Evaluation of Abu Ishaq al-Juzcânî's Jarhs for al-ahl Kufa in the Context of Sectarian Bigotry Debates

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 810 - 832, 15.09.2022

Nevzat Aydın

https://doi.org/10.51702/esoguifd.1107347

Cited By: 1

Öz

Human deficiencies in jarh-ta'dil activities, the negativities arising from sectarian bigotry have opened the validity and reliability of the rijal criticism to discussion since the first periods. It is important to contribute to the discussions in the field, the critic's criticism has matured and the jarh and tadil activities have gained a systematic structure, especially where duafa literature was formed in Hijra 3rd century. This article’s aims to evaluate the jarhs of the Shiite inclined ahl al-Kufa narrators in terms of sectarian bigotry, around the attitude of the people of bid'at towards the narration, that based on the work called "Ahvâlu'r-ricâl" by Abu Ishaq al-Cuzcânî, one of the jarh-ta'dil scholars who attracted attention with his extreme criticisms of the people of bid'ah in the 3rd century of Hijra. Cûzcânî has been criticized as being violent and acting with sectarian bigotry in his criticisms of the ahl al-Kufe narrators, who have a wide place in his work and are accused of tashayyu. First of all, In the research the sectarian identities of the narrators in the tashayyu' movement and the criticisms about them were examined. Then, the claims and criticisms about the work were evaluated by taking into account the criticisms of the dignitaries. It has been tried to reach a conclusion about the view of the people of bid'at on the narration and the relation of the cerhs directed to ahl al-Kufa narrators with the sectarian fanaticism.

Anahtar Kelimeler

Sectarian Fanaticism, ahl al-Bid, Jarh and Ta, Cûzcânî, Cûzcânî, Cûzcânî, Ahvalu

Ebû İshâk el-Cûzcânî’nin Kûfe Ehline Yönelik Cerhlerinin Mezhep Taassubu Bağlamında Değerlendirilmesi

Öz

Cerh-ta’dil faaliyetlerinde beşerî zaafların yanısıra mezheb taassubundan kaynaklanan olumsuzluklar, ricâl tenkidinin geçerliliği ve güvenilirliğini ilk dönemlerden itibaren tartışmaya açmıştır. Bu noktada ricâl tenkidinin olgunlaşıp cerh ve tadil faaliyetlerinin sistematik bir yapı kazandığı, özellikle duafâ literatürünün oluştuğu hicrî III. asrın araştırılması, alandaki tartışmalara katkı sağlamak adına önem arz etmektedir. Bu makale, hicrî III. asırda bid’at ehline yönelik aşırı tenkitleriyle dikkat çeken cerh-ta’dil âlimlerinden Ebû İshâk el-Cûzcânî’nin (öl. 259/873) , “Ahvâlu’r-ricâl” adlı eserinden hareketle, bid’at ehlinin rivayeti karşısındaki tutumu etrafında Şiî eğilimli Kûfeli râvilere yönelik cerhlerinin mezhep taassubu açısından değerlendirilmesini amaçlamaktadır. Cûzcânî, eserinde geniş bir yer tutan ve teşeyyü ile itham edilen Kûfeli râvilere yönelik tenkitlerinde mezhebî taassubla hareket ettiği ve müteşeddit olduğu şeklinde eleştirilmiştir. Özellikle hakkındaki Nâsibîlik ithamı, Kûfeli râvilere karşı taassup beslediği iddiasına neden olmuştur. Ancak, Cûzcânî’nin sadece müteşeyyî râvilere yönelik değil, diğer bid’at fırkalara mensup râvilere karşı da aşırı tenkitlerinin olması, cerhlerinin taassubtan ziyade hadis uydurma hareketindeki rolleri nedeniyle bid’at ehline ve onların rivayetlerine karşı olumsuz tavrından kaynaklandığı anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Mezheb Taassubu, Ehl-i Bid’at, Cerh ve Ta’dil, Cûzcânî, Ahvalu’r-ricâl

