti dinde bir kaynak olarak kabul edenler sünnetin vahye dayandığını söyleyerek sünnetin hücciyetini temellendirmeye çalışmaktadırlar. Diğerleri ise vahyin sadece Kur’ân’a mahsus olduğunu iddia etmektedirler. Sünnetin hücciyetini tamamen reddedenler bir yana sünnetin dinde kaynak olduğunu kabul edenler arasında bile sünnetin kaynağı konusunda tartışmalar yaşanmaktadır. Aslında günümüzde yaşanan tartışmaların geçmişte de özellikle ilk asırlarda aynı şekilde yaşandığı dikkat çekmektedir. Bu nedenle bu çalışmada ilk üç asırlık zaman diliminde sünnetin vahiyle ilişkisi konusunda ortaya çıkan görüşler üzerinde durularak sünnetin kaynağı konusundaki tartışmaların bir panoramasının çizilmesi hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Peygamber, Vahiy, Sünnet, İlk üç asır

Discussions on the Relationship of Sunnah with Revelation in the First Three Centuries

Öz

Discussions about the evidentiary value of sunnah, which started about a century and a half ago, arestill underway today. While some say that sunnah is not a source in religion, others continue to argue persuasively that sunnah is a religious source. Those who accept sunnah as a source in religion try to justify the fact that sunnah is proof by saying that sunnah is a revelation. Others claim that the revelation is peculiar to the Quran only. It is seen that these discussions, which also have an ideological dimension, will continue for a long time and similar views will often be brought to the agenda. In fact, it is noteworthythat the current debates were experienced in the same way in the past, especially in the first centuries after Hijra. For this reason, in this paper, it is aimed to draw a panorama of the debates on the source of sunnah by emphasizing the views on the relationship of sunnah with revelation in the first three centuries AH.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Prophet, Revelation, Sunnah, First three centuries

