Mevlevi Ayini Besteciliğinde Hoca-Talebe Etkileşimi: Dede Efendi ve Zekâi Dede Örneği

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 788 - 808, 15.09.2022

Ömer Faruk Bayrakçı Ahmet Hakkı Turabi

https://doi.org/10.51702/esoguifd.1117352

Öz

Çalışmada Türk Mûsikîsi’nde temel öğretim yöntemi olan meşk sistemi ile hoca-talebe etkileşiminin Mevlevi Ayini formu özelinde etkisi üzerine genel bir sonuç elde edilmesi amaçlanmıştır. Bestelenmiş tüm Mevlevi Ayinleri bu araştırmanın evrenini oluşturmaktadır. Örneklem grubu ise Zekâi Dede ve Dede Efendi’nin Mevlevi Ayinleri’nden oluşmaktadır. Nitel araştırma yöntemlerine göre yapılandırılmış bu çalışma tekli durum çalışması çerçevesinde desenlenmiş ve teorik çerçevenin oluşturulması bağlamında kitap, tez, dergi, makale ve benzeri kaynaklardan veri toplama tekniklerinden yararlanılmıştır. Çalışma için Zekâi Dede’nin Sûzidil, Mâye, Isfahan, Sûzinâk ve Sabâ-Zemzeme Mevlevi Ayinleri, Dede Efendi’nin Şevkutarâb, Sabâ, Nevâ, Bestenigâr, Sabâbûselik, Hüzzâm ve Ferahfezâ Mevlevi Ayinleri ile makamsal yönden karşılaştırılarak benzerlikler tespit edilmiş, böylece Türk Mûsikîsi’nde hoca-talebe etkileşiminin Mevlevi Ayini besteciliğindeki etkisi ortaya koyulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Din Mûsikîsi, Mevlevi Ayini, Zekâi Dede, Dede Efendi, Mevlevi Ayini Besteciliği.

The Interaction between Teacher and Student in Composition of Mevlevi Ayin: The Example of Dede Efendi and Zekai Dede

Öz

In this study, it is aimed to obtain a general result on the effect of the meşk system, which is the basic teaching method in Turkish Music, and the teacher-student interaction on the Mevlevi Ayin form. All composed Mevlevi Ayins constitute the universe of this research. The sample group consists of Zekai Dede's and Dede Efendi's Mevlevi Ayins. This study, which was structured according to qualitative research methods, was designed within the framework of a single case study, and data collection techniques were used with books, theses, journals, articles and similar sources in the context of forming the theoretical framework. For the study, Zekai Dede's Sûzidil, Mâye, Isfahan, Sûzinâk, and Sabâ-Zemzeme Mevlevi Ayins were compared with Dede Efendi's Şevkutarâb, Sabâ, Nevâ, Bestenigâr, Sabâbûselik, Hüzzâm, and Ferahfezâ Mevlevi Ayins in terms of makam and thus, similarities in Turkish Music were determined. The effect of teacher-student interaction on the composition of the Mevlevi Ayin was tried to be revealed.

Anahtar Kelimeler

Turkish Religious Music, Mevlevi Ayin, Zekai Dede, Dede Efendi, Mevlevi Ayin Composition.

Kaynakça

• Behar, Cem. Aşk Olmayınca Meşk Olmaz. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2019.
• Ergun, Sadeddin Nüzhet. Türk Musikisi Antolojisi Dini Eserler. İstanbul: Rıza Koşkun Matbaası, 1942.
• Gölpınarlı, Abdülbâki. Mevlevî Adab ve Erkânı. İstanbul: Yeni Matbaa, 1963.
• Gölpınarlı, Abdülbâki. Mevlânâ’dan Sonra Mevlevilik. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 2006.
• Salgar, Fatih. Dede Efendi, Hayatı, Sanatı Eserleri. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2010.
• Salgar, Fatih. 50 Türk Müziği Bestekârı. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2005.
• Özalp, Nazmi. Türk Musikisi Tarihi 1, Ankara: TRT Yayınları, 1986.
• Özönder, Hasan, Ansiklopedik Hat ve Tezhip Sanatları Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Konya: Sebat Ofset Yayınevi, 2003.
• Öztuna, Yılmaz. Türk Musikîsi. Ankara: Orient Yayınları, 2006.
• Tanrıkorur, Cinuçen. Osmanlı Dönemi Türk Mûsikîsi. İstanbul: Dergah Yayınları, 2003.
• Turabi, Ahmet Hakkı- Koca, Fatih. “Cami Mûsikîsi”. Türk Din Mûsikîsi. Ed. Ahmet Hakkı Turabi. Ankara: Grafiker Yayınları, 1.Baskı, 2017.
• Yekta Rauf. Esâtîz-i Elhan. İstanbul: Mahmut Bey Matbaası, 1902.
• Yüksel, Halil İbrahim. Rauf Yekta Bey’in ‘Esâtiz-i Elhân’ Adlı Eseri ve İncelenmesi. İzmir: Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2001.