Okul Öncesi Öğretmenlerinin Çocukların Sosyal Bilgiyi İşleme Süreçlerine Yönelik Görüşlerinin İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 24 Sayı: 3, 1234 - 1250, 30.07.2025

Işıl Betül Kolaşınlı , Esra Ömeroğlu

https://doi.org/10.17755/esosder.1644684

Öz

Öz
Sosyal bilgi işleme becerileri, çocukların sosyal ortamlarda karşılaştıkları durumları nasıl değerlendirdiği ve bu değerlendirmelere dayanarak ne tür kararlar aldığını açıklayan bilişsel aşamalar içermektedir. Sosyal bilgi işleme basamaklarının başarılı bir şekilde işletilmesi, sosyal yeterlilik ve uyumla yakıdan ilişkilidir Bu araştırma okul öncesi öğretmenlerinin, sosyal bilgi işleme süreçlerini günlük etkinliklerde kullanımını incelemeyi amaçlamaktadır. Nitel araştırma yöntemiyle yürütülen çalışma, 23 okul öncesi öğretmeni ile yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Veriler içerik analizi yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir. Bulgular, öğretmenlerin sosyal bilgi işleme süreçlerini en sık etkinlik zamanında ele aldıklarını, oyun ve drama gibi etkileşim odaklı etkinlikleri tercih ettiklerini ortaya koymuştur. En sık kullanılan yöntemin model olma olduğu tespit edilmiş, fakat öğretmenlerin materyal çeşitliliğini sınırlı tuttuğu görülmüştür. Çocukların özellikle etkinlik sürecinde ve davranışları yorumlama aşamasında desteğe ihtiyaç duyduğu saptanmıştır. Araştırma, öğretmenlerin sosyal bilgi işleme süreçleri konusunda daha fazla farkındalık ve eğitim ihtiyacına dikkat çekmektedir. Bu kapsamda, çocukların sosyal ve duygusal gelişimlerini destekleyen daha kapsamla materyal ve etkinlik planlamalarının önemi vurgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

okul öncesi eğitim , sosyal bilgi işleme , sosyal beceri , sosyal uyum

Examining Preschool Teachers' Views on Children's Social Information Processing Processes

Öz

Abstract
Social information processing skills refer to the cognitive stages that explain how children evaluate situations they encounter in social environments and the types of decisions they make based on these evaluations. The successful execution of social information processing steps is closely related to social competence and adaptation. This study aims to examine the use of social information processing processes by preschool teachers in daily activities. The study was conducted using a qualitative research method with 23 preschool teachers, utilizing a semi-structured interview form. The data were analyzed using the content analysis method. The findings revealed that teachers most frequently addressed social information processing processes during activity time and preferred interaction-oriented activities such as play and drama. The most commonly used method was found to be modeling; however, it was observed that teachers limited the diversity of materials used. It was determined that children particularly needed support during the activity process and in the stage of interpreting behaviors. The study highlights the need for teachers to increase their awareness and training regarding social information processing processes. In this context, the importance of more comprehensive material and activity planning to support children's social and emotional development is emphasized.

Anahtar Kelimeler

Preschool Education , Social Information Processing , Social Skills , Social Adaptation

