ZORUNLU GÖÇLE YÜZLEŞİRKEN; KENTSEL BAĞLAMDA ORTAYA ÇIKAN KÜLTÜREL VE TOPLUMSAL AYRIŞMA: DİYARBAKIR KENT ÖRNEĞİ

Yıl 2009, Cilt: 8 Sayı: 30, 250 - 265, 01.04.2009

Kamuran Sam

Öz

-

Anahtar Kelimeler

-

ZORUNLU GÖÇLE YÜZLEŞİRKEN; KENTSEL BAĞLAMDA ORTAYA ÇIKAN KÜLTÜREL VE TOPLUMSAL AYRIŞMA: DİYARBAKIR KENT ÖRNEĞİ

Öz

GAP Bölgesi’nin zorunlu göçten kaynaklı ortaya çıkan karmaşık sorunların temelinde; bölge içi
toplumsal tabakalar arasındaki uyumsuzluklar ile bölgede son 20 yıl içerisinde meydana gelen iç göçün yarattığı
çok boyutlu tüzel ve sosyo-kültürel nedenler vardır. Bölge kent(ler)inin en önemli sorunlarını tanımlayan
kümenin sarmalında; zorunlu göç, konut, eğitim, sağlık, işsizlik, istihdam ve kadın(lar)ın itilmişliği ile öngörüsü
net olmayan hükümet(ler)in politikaları başat olarak ortaya çıkmaktadır.
1980’li yıllardan itibaren yüz binlerin yerinden edilmesine neden olan zorunlu göç ve terör sarmalı;
GAP Bölge kent(ler)inin ontolojisini yaratan kentsel ve toplumsal yaşam kodlarını derin bir şekilde etkilemiştir.
Terör olgusuyla birlikte bölgede yaşanagelen iç göç; Diyarbakır kentini bir barınma talebinin ötesinde
etkileyerek ülkenin sorunsalı haline getirmiştir. Kent yerleşim alanları ile kenti sarmalayan çöküntü bölgelerinde
ekonomik koşulların yetersizliğinde dolayı, ilkel koşullarda barınmak zorunda kalan insan kümeleri; kentin
birikmiş sorunlarını çözümsüz bir eğilimin içine sokmuştur. Diyarbakır ve benzeri GAP kentlerinde; göçle
birlikte ortaya çıkan barınma sorun olma güncelliğini hala koruyor olması, karar verme erkini elinde tutanların
yeni çözümler üretmelerine acil ihtiyaç vardır.
Bu makaledeki asal yaklaşım, zorunlu göç ve terör sonrası süreçlerde, Diyarbakır kentinin toplumsal
öngörüsünü belirleyecek olan kültürel/toplumsal ayrışma odağında yeni siyasalar bağlamında; “göç, konut,
yerleşim, kent ve sosyal tabakalar” arasındaki ilişkilerin hangi boyutlarda olduğunu; gözlem ve literatüre dayalı
yöntemle ortaya koyabilmektir

