TÜRKİYE-NATO İLİŞKİLERİNİN AHLAKİ ZEMİNİNİ KURMAK

Yıl 2023, Cilt: 22 Sayı: 85, 274 - 291, 27.01.2023

Mustafa Atatorun

https://doi.org/10.17755/esosder.1195846

Cited By: 2

Öz

Bu çalışma, Türkiye’nin karşılaştığı askeri güvenlik tehditlerini NATO ilişkileri çerçevesinde ele alıp, ahlaki boyutta tartışmayı amaçlamaktadır. Tartışmanın ahlaki zeminini, egemen devletlerin ortak çıkarlar ve değerler etrafında bir araya gelerek toplum/topluluk oluşturabildiklerini iddia eden Uluslararası Toplum (İngiliz Okulu) kuramının çoğulcu etik yaklaşımı teşkil etmektedir. Ortak çıkar ve değerlerin devletler arası ilişkilere bir çeşit düzen ve istikrar getirdiğini savunan bu yaklaşım, devletlerin bir arada var olmasını, eşit egemenlik ve bağımsızlık haklarının karşılıklı tanınmasına bağlamaktadır. “Tanıma” olarak adlandırılan bu norm, burada hukuken tanıma şeklinde değil; pratik boyutunda egemenlik haklarına ve bağımsızlığa saygının gereklerini yerine getirme olarak alınmıştır. Her bir devletin çıkarına olan tanıma normuna bağlılık, barışçıl bir uluslararası ahlaki düzenin anahtarı görülmektedir. Makalede NATO, savunma ve güvenlik amacına/işlevine yönelik daha dar anlamda çoğulcu bir toplum/topluluk olarak; Türkiye’nin askeri güvenlik sorunları ise, ilişkileri belirleyen güçlü bir faktör olarak olarak ele alınmaktadır. Bu doğrultuda, Türkiye’nin askeri güvenlik sorunlarının yol açtığı önde gelen bazı NATO müttefikleriyle olan gergin ilişkilerde çoğulcu etiğin tanıma normunun yeri sorgulanmakta ve belli başlı NATO üyelerinin, Türkiye’ye askeri güvenlik tehdidi teşkil eden bir takım sorunlara yaklaşımlarında tanıma normuna aykırı tutum ve davranışlarda bulundukları öne sürülmektedir. Ayrıca çalışmada, NATO-Türkiye arasındaki ilişkilerin ahlaki zeminin üyelerin tanıma normuna riayetiyle mümkün olabileceği savunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, NATO, Uluslararası Toplum, Çoğulcu Etik, International Society, Pluralism.

FOUNDING THE ETHICAL BASIS OF TÜRKİYE-NATO RELATIONS

Öz

This study aims to examine the military security threats Türkiye has encountered, within the frame of NATO relations and to discuss it ethically. Pluralism in the International Society Theory (The English School) which suggests that sovereign states can build a community/society by gathering around common interests and values, constitutes the ethical basis of the argument. This approach, asserting that common interests and values bring a kind of order and stability into interstate relations, attributes coexistence of states to equal sovereignty and independency rights. Here, this norm, called “recognition” is taken as meeting the practical requirements of sovereignty rights and respect for independency, but not just by law. The commitment to recognition norm, which is for the benefit of each state, is the key for a peaceful international order. In the article, NATO is dealt with as a pluralistic community/society in the stricter sense, which is devoted to defence and security mission, and Türkiye’s military security issues are considered as a strong factor determining the relations. Accordingly, the place of the recognition norm of pluralism in Türkiye’s strained relations with leading NATO members, caused by its military security issues, is questioned. It is claimed that the approaches of certain NATO members towards Türkiye’s a set of problems posing military security threats, contains attitudes and behaviours at odds with the recognition norm. Also, it is advocated that the ethical basis of the relations between NATO and Türkiye can only be possible with conformity of the members to the recognition norm.

Anahtar Kelimeler

International Society, Pluralism.

