SÜRDÜRÜLEBİLİR BÖLGESEL KALKINMA VE TÜRKİYE SÜRECİ

Yıl 2009, Cilt: 8 Sayı: 27, 245 - 268, 01.01.2009

M. Oğuz Sinemillioğlu

Öz

-

Anahtar Kelimeler

-

SÜRDÜRÜLEBİLİR BÖLGESEL KALKINMA VE TÜRKİYE SÜRECİ

Öz

Bu çalışmada, Sürdürülebilir Bölgesel Kalkınma (SBK) kavramı çerçevesinde Türkiye’deki Bölgesel
Kalkınma (BK) konusu ele alınacaktır. Türkiye tarihsel sürecinden gelen nedenlerin de etkisiyle kalkınma ve
dengesizlik ikilemini, dünyanın çoğu ülkesinde olduğu gibi henüz aşamamıştır. Bir taraftan bütün dünyada
yaşanan ortak süreç, sorunlar ve engellerin etkisiyle yönünü bulmaya çalışırken, diğer taraftan her ülke gibi
kendine özgü problemlerini de bu sürece entegre etme durumunda olan Türkiye'nin bu aşamada iki önemli engeli
vardır. Birisi, dünyadaki yeni oluşumların yarattığı rüzgara kapılma olasılığı, diğeri ise sorunlarını tartışma
sürecinde kendi önüne koyduğu engellerdir. Birçok alanda, çok önemli aşamalar kaydeden Türkiye'nin,
tercihlerini yapmaktaki kararsızlığı bu engellerin aşılmasını geciktirdiği görülmektedir.
Dünya'da bölgelerarası dengesizlik, diğer bir deyişle ülkeler arasındaki dengesizliğin artışı, ülkelerin
kendi bölgeleri arasındaki dengesizliğin artışıyla paralel olarak ilerlemektedir. Bu süreç, Türkiye'de de kendine
özgü nedenleri ve farklı ölçeği ile artarak devam etmektedir. Buna ek olarak, AB’nin dengesizlikleri azaltma
girişimleri, hem kendi içinde, hem de etkileşim alanında olmak üzere, henüz kayda değer bir düzeye
ulaşmamıştır.
Türkiye Cumhuriyeti’nin başlangıçtaki politikalarına bakıldığında, bölgelerarası dengesizlikleri
giderme politikasından çok tümden kalkınma ve azgelişmişliği giderme perspektifi söz konusu olmakla birlikte,
mekana yansıması aynı şekilde olmamıştır. 20 yüzyılın son çeyreğinde, bölgesel kalkınma, 21. yüzyılın başında
kalkınma ajansları gibi girişimler olmakla birlikte Türkiye’nin bölgesel kalkınma politikaları, henüz, ciddi
programlar olarak görünmemektedirler. Nüfus artışı, doğal dengenin tehlike çanları, bölgesel kalkınmayı,
önümüzdeki kısa dönemde çok daha önemli kılmaktadır