Anahtar Kelimeler

Zorunlu Göç, Kültürel ve Toplumsal Ayrışma, Yerleşim ve Terör Sorunları

Kaynakça

• Aker, A. T. (2006). “Ruhsal Süreçler Açısından Zorunlu Göç ve Yerinden Edilme”, Zorunlu Göç ile Yüzleşmek: Türkiye’de Yerinde Edilme Sonrası Vatandaşlığın İnşası, TESEV Yayınları, s:60–63.
• Altan, M. ( 2007). “100 Bebek, İki Anne…”,
• http://www.stargazetesi.com/yazdir.asp?haberID=112198 (17.02.2007)
• Andersen, E. (2001). 25 Ekim 2001 Tarihinde HRW Tarafından Yazılan Mektup( O dönemin Başbakan Müsteşarı Olan Selçuk Polat’a) .
• Bayhan, V. ( 2006). “Türkiye’de İç Göçler ve Anomik Kentleşme”,
• http://www.sosyologvehbi.8m.com/yeni_sayfa_10.htm 12.10.2006
• Bayramoğlu, A. ( 2006). “Güneydoğu Kapısı…”,
• http://www.yenişafak.com.tr/yazarlar/?i=1084481=Alibayramoğlu (05.09.2006)
• Bookchin, M. (1999). Kentsiz Kentleşme, Yurttaşlığın Yükselişi ve Çöküşü; Çev.: Burak Özyalçın, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Erder, S. (1998). “Göç ve Kentleşme Sorunları”, Yoksulluğu Önleme Stratejileri, Sivil Toplum Kuruluşları Diyalogu, 29–31 Mayıs 1997, Diyarbakır. TESEV Yayını, İstanbul, s:233–236
• Ergil, D. (1980). Türkiye’de Terör ve Şiddet: Yapısal ve Kültürel Kaynakları, Turhan Kitapevi, Ankara.
• Gökçe, B. (996). Türkiye’nin Toplumsal Yapısı ve Toplumsal Kurumlar, Savaş Yayınları, Ankara.
• Guterres, A. (2007). “Göç Halindeki İnsanlık”, Radikal Gazetesi, 8 Aralık 2007, s:11
• Karpat, K. H. (2003). Türkiye’de Toplumsal Dönüşüm; A. Sönmez(Çev.), İmge Kitabevi, İstanbul.
• Keyder, Ç., Üstündağ, N. (2006). “Doğu ve Güneydoğu Anadolu’nun Kalkınmasında Sosyal Politikalar”, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da Sosyal ve Ekonomik Öncelikler, TESEV Araştırması, İstanbul, s:90–149.
• Keyman, N. F. (2007). “Türkiye’de Demokrasi Tehlikede”, Radikal Gazetesi, Radikal II, 16 Aralık 2007
• Kurban, D. (2006). “Türkiye’nin Yerinde Edilme Sorunun Uluslar arası İnsan Hakları Kurum ve Kuruluşlarındaki Yansımaları”, Zorunlu Göç İle Yüzleşmek: Türkiye’de Yerinde Edilme Sonrası Vatandaşlığın İnşası, TESEV Yayınları, s:100–120.
• Kurmuş, O. (2006). “Doğu ve Güneydoğu Anadolu İçin Öncelikli Sosyal ve Ekonomik Politika Önerileri”, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da Sosyal ve Ekonomik Öncelikler, TESEV Araştırması, İstanbul, s:12–27.
• Noman, O. (1998). “Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın Yoksulluk ve Gelişme İşbirliği Perspektifler”, Yoksulluğu Önleme Stratejileri, Sivil Toplum Kuruluşları Diyalogu, 29–31 Mayıs 1997, Diyarbakır. TESEV Yayını, 1998, İstanbul, s:27–29.
• Rousseau, J. J. (2004). İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı, R. Nuri İleri(Çev.), SAY Yayınları, İstanbul.
• Said, E. (1990). “Reflection On Exile”, R. Ferguson, M. Gever, T. T. Minha-ha & C. West[der.], Out There, Marginalization and Contemporary Cultures, Cambridge, Mass.: MIT Pres, s:357-363.
• Sami, K. (2005). Diyarbakır’da Konut Tipi ve Konut Çevrelerinin Kültürel/Toplumsal Boyutları: Yeni Yerleşimler İçin Öneriler Oluşturma, DÜAPK, PROJE KOD NO: DÜAPK–01-MF–437, Diyarbakır.
• Sami, K. (2006). “GAP Bölgesi’nde Belleğini Yitiren Kentl(ler): Bölgesel İç Göçün Yarattığı Konut ve Yerleşim Sorunları; Diyarbakır Kent Örneği”, Diyarbakır 1.Uluslararası Sur İçi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 20–22 Nisan 2006, Editörler: K. Sami, F. Suvari; Diyarbakır, s:31–38.
• Sami, K. (1999). Güneydoğu Anadolu Projesi’nin(GAP) Uygulanmasıyla Diyarbakır’da Ortaya Çıkacak Konut Gereksinmesi İçin Tasarım Kriterlerinin Belirlenmesi, Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası, Yayın No: 7, İstanbul.
• Sevim, Y. Ö. (2000). “Terör Nedeniyle Elazığ’a Göç Edenlerin Sorunları Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma”, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Elazığ.
• Sönmez, İ. Ö. (2002). “Yoksulluğu Sürekli Kılan Faktörler Üzerine Gözlemler: İzmir Kent Merkezi Tarihi Konut Alanı Örneği”, Kentleşme, Göç ve Yoksulluk; 7. Ulusal Sosyal Bilimler Kongresi, Editör: A. A. Dikmen, İmaj Yayıncılık, Ankara.
• TESEV, Rapor. (2005). “Türkiye’de Ülke İçinde Yerinden Edilme Sorunu: Tespitler ve Çözüm Önerileri’, İstanbul, s:1–28.
• TMMOB. (2003). “Zorunlu Göç Raporu”, TMMOB İnsan Hakları Komisyonu, Ankara.
• Yılmaz, M. (2001). Türkiye’deki Kültür Politikaları Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 2. Basım, S: 31–33, İstanbul.
• Türker, Y. (2007). “Mevsimlik Köleler”, Radikal II, 12 Ağustos 2007
• Yılmazçelik, İ. (1995). XIX Yüzyılın İlk Yarısında Diyarbakır (1790–1840), Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Yükseker, D. (2006a). “Diyarbakır’da Yerinden Edilme Sorunu: Geri Dönüş, Kentsel Sorunlar ve Tazminat Yasası’nın Uygulamaları”, Zorunlu Göç ile Yüzleşmek: Türkiye’de Yerinde Edilme Sonrası Vatandaşlığın İnşası, TESEV Yayınları, s:144– 172.
• Yükseker, D. (2006b). “Yerinden Edilme ve Sosyal Dışlanma: İstanbul ve Diyarbakır’da Zorunlu Göç Mağdurlarının Yaşadıkları Sorunlar”, Zorunlu Göç ile Yüzleşmek: Türkiye’de Yerinde Edilme Sonrası Vatandaşlığın İnşası, TESEV Yayınları, s:216– 233.