Kaynakça

• Acun, C. ve Keskin B. (2017). “The PKK’s Branch in Northern Syria PYD-YPG”, SETA Report, https://setav.org/en/as sets/uploads/2017/05/PYD_YPG_En.pdf, (Erişim Tarihi: 18.07.2022).
• Adler, E. ve Barnett, M. (Der.), (1998). Security Communities, Cambridge: Cambridge University Press.
• Aksünger, S. (2022). “Europol’ün terör raporu: PKK Avrupa’dan para toplama faaliyetlerini sürdürüyor”, Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/europolun-teror-raporu-pkk-avrupadan-para-toplama-faaliyetlerini-surduruyor/2636135, (Erişim Tarihi: 17.07.2022).
• Alderson, K. ve Hurrell, A. (2000). Hedley Bull on International Society, Londra: Macmillan Press Ltd.
• Atatorun, M. (2021). “Turkey’s Defence Industry Policy in Security Perspective: Defeating The National Security Dilemma”, İbrahim Karataş (Der.), Turkey’s Security: New Threats, Indigenous Solutions and Overseas Stretch, Ankara: Nobel, ss. 31-59.
• Aydın, M. (2005). “Küreselleşme Karşısında Ulus Devlet-Ulusal Ekonomi ve Güvenlik”, Panorama Dergisi, Sayı: 12.
• Aydın, M. (2012). “Türkiye’de Güvenlik Kavramsallaştırması”, Mustafa Aydın, Hans Günter Brauch, Mitat Çelikpala, Ursula Oswald Spring ve Necati Polat (Der.), Uluslararası İlişkilerde Çatışmadan Güvenliğe, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, ss. 491-508.
• Balcı, A. (2013). Türkiye Dış Politikası: İlkeler, Aktörler, Uygulamalar, İstanbul: Etkileşim Yayınları.
• Baldwin, D. A. (2007). “Security Studies and the End of the Cold War”, Barry Buzan ve Lene Hansen (Der.), International Security, Vol. III, Londra: Sage Publications, ss. 99-120.
• Başak, C. (1998). “The Policies of the Major Powers Towards Cyprus Crisis and United Nations (UN) Operations in Cyprus (UNFICYP) Between the Years of 1964–1974”, Foreign Policy, Cilt: 2, ss. 108–133.
• BBC. (2016). “Syria war: US warn over Turkish-Kurdish violence”, https://www.bbc.com/news/world-middle-east-37212256, (Erişim Tarihi: 18.07.2022).
• Beer, F. A. (2013). “NATO Now and Then: Alliance Agents and Structures in Anarchical International Society”, E-International Relations, https://www.e-ir.info/2013/08/27/nato-now-and-then-alliance-agents-and-structures-in-anarchical-international-society/, (Erişim Tarihi: 07.07.2022).
• Bora, T. (2002). “Türkiye’de Siyasal İdeolojilerde ABD/Amerika İmgesi: Amerika ‘En’ Batı ve ‘Başka’ Batı”, Uğur Kocabaşoğlu (Der.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Modernleşme ve Batıcılık, Cilt: 3, İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 147-169.
• Bull, H. (2002). The Anarchical Society: A Study of Order in World Politics, Third Edition, New York: Palgrave.
• Bull, H. (2019). “The Grotian Conception of International Society”, Herbert Butterfield ve Martin Wight (Der.), Diplomatic Investigations: Essays in The Theory of International Politics, Oxford: Oxford University Press, ss. 71-94.
• Burgess, W. R. (1965). “Practical Considerations about Cooperation”, Karl H. Cerny ve Henry W. Briefs (Der.), NATO in Quest of Cohesion: A Confrontation of Viewpoints at the Center for Strategic Studies, Georgetown University, New York: Frederick A. Praeger Publishers, ss. 177-197.
• Buzan, B. (1983). People, States and Fear: The National Security Problem in International Relations, Sussex: Wheatsheaf Books Ltd.
• Buzan, B. (1984). “Peace, Power and Security: Contending Concepts in the Study of International Relations”, Journal of Peace Research, Cilt: 21, Sayı: 2, ss. 109-125.
• Buzan, B. (2004). From International to World Society? English School Theory and the Social Structure of Globalisation, New York: Cambridge University Press.
• CBS News. (2019). “Turkey balks at Trump’s tweet warning them to limit Syria incursion against Kurds”, https://www.cbsnews.com/news/trump-syria-withdrawal-turkey-balks-at-president-tweet-warning-them-to-limit-syria-incursion-against-kurds/, (Erişim Tarihi: 18.07.2022).
