KOMPOZİT ÜRÜNLERDE TEKSTİL KONSERVASYONU: ANKARA OYUNCAK MÜZESİ KOLEKSİYONU’NA AİT BEBEKLER

Yıl 2022, Cilt: 21 Sayı: 84, 1930 - 1955, 08.10.2022

Ayşem Yanar

https://doi.org/10.17755/esosder.1080334

Öz

Etnografya ve özellikle oyuncak müzelerinde sergilenen ürünler arasında yer alan oyuncak bebek, yapma bebek/folklorik bebek ürünleri, yöresel kıyafetlerin sergilemesi ve yöreyi temsil etmesi bakımından önemli kültürel miras ürünleridir. Bir toplumun giyim kültürü, o toplumun coğrafi, ekonomik, sosyolojik yapısını, gelenek ve göreneklerini, değer yargılarını yansıtmaktadır. Halk kültürünü yansıtan folklorik yapma bebekler, ülkenin çeşitli yörelerinde değişik malzemeler ile üretilebilmekte, yapım tekniği ile geleneksel bilgi birikimi oluşturmakta ve üretildiği yörenin birebir giysi özelliğini yansıtmaktadır. Geleneğin sürdürülebilmesi ve bu geleneğin yeni kuşaklara tanıtılması aynı zamanda bu ürünlerin korunmasıyla ve yaşam sürelerinin uzatılmasıyla sağlanabilmektedir. Bu nedenle gerek müzelerde gerekse özel şahıs koleksiyonlarında yer alan ürünlerin koruma onarım çalışmalarının yürütülmesi sürdürülebilirlik açısından önemlidir.
Bu çalışmada, Ankara Oyuncak Müzesi koleksiyonunda yer alan bebeklere uygulanan konservasyon çalışmalarına yer verilmektedir. Ankara Oyuncak Müzesi Türkiye oyuncak tarihinde önemli yeri olan birçok bebeğe ev sahipliği yapmaktadır. Bu oyuncalar içerisinde Fatoş bebekleri de yer almaktadır. Yerli bebekler dışında koleksiyonunda çok sayıda yurtdışı geleneksel bebekler de bulunmaktadır. Koleksiyonda yer alan bazı bebekler için durum taraması, belgeleme çalışmaları, bozulmaların tespiti, temizlik işlemi aşamaları fotoğraf yoluyla sunulmakta ve bebeklere uygulanan koruma çalışmaları aşama aşama verilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Müzecilik, kültürel miras, yapma bebek, koruma, onarım

Kaynakça

• Bilgin, N. (1990). Folklorik Yapma Bebekçilik. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Gülensoy, T. (1996). Türk Dünyası ve Anadolu Bebek Koleksiyonundan Örnekler. Türk Halk Kültürü Araştırma Sonuçları Sempozyum Bildirileri, Kültür Bakanlığı Yayınları: 1799.
• Özdemir, M. (2003). Yapma Bebek Teknikleri. Turan Ofset, I. Baskı, Eylül, İstanbul
• Koyunca Okça, A., Kalfa, B. (2021). Müze ve Çevresel Koşulların Denetimi Açısından Denizli Atatürk ve Etnografya Müzesi. Anadolu University Journal of Social Sciences. 2021, Vol. 21 Issue 3, p683-708.
• Tüysüz, Z., Şalvarlı, H., Aktaş, M. (2019). Müzelerde İklimlendirme Üzerine: Anadolu Medeniyetleri Müzesi Örneği. 14. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi – 17-20 Nisan 2019/İzmir, s:264-273.
• Karavar, G., Akbulut, H. (2018). İstanbul Restorasyon ve Konservasyon Merkez ve Bölge Laboratuvarı Örneğinde Geleneksel Tekstillerin Koruma ve Saklama Uygulamaları. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 66, Mart 2018, s. 214-229.
• Kuzucuoğlu, A. H. (2019). Müze Saraylar İçin Önleyici / Pasif Koruma. Art-Sanat Dergisi, (11), 241-253.
• Kuzucuoğlu, A. H. (2011). Müzelerde İklim Ölçümleri ve Pasif Konservasyon. Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi, (6), 17-22.
• Kuzucuoğlu, A. H. (2014). Müze, Kütüphane ve Arşiv Binalarında İzleme Çalışmalarının Önleyici Konservasyon Açısından Önemi. Uluslararası Hakemli Tasarım ve Mimarlık Dergisi. Issue:02Volume:01, 120-138.
• Kökten, H. (2007). Müzede Koruma. B. Eskici, S. Çelik, D. Hepdinç, H. Kökten ve Y.S. Șener (Ed.). Müzelerde Önleyici Koruma Uzaktan Eğitim Programı, Ankara: Ankara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Yayınları (ANKUZEM).
• Doğruer, F. S. (2019). Müzelerde Önleyici Koruma: Temel Yaklaşımlar ve Gelişimi. Akademik Sanat, 4 (7), 121-134.
• Arı Kılıç, E. G. (2017). Antalya Müzesi’nde Teşhirde Bulunan Etnografik Tekstil Ürünlerinin Konservasyon Sorunu ve Çözüm Önerileri. T.C. Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Sanat ve Tasarım Anasanat Dalı Yüksek Lisans Tezi, Antalya.
• Teke, S.G. (2019). Folklorik Bebeklerin Temsil Gücü: Elif Bebek Projesi Örneği. Milli Folklor (16): 134-149.
• Ünlüyücü, M. (2009). Günümüzde Türkiye’de El Yapımı Bebekçilik—Kişiler, Kurumlar ve Turizm Sektörü— T.C. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü El Sanatları Eğitimi Anasanat Dalı Dekoratif Ürünler ve Çiçek Eğitimi Sanat Dalı Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• Onur, B. (2010). Oyuncaklı Dünya Oyuncağın Toplumsal Tarihi. Genişletilmiş 3. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara.
• İnan, A. (1986). Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar. Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Szostak-Kotowa, J. (2004). Biodeterioration of Textiles. International Biodeterioration & Biodegradation 53:165–170. Kanyak, S. (2021). Çağlar Boyu Bebek. Rahmi Koç Müzesi.İstanbul.
• Kırömeroğlu, İ. (2022). Antik Roma’da Kız Çocukları Neden Bebeklerle Oynuyordu? https://arkeofili.com/antik-romada-kiz-cocuklari-neden-bebeklerle-oynuyordu/, Erişim tarihi: 13.01.2022.
• King, C. E. (1978). The Collector’s History of Dolls. St Martins.
• Shashoua, Y. (2008). Conservation of Plastics: Material Science, Degredation and Preservation, Copyright © 2008 Elsevier Ltd.
• Pedersoli Jr. J. L., Antomarchi C., Michalski S., (2016). A Guide to Risk Manegement of Cultural Heritage, Copyright ICCROM, Government of Canada, Canadian Conservation Institute, 2016
• Ruiz-Jaramillo J., Mun˜oz-Gonza´lez C., Joyanes-Dı´az M. D., Jime´nez-Morales E, Lo´pez-Osorio J. M., Barrios-Pe´rez R., Jime´nez C. R. (2020). Heritage Risk İndex: A Multi-Criteria Decision-Making Tool to Prioritize Municipal Historic Preservation Projects, Frontiers of Architectural Research, Vol 9, s. 403-418.