Kaynakça

• Abdullah, Adil Kâzım. Vakfetün me’al Cûzcânî ve Kâidetühü fi Rivayeti’l-Mübtedî. Beyrut: Dâru Vadi’l-İslâmî, 2008.
• Aşıkkutlu, Emin. Hadiste Ricâl Tenkidi. İstanbul: MÜİFAV Yay., 1997.
• Bestevî, Abdulalîm Abdulazîm. İmam Cûzcânî ve Menhecuhû fi’l-Cerh ve Ta’dil. Riyad: Dâru’t-Tahâvî, 1990.
• Cûzcânî, İbrâhîm b. Ya‘kûb b. İshâk es-Sa’dî. Ahvâlu’r-Ricâl. nşr. Subhî el-Bedrî Samerrâî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1985.
• Çakan, İsmail Lütfü. “Cûzcânî” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/97-98. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Ebû Reyye, Mahmûd. Muhammedî Sünnetin Aydınlatılması. çev. Muharrem Tan. İstanbul: Yöneliş Yayınları, 1988.
• Emîn, Ahmed. Fecru’l-İslâm. Kahire: Mektebetü’n-Nahda el-Mısrıyye, ts.
• Hamevî, Ebû Abdillah b. Abdillah Şihâbuddîn Yâkût. 5 Cilt. Muʻcemü’l-büldân. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali. Târîhu Bağdâd. 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Hatîb el-Bağdâdî, el-Kifaye fi ilmi'r-Rivaye. thk. Ahmed Ömer Haşim. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İImiyye, 1988.
• Iclî, Ebu’l-Hasan Ahmed b. Abdillah b. Sâlih. Ma‘rifetü’s-Sikât. thk. Abdülalîm Abdülazîm el-Bestevî. Medine: Mektebetü’d-Dâr, 1985.
• İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullah el-Cürcanî, el-Kamil fi Duafai’r-Rical. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1988.
• İbn Asâkir, Ebu’l-Kâsım Ali b. Hasan. Târihu Medinet-i Dımaşk. 80 Cilt. nşr. Muhîbuddîn Ebû Saîd Amrevî. Dımaşk: el-Mektebu’l İslâmî, 1993.
• İbn Dakîkûl’Îd, Takıyyuddîn. el-İktırâh fî Beyâni’l-Istılah ve mâ Udîfe ilâ Zâlike mine’l-Ehâdisi’l-Ma’dûde mine’s-Sıhâh. thk. Âmir Hasen Sabri. Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1996.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî. Kitâbu’l-Cerh ve’t-Ta‘dil. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1952.
• İbn Hacer, Şihâbuddin Ebu’l-Fazl Ahmed b. Ali el-Askalâni. Hedyü’s-Sârî Mukaddimetü Şerhi Sahîhi’l-Buhâri. thk. Muhammed Fuad Abdülbakî ve Muhibbuddin el-Hâtib. Kahire: Dâru’r-Reyyân li’t-Türâs, 1986.
• İbn Hacer, Lisânü’l-Mîzan. Beyrut: Müessesetü’l-İslâmiyye, 1986.
• İbn Hacer, Takrîbu’t-Tehzîb. thk. Muhammed Avvâme. Haleb: Dâru’r-Reşîd, 1986.
• İbn Hacer, Tehzîbu’t-Tehzîb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1984.
• İbn Hanbel, Ahmed b. Muhammed. Kitâbu’l-İlel ve Ma’rifetü’r-Ricâl. 3 Cilt. thk. Vasiyyullâh b. Muhammed Abbâs. Beyrut: Mektebetü’l-İslâmî, 1988.
• İbn Hıbbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Ahmed el-Büstî. Kitâbu’s-Sikât. thk. Seyyid Şerifüddîn Ahmed. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1975.
• İbn Maîn, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ el-Katafânî. Kitâbu’t-Târîh. 4 Cilt. thk. Ahmed Muhammed Nûr Seyf. Mekke: Câmiatü Melîk Abdilazîz, 1979.
• İbn Sa’d, Ebû Abdullah Muhammed. et-Tabakâtü’l-Kübrâ. 15 Cilt. Beyrut: Dâru’s- Sâdır, 1985.
• İbn Teymiyye, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Abdülhalim. Minhâcü’s-Sünneti’n-Nebevî. 9 Cilt. nşr. M. Reşâd Sâlim. Riyad: Müessesetü Kurtuba, 1986.