• Çelikpala, M. (2019). “Güvenlik Topluluğu”, Güvenlik Yazıları Serisi, No. 43, ss. 1-6. https://trguvenlikportali.com/wp-content/uploads/2019/12/GuvenlikToplulugu_MitatCelikpala_v.1.pdf, (Erişim Tarihi: 10.07.2022).
• Criss, N. B. (1995). “The Nature of PKK Terrorism in Turkey”, Studies in Conflict and Terrorism, Cilt: 18, ss. 17-37.
• Dedeoğlu, B. (2003). Uluslararası Güvenlik ve Strateji, İstanbul: Derin Yayınları.
• Deutsch, K. W., Burrell, S. A., Kann, R. A., Lee Jr., M., Lichterman, M., Lindgren, R. E., Loewenheim, F. L. ve Van Wagenen, R. W. (1957). Political Community and the North Atlantic Area: International Organization in the Light of Historical Experience, Princeton: Princeton University Press.
• Dinç, S. (2021). “Türkiye’ye gizli ambargo! 5 yıldır cevap yok”, Milliyet, https://www.milliyet.com.tr/gundem/turkiyeye-gizli-ambargo-5-yildir-cevap-yok-6597753, (Erişim Tarihi: 18.07.2022).
• Dodd, C. (2010). The History and Politics of the Cyprus Conflict, Hampshire: Palgrave Macmillan.
• Dunne, T. (2010). “The English School”, Tim Dunne, Milja Kurki ve Steve Smith (Der.), International Relations Theories: Discipline and Diversity, Second Edition, New York: Oxford University Press, ss.135-156.
• DW. (2018a). “Turkey Rejects Angela Merkel’s criticism over Afrin Offensive”, https://www.dw.com/en/turkey-rejects-angela-merkels-criticism-over-afrin-offensive/a-43081853, (Erişim Tarihi: 18.07.2022).
• DW. (2018b). “Germany halts plans to upgrade Turkey’s Leopard tanks”, https://www.dw.com/en/germany-halts-plans-to-upgrade-turkeys-leopard-tanks/a-42305167, (Erişim Tarihi: 18.07.2022).
• DW. (2019). “Germany’s Maas says Turkey ‘invasion’ illegitimate under international law”, https://www.dw.com/en/germanys-maas-says-turkey-invasion-illegitimate-under-international-law/a-50909349, (Erişim Tarihi: 18.07.2022).
• Eken, M. E. (2020). “Savaş Etiği”, Faruk Yalvaç ve Mustafa Atatorun (Der.), Uluslararası İlişkiler Etiği, Ankara: Nika Yayınevi, ss. 247-276.
• Eken, M. E. (2022). “Savaş ve Savaşın Dönüşen Karakteri”, Seçkin B. Gülmez ve Didem Buhari (Der.). Uluslararası İlişkilere Giriş, Ankara: Orion Kitabevi, ss. 293-314.
• Erdemir, A. (2022). “Hangi NATO ülkesi Türkiye’ye neden silah ambargosu uyguluyor?”, Gerçek Gazete, https://amp.artigercek.com/index.php/haberler/hangi-nato-ulkesi-turkiye-ye-neden-silah-ambargosu-uyguluyor, (Erişim Tarihi: 18.07.2022).
• Erhan, Ç. (2005a). “ABD ve NATO ile İlişkiler” (1945-1960), Baskın Oran (Der.), Türk Dış Politikası 1919-1980, Cilt I, İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 522-575.
• Erhan, Ç. (2005b). “ABD ve NATO ile İlişkiler” (1960-1980), Baskın Oran (Der.), Türk Dış Politikası 1919-1980, Cilt I, İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 681-715.
• Erkmen, S. (2012). “Suriye’de Kürt Hareketleri”, Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM), Rapor No: 127, https://www.orsam.org.tr//d_hbanaliz/Analiz_127_tr.pdf, (Erişim Tarihi: 18.07.2022).
• Erol, M. S. ve Oğuz, Ş. (2021). “Turkey and NATO: Questioning the Solidarity”, Uluslararası İlişkiler Çalışmaları Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 2, ss. 130-148.
• Euronews. (2019). “UK, France, and Germany halt arms export to Turkey over incursion into northern Syria”, https://www.euronews.com/2019/10/13/france-and-germany-halt-arms-export-to-turkey-over-incursion-into-northern-syria, (Erişim Tarihi: 18.07.2022).
• Fırat, M. (2005a). “Yunanistan’la İlişkiler” (1945-1960), Baskın Oran (Der.), Türk Dış Politikası 1919-1980, Cilt I, İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 576-614.
• Fırat, M. (2005b). “Yunanistan’la İlişkiler” (1960-1980), Baskın Oran (Der.), Türk Dış Politikası 1919-1980, Cilt I, İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 716-768.
• Gaskarth, J. (2011). “The Virtues in international society”, European Journal of International Relations, Cilt: 18, Sayı: 3, ss. 431-453.