Anahtar Kelimeler

Bölgesel Kalkınma, bölgeler arası dengesizlik, Türkiye, GAP, DAP, DOKAP

Kaynakça

• Atalık, G.(1968), Türkiye’de Kalkış (Take-Off) Aşaması Ön Şartlarının Hazırlanması Bakımından Şehirleşme Olgusu ve Planlaması İçin Kriterler, İTÜ Matbaası, İstanbul.
• Atalık, G.(1989), Bölge Planlamasına Giriş, İTÜ Matbaası, İst.
• Atalık, G.(1990), “Some Effects of Regional Differentiation on Integration in the European Community", in the Papers of the Regional Science Association, Vol.69, 1990, pp.11-19.
• Blowers A., (1992) “Planning for a Sustainable Future: Problems, Principles and Prospects" in Country Planning.vol.59.
• Chadwick, G., Models of Urban and Regional Systems in Developing Countries, Pergamon Press, Oxford, New York, 1987.
• Chadwick, G.,(1972), A Systems View of Planning, Pergamon Press, Oxford, New York, Toronto, Sydney, Braunschweig.
• Cheshire, P.C., Malecki, E.J. (2004); “Growth, development, and innovation: A look backward and forward”, Papers in Regional Science Volume 83, pp249- 267.
• Dağ, R. (1990), “GAP Plan Çalışmaları Üzerine”, GAP’ta Diyarbakır”, Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası Yayın Organı, Sayı:9, Diyarbakır.
• Dendrinos, D.(1992), The Dynamics of Cities, Routledge, London.
• Dericioğlu, T.(1995), "Çanakkale İçin Sürdürülebilir Bölgesel Planlama Sempozyumu"nda yapılan konuşma, Çanakkale.
• DİE(1996) Haber Bülteni, 30/08/1996, Ankara.
• Dinler, Z.(1989), "Sanayinin Yer Seçimi, Bölgesel Dengesizlik ve Kalkınma Kutbu Politikası", Bildiriler (2. Ulusal Bölge Planlaması Kongresi); 1989, İstanbul.
• DPT(1967), II.Beşyıllık Kalkınma Planı (1968-1972), Ank.
• DPT(1979), IV.Beşyıllık Kalkınma Planı (1979-1983), Ank.
• DPT(1990), VI. Beş Yıllık Kalkınma Planı Öncesinde Gelişmeler, 1984-1988, Ankara.
• DPT (2003), İller Bazında Sosyo-ekonomik Gelişmişlik Sralaması, Ankara.
• Eke, F.(1989), "Avrupa Ölçeğinde Bölge Planlama", Bildiriler (2. Ulusal Bölge Planlaması Kongresi); 1989, İstanbul.
• Erkan, H.(1989), "Entegre Bölgesel Gelişme Yaklaşımı: Sosyo-Ekonomik Kalkınmanın Altyapı Teorisiyle Açıklanışı", Bildiriler (2. Ulusal Bölge Planlaması Kongresi); 1989, İstanbul.
• Glasson, J., “The Fall and Rise of Regional Planning in the Economically Advanced Nations” in Paddison, R., Lever, B., Money, J.,(Eds) (1993) International Perspectives in Urban Studies 1, Jessica Kingsley Publishers Ltd., London, Philadelphhia.
• Glasson, J., An Introduction to Regional Planning, Hutchinson of London, 1975
• Hunt, D.(1989), Economic Theories of Development, Harvester Wheatsheaf, New York.
• Keleş, R., Kentbilim İlkeleri, Sevinç Matbaası, Ank.-1976.
• Kepenek, Y.(1990), Türkiye Ekonomisi, Verso Yay., Ankara.
• Malecki, J.E., Technology and Economic Development, Longman Group UK Ltd. 1991.
• Mutlu, S.(1992), “Bölge Gelişmesinde Temel Etmenler ve Türkiye’de Durum”, in Amme İdaresi Dergisi, Cilt:25/3, s.93-125, Ankara.
• Nijkamp, P., Bergh, J. Van den, Sustainable Economic Development in Regional Systems, Amsterdam - 1990.
• Pearce, D.W., Warford., J.J.(1993), World Without End, Oxford University Press, Oxford, New York, Toronto.
• Richardson, H.W.,(1971), “ Regional Development Policy in Spain”, in Freidman, J., Alonso, W., (Eds) Regional Policy : Readings in Theory and Applications, The MIT Press, USA 1975.
• Sinemillioğlu, M.O.(1991), GAP ve Gaziantep İlişkileri, İTÜ, İstanbul, (Yayınlanmamış Master Tezi).
• Sinemillioğlu, M.O.(1998), Bölgesel Kalkınma Ve Bölgesel Dengesizlik İkilemi: Gap Örneği;İTÜ, İstanbul (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• Şenesen, Ü.(1989), "Bölgelerimizin Karşılaştırılmalı Sınai Gelişimi(1975-1986)", Bildiriler (2. Ulusal Bölge Planlaması Kongresi), 1989,s.109-118, İstanbul.
• Todaro, M.P.(1994), Economic Development, Longman, New York.
• UNDP (1992) “Human Development Report” New York.
• WCED (1987), “Our Common Future”, Oxford Uni. Press, Oxford, New York
• World Bank, World Development Report 1992, Washington D.C.
• World Bank et al.(1995), Miscellaneous Materials on the Real Wealth of Nations.
• Yenal, D., Yenal, N.Z.(1993), "The Changing World Food Order: The Case of Turkey", in Keyder, Ç. and et.al(Co. Eds.)(1993) New Perspective on Turkey (9), Tarih Vakfı, İstanbul.
• Yerasimos, S.(1992), Azgelişmişlik Sürecinde Türkiye, Kitap 3, Belge Yay., İstanbul.
• http://www.die.gov.tr/nufus_sayimi/2000tablo4.xls
• http://www.dpt.gov.tr/bgyu/ipg