Kaynakça

• Akman, B., İnal, G., & Yıldızbaş, F. (2020). Okul öncesi öğretmenlerinin güne başlama ve günü değerlendirme zamanlarında yaptıkları uygulamalarının incelenmesi. International Journal of Early Childhood Educational Studies, 5(2), 172–192. https://doi.org/10.37754/749587.2020.523
• Arbel, R., Sofri, I., Elizarov, E., & Ziv, Y. (2021). Preschool children’s social information processing mediates the link between the quality of the parent‐child relationship and the child’s learning difficulties. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(4), 1–15. https://doi.org/10.3390/ijerph18041972
• Bierman, K. L., Torres, M. M., Domitrovich, C. E., Welsh, J. A., & Gest, S. D. (2009). Behavioral and cognitive readiness for school: Cross‐domain associations for children attending Head Start. Social Development, 18(2), 305–323.
• Bilaloğlu, R., Eti, I., & Aktaş Arnas, Y. (2022). Okul öncesi öğretmenlerinin güne başlama zamanı etkinliğini uygulama biçimlerinin incelenmesi. Millî Eğitim Dergisi, 51(234), 167–190. https://doi.org/10.37669/milliegitim.772047
• Bozan, B., Demir, B., Karahallı, C., & Bay, D. N. (2021). Okul öncesi öğretmenlerinin sınıf içi etkinlik geçişlerinde kullandıkları işitsel stratejilerin incelenmesi. Turkish Journal of Primary Education, 6(1), 66–88. https://doi.org/10.52797/tujped.912409
• Caporaso, J. S., Marcovitch, S., & Boseovski, J. J. (2021). Executive function and the development of social information processing during the preschool years. Cognitive Development, 58, 101018.
• Crick, N. R., & Dodge, K. A. (1994). A review and reformulation of social information-processing mechanisms in children's social adjustment. Psychological Bulletin, 115(1), 74–101. https://doi.org/10.1037/0033-2909.115.1.74
• Crick, N. R., & Dodge, K. A. (1996). Social information-processing mechanisms in reactive and proactive aggression. Child Development, 67(3), 993–1002.
• Czik, A. A., Elizarov, E., & Ziv, Y. (2025). The association between maternal social information processing and preschool children social and learning problems via maternal insightfulness and children’s social information processing. Early Childhood Research Quarterly, 70(January), 404–413. https://doi.org/10.1016/j.ecresq.2024.11.010
• Demiriz, S., & Başaran, M. (2021). Okul öncesi eğitimde öğretmen adayları ve çocukların diyalogları. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 5(1), 180–208.
• Denham, S. A., & Bassett, H. H. (2020). ‘You hit me! That’s not nice and it makes me sad!!’: Relations of young children’s social information processing and early school success. Early Child Development and Care, 190(6), 791–805. https://doi.org/10.1080/03004430.2018.1491562
• Denham, S. A., Bassett, H. H., & Zinsser, K. (2012). Computerizing social-emotional assessment for school readiness: First steps toward an assessment battery for early childhood settings. Journal of Applied Research on Children: Informing Policy for Children at Risk, 3(2). https://doi.org/10.58464/2155-5834.1091
• Denham, S. A., Blair, K. A., Demulder, E., Levitas, J., Sawyer, K., Auerbach-Major, S., & Queenan, P. (2003). Preschool emotional competence: Pathway to social competence? Child Development, 74(1), 238–256. https://doi.org/10.1111/1467-8624.00533
• Dinçkurt, B. A., & Kesicioğlu, O. S. (2020). Okul öncesi öğretmenlerinin güne başlama ve günü değerlendirme zamanlarında yaptıkları uygulamalarının incelenmesi. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 5(2), 37–62. https://doi.org/10.37754/749587.2020.523
• Dodge, K. A. (1993). Social-cognitive mechanisms in the development of conduct disorder and depression. Annual Review of Psychology, 44, 559–584. https://doi.org/10.1146/annurev.ps.44.020193.003015
• Houssa, M., Jacobs, E., & Nader-Grosbois, N. (2016). Impact of short-term training in social cognition in preschoolers with externalizing behavior. Journal of Education and Training Studies, 5(1), 110. https://doi.org/10.11114/jets.v5i1.2081
• Kesicioglu, O. S. (2021). Opinions of pre-service pre-school teachers on the use of mathematics activities. South African Journal of Education, 41(1).
• Kurt, Ş. H. (2022). Okul öncesi sınıflarında oyun zamanı: Öğretmen ve çocuğun başlattığı etkileşimler bağlamında öğretmen rolleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 176–192. https://doi.org/10.17860/mersinefd.1114130
• Lee, J. K., Marshall, A. D., & Feinberg, M. E. (2022). Parent‐to‐child aggression, intimate partner aggression, conflict resolution, and children’s social–emotional competence in early childhood. Family Process, 61(2), 823–840.
• Mazzone, A., Yanagida, T., Camodeca, M., & Strohmeier, D. (2021). Information processing of social exclusion: Links with bullying, moral disengagement and guilt. Journal of Applied Developmental Psychology, 75, 101292. https://doi.org/10.1016/j.appdev.2021.101292
• Mengxia, L. (2024). Preschoolers’ cognitive flexibility and emotion understanding: a developmental perspective. Frontiers in Psychology, 15, 1280739.
• Ogelman, H. G., & Seven, S. (2012). The effect social information processing in six-year-old children has on their social competence and peer relationships. Early Child Development and Care, 182(12), 1623–1643. https://doi.org/10.1080/03004430.2011.636810
• Orçan Kaçan, M., Dedeoğlu, N., Karayol, S., & Kimzan, İ. (2021). Okul öncesi sınıflarda öğrenme merkezlerinin incelenmesi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 436–451. https://doi.org/10.21666/muefd.761825
• Oruç, Ç. A. (2008). 6 yaş çocuklarında sosyal yeterliliğin, akran ilişkilerinin ve sosyal bilgi işleme sürecinin değerlendirilmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi.
• Rodriguez, C. M., & Wittig, S. M. O. (2019). Predicting child problem behavior and maternal/paternal parent-child aggression: Identifying early prevention targets. Journal of Applied Developmental Psychology, 60, 76–86. https://doi.org/10.1016/j.appdev.2018.11.001
• Şenol, F. B. (2017). Kaynaştırma uygulaması yapılan okul öncesi sınıflarında drama eğitim programının çocukların etkileşimi ve sosyal bilgi işleme sürecine etkililiğinin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi.
• Şenol, F. B., & Metin, E. N. (2019). Okul öncesi dönem çocukları için sosyal bilgi işleme süreci testi: Türkçe’ye uyarlama geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kastamonu Education Journal, 27(4), 1445–1456.
• Ștefan, C. A., Dănilă, I., & Cristescu, D. (2022). Classroom-wide school interventions for preschoolers’ social-emotional learning: a systematic review of evidence-based programs. Educational Psychology Review, 34(4), 2971-3010.
• Yazlık, D. Ö., & Öngören, S. (2018). Okul öncesi öğretmenlerinin matematik etkinliklerine ilişkin görüşlerinin ve sınıf içi uygulamalarının incelenmesi. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2), 1264–1283. https://doi.org/10.29299/kefad.2018.19.02.005
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yıkmış, M. (2020). Nitel araştırmalarda e-görüşme tekniği. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1), 183–197. https://doi.org/10.26468/trakyasobed.556296
• Ziv, Y. (2013). Social information processing patterns, social skills, and school readiness in preschool children. Journal of Experimental Child Psychology, 114(2), 306–320. https://doi.org/10.1016/j.jecp.2012.08.009
• Ziv, Y., Kupermintz, H., & Aviezer, O. (2016). The associations among maternal negative control, children’s social information processing patterns, and teachers’ perceptions of children’s behavior in preschool. Journal of Experimental Child Psychology, 142, 18–35.
• Ziv, Y., Umphlet, K. L. C., Olarte, S., & Venza, J. (2018). Early childhood trauma in high-risk families: Associations with caregiver emotional availability and insightfulness, and children’s social information processing and social behavior. Attachment & Human Development, 20(3), 309–332. https://doi.org/10.1080/14616734.2018.1446738