• İbnü’l- Cevzî, Kitâbu’l- Mevzûât mine’l-Ehâdîsi’l-Merfûât. 3 Cilt. nşr. Nureddîn Boyacılar. Beyrut: y.y., 1997.
• İbnü’s-Salah, Ebû Amr Takıyyüddin Osmân b. Salâhiddîn Abdurrahmân. Ulumu’l-Hadîs. thk. Nureddin Itr. Beyrut: Dâru’l Fikr, 1986.
• İsmail, Mohammad Yusuf Mohammad. Ebû İshâk el-Cûzcânî ve Ahvâlü’r-Ricâl Adlı Eseri. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Karahan, Abdullah. Hadîs Râvîlerinin Güvenilirliği. İstanbul: Sır Yayıncılık, 2005.
• Kevserî, Muhammed Zahîd b. Hasen. Te'nîbü'l-Hatîb alâ mâ Sâkahû fî Tercemeti Ebî Hanîfe mine'l-Ekâzîb. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1981.
• Kırbaşoğlu, M. Hayri. İslâm Düşüncesinde Hadîs Metodolojisi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları., 1999.
• Kızılkaya, Sabri. Cerh ve Ta’dilde Mezhep Taassubu. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1998.
• Leknevî, Ebu’l-Hasenât Muhammed Abdülhayy. er-Ref’u ve’t-Tekmîl fi’l-Cerh ve’t-Ta‘dîl. Beyrut: Dâru'l-kütübi’l-Arabî,1987.
• Mağribî, Ahmed b. Muhammed b. Sıddık. Feth’ul- Mulk’il Ali bi-sıhhat-i Hadis-i bab-i Medinet’il İlm-i Ali. thk. Ammad Serûr. b.y.: el-Mektebetü’l-tahsîsa, 2007.
• Mizzî, Ebu’l-Haccâc Cemâleddin Yusuf b. Abdurrahman. Tehzîbü’l-Kemâl fî Esmâi’r-Ricâl. 35 Cilt. thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. Beyrut: Müessesetü`r-Risâle, 1994.
• Muallimî, Abdurrahman b. Yahya. et-Tenkîl bimâ fî te’tîbi’l-Kevserî mine’l-ebâtîl. 2. Basım. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1406.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb, ed-Duafâ ve’l-Metrûkîn, thk. Mahmûd İbrâhim Zâyid. Haleb: Dâru’l-Va’i, 1369.
• Oktan, Yusuf. “Erken Dönem Hadis Münekkitlerinden Ebû İshâk Cûzecânî’nin Nâsıbîlikle İtham Edilmesinin Tenkidi”, Trabzon İlahiyat Dergisi, 8/1, (2021), 139-169.
• Sehavî, Şemsuddîn Muhammed b. Abdurrahman. Fethu’l-Muğîs bi Şerhi Elfiyet’il-Hadîs li’l-Irâkî. 3 Cilt. thk. Salah Muhammed Uveydâ. Beyrut: y.y., 1982.
• Subkî, Tâcüddîn. Kâidetün fi’l-Cerh ve’t-Ta‘dîl, Erbau Resâil fî Ulûmi’l-Hadîs. nşr. Abdüfettâh Ebû Gudde. Beyrut: Dâru'l-Beşâiri'l-İslâmiyye, 2007.
• Topgül, Muhammed Enes. Hadîs Râvîlerinde Şiîlik Eğilimi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Ukayl, Muhammed. el-Atebu’l-Cemîl alâ Ehli’l-Cerh ve’t-Ta’dîl. thk. Hasan es-Sekafî. Ürdün: Dâru’l-İmami’n Nevevî, ts.
• Ukaylî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Amr b. Mûsa. ed-Duafâü’l-Kebîr. thk. Abdülmu‘tî Emin Kal‘acî. Beyrut: Dâru'l-Kütübi’l-İlmiyye, 1984.
• Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osmân. 6 Cilt. Mizânu’l-İtidal fî nakdi’r-ricâl. thk. Ali Muhammed el-Becâbî. Beyrut: Daru’l-Marife, ts.
• Zehebî, el-Kâşif fî Ma’rifeti Men Lehu Rivâyetün fi’l-Kütübi’s-Sitte. 3 Cilt. thk. Muhammed Avvâme. Cidde: Dâru’l-Kıbleti li’s-Sekâfeti’l-İslâmiyye, 1992.
• Zehebî, Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, thk. Şuayb el-Arnaûd-Ali Ebû Zeyd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1992.
• Zehebî, Zikru Yu’temedu kavluhu fi’l-cerh ve’t-tadil. thk. Abdulfettah Ebu Gudde. Beyrut: Daru’l-Beşâir, 1990.