The Simile in Usama ibn Munqidh’s Divan

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 430 - 454, 15.03.2024

Adnan Arslan

https://doi.org/10.51702/esoguifd.1382811

Öz

Usama Ibn Munqidh is one of the first names that comes to mind when it comes to poetry criticism in Arabic literature. Ibn Munqidh not only gave critical poetry readings, but also left behind a poetry divan. This divan, the majority of which consists of ghazal-themed poems, has been appreciated for the intensity of the literary arts it contains and its success in these arts. One of the prominent aspects of Ibn Munqidh’s poems is the originality of his similes. The poet brought together in his poems the qualities that are considered important for simile to be considered successful. However, in addition to admirable similes, the divan also included clichéd similes that were not original to the period in which the poet lived. In this study, the poet's divan was subjected to a critical reading in terms of the artistic level and originality of his similes. Although the poet's divan was deemed worthy of examination in many aspects in the Arab world, we noticed that researchers did not produce a criticism based on simile. Therefore, it can be said that an independent research titled simile will fill a gap in the field. Throughout the study, similes from the poet's divan were selected based on aspects such as image richness, extraordinaryness, consistency and originality. Subheadings have been created within the framework of the simile types decided by the rhetoric authorities.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Abbasid Poetry, İbnü, Poetry Criticism, Simile.

Üsâme b. Münkız’ın Divanında Teşbih

Öz

Arap edebiyatında şiir eleştirisi denildiğinde ilk akla gelen isimlerden olan Üsâme b. Münkız sadece eleştirel şiir okumaları yapmakla kalmamış aynı zamanda kendisi de ardında bir şiir divanı bırakmıştır. Çoğunluğunu gazel temalı şiirlerin oluşturduğu bu divan içerdiği edebi sanatların yoğunluğu ve bu sanatlardaki başarısı ile takdir görmüştür. İbn Munkiz’in şiirlerinde öne çıkan bir yönü de teşbihlerindeki özgünlüğüdür. Şair, teşbihin başarılı sayılmasında önemli kabul edilen nitelikleri kendi şiirlerinde bir araya getirmiştir. Ancak şu da var ki divanda takdire şayan teşbihlerin yanında şairin yaşadığı döneme göre pek de özgün olmayan klişeleşmiş benzetmelerde yer almıştır. Bu çalışmada şairin divanı teşbihlerindeki sanatsal seviye ve özgünlük açısından eleştirel bir okumaya tabi tutulmuştur. Şairin divanı Arap dünyasında pek çok açıdan incelenmeye değer görülmüş olmasına rağmen araştırmacıların teşbih eksenli bir tenkit çalışması ortaya koymadığı dikkatimizi çekmiştir. Dolayısıyla müstakil olarak teşbih başlıklı bir araştırmanın alanda bir boşluğu dolduracağı söylenebilir. Çalışma boyunca şairin divanından imge zenginliği, sıra dışılık, tutarlılık ve özgünlük gibi açılar esas alınarak teşbihler seçilmiştir. Belagat otoritelerince karar kılınan teşbih türleri çerçevesinde alt başlıklar oluşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagatı, Abbâsî Şiiri, İbnü’l-Munkiz, Şiir Eleştirisi, Teşbih.