Kaynakça

• Abdulganî Abdulhâlık. Hucciyyetü’s-sünne. Riyad: ed-Dâru’l-‘Âlemiyye li’l-Kitâbi’l-İslâmî, 1995.
• Abdürrezzâk, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm es-San‘ânî. el-Musannef. nşr. Habîburrahmân el-A‘zamî. Beyrut: Meclisu’l-‘İlmî, 1983.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. Müsnedu Ahmed b. Hanbel. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Akcaoğlu, Faik. Hz. Peygamber’in Kur’ân Vahyi Dışında Bilgilendirilmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010.
• Aktepe, İshak Emin. Erken Dönem İslâm Hukukçularının Sünnet Anlayışı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2008.
• Âmidî, Seyfüddîn Ebü’l-Hasan Ali b. Ebî Ali b. Muhammed. el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Hidîviyye, 1914.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Ali. Delâilu’n-nübüvve ve ma‘rifetu ahvâli sâhibi’ş-şerî‘a. nşr. Abdulmu‘tî Emîn Kal‘acî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1985.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Ali. el-Esmâ ve’s-sıfât. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1984.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Ali. el-Medhal ile’s-Süneni’l-kübrâ. nşr. Muhammed Ziyâurrahmân el-A‘zamî. Riyad: Edvâu’s-Selef, 1420.
• Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr b. Abdilhâlik. Müsnedü’l-Bezzâr. nşr. Mahfuzurrahmân Zeynullah. Beyrut: Müessesetü ‘Ulûmi’l-Kur’ân, 1988.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. nşr. Mustafa ez-Zehebî. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2000.
• Câhiz, Ebû Osmân Amr b. Bahr b. Mahbûb el-Kinânî. Kitâbü’l-Hayevân. nşr. Abdusselâm Muhammed Hârûn. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 1969.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî. el-Fusûl fi’l-usûl. nşr. Uceyl Câsim Neşemî. İstanbul: Mektebetü’l-İrşâd, 1994.
• Çakın, Kâmil. Hadis İnkârcıları. Ankara: Seba Yayınları, 1998.
• Çelik, Ali. Kavram ve Mahiyet Olarak Sünnet ve Bid’at. İstanbul: Beyan Yayınları, 1997.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân b. Fazl b. Behrâm. Sünenü’d-Dârimî. nşr. Mustafa Dîb el-Bugâ. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1996.
• Debûsî, Ebû Zeyd Abdullah b. Ömer b. İsa. Takvîmu’l-edille fî usûli’l-fıkh. nşr. Halîl Muhyeddîn el-Meys. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2001.
• Ebû Davud, Süleyman b. el-Eş‘as es-Sicistânî. el-Merâsîl. nşr. Şu‘ayb el-Arnaûd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1988.
• Ebû Davud, Süleyman b. el-Eş‘as es-Sicistânî. Sünenü Ebî Davud. nşr. Halîl Me’mûn Şîhâ. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 2001.
• Ebû Ubeyd Kâsım b. Sellâm el-Herevî. el-Emvâl. nşr. Muhammed ‘Ammâra. Kahire: Dâru’ş-Şurûk, 1989.
• Ebû Ya‘lâ el-Ferrâ, Ebû Ya‘lâ Muhammed b. el-Hüseyn el-Ferrâ el-Bağdâdî. el-‘Udde fî usûli’l-fıkh. nşr. Ahmed b. Ali b. Seyr el-Mübârekî. Riyâd: el-Memleketü’l-‘Arabiyyetü’s-Su‘ûdiyye, 1993.
• Ebü’l-Hüseyn el-Basrî, Ebü’l-Hüseyn Muhammed b. Ali b. Tayyîb. el-Mu‘temed fi usûli’l-fıkh. nşr. Halîl Meys. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, ts.
• Ertaş, Hikmetullah. “Sünnet Vahiy midir?”. Asos Journal: The Journal of Academic Social Science, cilt: 5, sy. 42, (2017), 227-243.
• Erul, Bünyamin. Sahabenin Sünnet Anlayışı. Ankara: TDV Yayınları, 2000.
• Fahreddîn er-Râzî, Ebû Abdillah Fahrüddîn Muhammed b. Ömer er-Râzî. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1990.
• Genç, Mustafa. Sünnet-Vahiy İlişkisi. İstanbul: Beka Yayınları, 2015.
• Hâdî İlelhak Yahyâ b. Hüseyin b. el-Kâsım b. İbrâhim. Tefsîru me‘âni’s-sünne (Mecmû‘u resâili’l-İmâm el-Hâdî İlelhak Yahyâ b. Hüseyin içinde). Ammân: Müessesetü’l-İmâm Zeyd b. Ali es-Sekâfiyye, 2001.
• Hâdî İlelhak Yahyâ b. Hüseyin b. el-Kâsım b. İbrâhim. “Sünnetin Anlamına Dair Bir Açıklama”. trc. Kadir Demirci. İslami İlimler Dergisi, cilt: 6, sayı: 1, (2011), 275-287.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdillah. el-Müstedrek ‘ale’s-Sahîhayn. nşr. Mahmûd Mataracî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2002.
• Heysemî, Ali b. Ebî Bekr b. Süleyman. Mecma‘u’z-zevâid ve menba‘u’l-fevâid. nşr. Muhammed Abdulkâdir ‘Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2001.
• İbn Ebû Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed b. İbrahim. Kitâbü’l-Musannef fi’l-ehâdîs ve’l-âsâr. nşr. Kemâl Yûsuf el-Hût. Beyrut: Dâru’t-Tâc, 1989.
• İbn Ebû Ya‘lâ, Ebü’l-Hüseyn Muhammed b. Muhammed b. Hüseyn b. Ebû Ya‘lâ el-Bağdâdî. Tabakâtu’l-Hanâbile. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, ts.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik. es-Sîretu’n-Nebeviyye. nşr. Mustafa es-Sakâ vd. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 2004.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmail b. Ömer b. Kesîr el-Kuraşî. Tefsîru’l-Kur’ân’i’l-‘Azîm. nşr. Sâmî b. Muhammed es-Selâme. Riyad: Dâru Taybe, 1997.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim b. Kuteybe ed-Dîneverî. Hadis Müdafaası. trc. M. Hayri Kırbaşoğlu. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 1979.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdillah Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ ez-Zührî. et-Tabakâtu’l-kübrâ. Beyrut: Dâru Sâdır, 1968.
• İbn Zencûye, Ebû Ahmed Humeyd b. Mahled b. Kuteybe el-Ezdî. el-Emvâl. nşr. Şâkir Zi’b Feyyâz. Riyad: Merkezü’l-Melik Faysal li’l-Buhûs ve’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, 1986.
• İbnü’l-Mübârek, Ebû Abdirrahmân Abdullah b. el-Mübârek el-Mervezî. Kitâbü’z-Zühd. nşr. Habîburrahmân el-A‘zamî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2004.
• Keleş, Ahmet. “Sünnet Vahiy İlişkisi”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: I, (1999), 151-193.
• Kırbaşoğlu, M. Hayri. İslam Düşüncesinde Sünnet. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2000.
• Koçkuzu, Ali Osman. Hadis İlimleri ve Hadis Tarihi. İstanbul: Dergah Yayınları, 1983. Köse, Saffet. “Hâdî İlelhak, Yahyâ b. Hüseyin”. Diyanet İslâm Ansiklopedisi. 15/17-18. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1997.
• Mervezî, Ebû Abdillah Muhammed b. Nasr. es-Sünne. nşr. Abdullah b. Muhammed el-Basîrî. Riyâd: Dâru’l-‘Âsıme, 2001.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî. Sahîhu Müslim. nşr. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Sancaklı, Saffet. “Sünnet Vahiy İlişkisi”. Diyanet İlmi Dergi, cilt: XXXIV, sy. 3, (1998), 53-70.
• Sibâî, Mustafa. es-Sünnetü ve mekânetühâ fi’t-teşrî‘i’l-İslâmî. Beyrut: Dâru’l-Verrâk, 2000.
• Şâfiî, Ebû Abdillah Muhammed b. İdrîs. er-Risâle. nşr. Ahmed Muhammed Şâkir. Kahire: Dâru’t-Turâs, 1979.
• Şâfiî, Ebû Abdillah Muhammed b. İdrîs. Cimâ‘u’l-‘ilm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1985.
• Şâfiî, Ebû Abdillah Muhammed b. İdrîs. İbtâlü’l-istihsân (Ümm ile birlikte). nşr. Ali Muhammed vd. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, 2001.
• Şâfiî, Ebû Abdillah Muhammed b. İdrîs. Kitâbü’l-Ümm. nşr. Ali Muhammed vd. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 2001.
• Şâfiî, Ebû Abdillah Muhammed b. İdrîs. Kitâbü’l-Ümm. nşr. Rıf‘at Fevzî Abdülmuttalib. Mansure: Dâru’l-Vefâ, 2001.
• Şevkânî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ali b. Muhammed. İrşâdu’l-fuhûl ilâ tahkîki’l-hak min ‘ilmi’l-usûl. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, ts.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed b. Eyyûb. el-Mu‘cemu’l-kebîr. nşr. Ebû Muhammed el-Esyûtî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2007.
• Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme. Şerhu müşkili’l-âsâr. nşr. Şu‘ayb el-Arnaûd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1994.
• Tâhir el-Cezâirî, Tâhir b. Sâlih el-Cezâirî. Tevcîhu’n-nazar ilâ usûli’l-eser. nşr. Abdulfettâh Ebû Gudde. Beyrut: Mektebetu’l-Matbû‘âti’l-İslâmiyye, 1995.
• Tekineş, Ayhan. Bilgi Kaynağı Olarak Hadis. İzmir: Yeni Akademi Yayınları, 2006.
• Vâkıdî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer b. Vâkıd. Kitâbü’l-Megâzî. nşr. Marsden Jones. Beyrut: ‘Alemü’l-Kütüb, 1984.
• Watt, W. Montgomery. İslâm Düşüncesinin Teşekkül Devri. trc. Ethem Ruhi Fığlalı. İstanbul: Şa-To Yayınları, 2001.
• Zehebî, Ebû Abdillah Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Kitâbü Telhîsi’l-Müstedrek. nşr. Mahmûd Mataracî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2002.