Kaynakça

• Asvânî, Dirâse tahlîliyye belâğiyye ani’t-teşbîh’d-dımnî fi’l-Kur’âni’l-Kerîm, Omar Abdurrahmân es-Sârîsî. “et-Teşbîhu’d-dımnî ve evveliyyâtuhû fi’ş-şi’ri’l-Abbâsî el-Mutenebbî nemûzecen”. Mecelletu mecmai’l-Lugati’l-Arabiyye bi-Dimaşk 84/3, 721-748.
• Ateş, Avnullah Enes. Kur’an Yorumunda Beyan İlmi. İstanbul: Kitabi Yayınları, 2018.
• ´Atîk, Abdülazîz, İlmü’l-beyân. Lübnan: Dâru’n-Nahdati’l-Arabiyye, 1405/1982.
• Ebû Nüvâs, el-Hasen b. Hâni’ b. Abdilevvel el-Hakemî. Dîvânu Ebî Nuvâs. nşr. Ewald Wagner, Gregor Schoeler Almanya: In Kommission bei Franz Steriner Verlag, 1958.
• Ganâm, Muhammed Fevâz Arsân. “etTeşbîhu’d-dımnî”. Câmiatu’l-Bulkâ et-tatbîkıyye kulliyetu’z-Zerkâ el-Câmiiyye. Ocak 2018, 1-30.
• Güneş, Cumali. Tarih Kaynağı Olarak Hâtırat Türü: Üsâme b. Münkız'ın Kitabü'l-İ'tibâr'ı Örneği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• İbnü’l-Ahnef, Ebü’l-Fazl el-Abbâs b. el-Ahnef b. el-Esved el-Hanefî el-Yemâmî. Şerhu Dîvâni’l-Abbâs İbni’l-Ahnef Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1993.
• İbnü’l-Gazzî, Şemsuddîn. Dîvânu’l-İslâm, thk. Seyyid Kisravî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1411/1990.
• İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm b. Ebî Bekr. Vefeyâtu’l-a´yân. Beyrut: Dâru Sadr, 1978.
• İbn Münkız, Ebü’l-Hâris (Ebü’l-Muzaffer) Müeyyidüddevle Necmüddîn Üsâme. Dîvânu Üsâme İbn Münkız. thk. Ahmed Ahmed Bedevî, Hâmid Abdülmecîd. Beyrut: Âlemu’l-Kutub, 1403/1983.
• Kaytaz, Muhammed Adnân. Usâme b. Munkiz ve cedîd min âsârihî. Şam: Menşûrâtu Vezâreti’s-Sekâfe, 1998.
• Kızıklı, Zafer. “Edebi Bir Sanat Olarak Arap Belâgatinde Teşbih”. Dini Araştırmalar 9/27 (2007), 223-246.
• Kudâî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Selâme b. Ca‘fer. Müsned. thk. Hamdî b. Abdulmecîd. 2 Cilt. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1407/1986.
• Kur’ân Yolu. Erişim 29 Ekim 2023. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdillâh. Muvatta´. thk. Beşşâr ´Avâd. 2 Cilt. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1412/1991.
• Meydânî, Abdurrahmân. el-Belâgatu’l-Arabiyye. 2 Cilt. Şam: Dâru’l-Kalem, 1416/1996.
• Nazlı, Remzi. Usame İbn Münkiz'in Hayatı, Eserleri Ve Şairliği. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı, Arap Dili ve Belagatı Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Safedî, Ebü’s-Safâ (Ebû Saîd) Salâhuddîn Halîl b. İzziddîn Aybeg b. Abdillâh. el-Vâfî bi’l-vefeyât. thk. Ahmed el-Arnavûd. 29 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâs, 1430/2000.
• Sağdıç, Sedat. “Arap Dili ve Belâgatı Açısından Teşbîh-i Temsîl ile İstiare-i Temsiliyye Sarkacında Temsîl”. Dergiabant 6/11 (2018), 139-153.
• Seâlibî, Ebû Mansûr Abdülmelik b. Muhammed b. İsmâîl. et-Temsîl ve’l-muhâdara, thk. Abdülfettâh Muhammed (b.y.: ed-Dâru’l-Arabiyye li’l-Kitâb, 1401/1981.
• Sevdi, Ali. “Üsâme b. Münkız’ın el-Bedi' fî Naḳdi'ş-Şi'r Adlı Eserinin Edebî Tenkit Literatüründeki Yeri ve Önemi”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 27 (2021), 25-47.
• Sevim, Ali. “İbn Münkız”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 20/221-222. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Tarefe, b. el-Abd, Dîvânu Tarefe b. el-Abd. thk. Yûsuf b. Suleymân. California: ed-Dâiratu’s-Sekâfe, 2000.
• Ukberî, Ebü’l-Bekā Muhibbüddîn Abdullāh b. el-Hüseyn b. Abdillâh. et-Tibyân fî şerḥi’d-Dîvân (Şerḥu Dîvâni’l-Mütenebbî), Kahire: Dâru’t-Tıbâati’l-Âmira, 1870.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed. Şerhu dîvâni Ebî Tayyib el-Mutenebbî. Berlin: y.y., 1861.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân. Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1405/1985.