• Güney, A. (2004). “The USA’s Role in Mediating the Cyprus Conflict: A Story of Success or Failure?” Security Dialogue, Cilt: 35, Sayı: 1, ss. 27-42.
• Gunn, C. (2015). “The Rise and Fall of ASALA and Armenian Revolutionary Federation Terrorism”, Review of Armenian Studies, Sayı: 31, ss. 133-151.
• Gunter, M. M. (1985). “Transnational Sources of Support for Armenian Terrorism”, Journal of Conflict Studies, Cilt: 5, Sayı: 4, ss. 31-52.
• Hendrickson, D. C. (1993). “The Ethics of Collective Security”, Ethics and International Affairs, Cilt: 7, ss. 1-15.
• Hudson, G. F. (2019). “Collective Security and Military Alliances”, Herbert Butterfield ve Martin Wight (Der.), Diplomatic Investigations: Essays in The Theory of International Politics, Oxford: Oxford University Press, ss. 198-202.
• Hürriyet Daily News. (2016). “France criticizes Turkish military operation in Syria”, https://www.hurriyetdailynews.com/france-criticizes-turkish-military-operation-in-syria-103393, (Erişim Tarihi: 18.07.2022).
• International Crisis Group. (2013). “Syria’s Kurds: A Struggle Within a Struggle”, Middle East Report No: 136, https://d2071an dvip0wj.cloudfront.net/syrias-kurds-a-struggle-within-a-struggle.pdf, (Erişim Tarihi: 18.07.2022).
• Jackson, R. (2000). The Global Covenant: Human Conduct in a World of States, Oxford: Oxford University Press.
• James, A. (1978). “International Society”, British Journal of International Studies, Cilt: 4, Sayı: 2, ss. 91-106.
• Joseph, J. S. (1997). Ethnic Conflict and International Politics: From Independence to the Threshold of the European Union, London: Macmillan.
• Karaosmanoğlu, A. L. (2000). “The Evolution of the National Security Culture and the Military in Turkey”, Journal of International Affairs, Cilt: 54, Sayı:1, ss. 199-216.
• Karataş, İ. “Analyzing the Article 5 of the North Atlantic Treaty as an Assurance of Turkey’s Security”, Middle Eastern Studies, Cilt: 3, Sayı: 2, ss. 155-176.
• Karpat, K. (2012). Türk Dış Politikası Tarihi, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kibaroğlu, M. (2017). “Türkiye-NATO İlişkileri”, SETA Analiz, https://setav.org/assets/uploads/2017/03/Analiz_195.pdf, (Erişim Tarihi: 18.07.2022).
• Klein, B. S. (2007). “How the West was One: Representational Politics of NATO”, Barry Buzan ve Lene Hansen (Der.), International Security, The Transition to the Post-Cold War Security Agenda, Cilt II, Londra: Sage Publications Ltd., ss. 167-184.
• Krasner, S. D: (1999). Sovereignty: Organized Hypocrisy, Princeton: Princeton University Press.
• Linklater, A. ve Suganami, H. (2006). The English School of International Relations: A Contemporary Reassessment, New York: Cambridge University Press.
• Mango, A. (2005). Turkey and The War on Terror For Forty Years We Fought Alone, New York: Routledge.
• Martin, L. (2007). “Turkey’s National Security in the Middle East”, Turkish Studies, Cilt: 1, Say: 1, ss. 83-106.
• McLean I. ve McMillan A. (Der.), (2009). Concise Dictionary of Politics. Oxford: Oxford University Press.
• Mearsheimer J. J. (1990). “Back to the Future: Instability in Europe after the Cold War”, International Security, Cilt: 15, Sayı: 1, ss. 5-56.
• Naff, T. (1984). “The Ottoman Empire and the European States System”, Hedley Bull ve Adam Watson (Der.), The Expansion of International Society, Oxford: Oxford University Press, ss. 143-169.
• Nardin, T. (1983). Law, Morality and the Relations of States, Princeton: Princeton University Press.
• NATO (1949). “Kuzey Atlantik Antlaşması”, NATO e-Library - Official texts, https://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_17120.htm?selectedLocale=tr, (Erişim Tarihi: 10.07.2022).
• NATO. (2006). NATO Handbook, Brüksel: Public Diplomacy Divison, NATO.
• NTV. (2019). “Avrupa Sığınma Ajansı: 51 bin 225 FETÖ’cü sığınma talebinde bulundu”, https://www.ntv.com.tr/turkiye/avrupa-siginma-ajansi-51-bin-225-fetocu-siginma-talebinde-bulundu,kWZJjUpefkq2QvP5uWgLeg, (Erişim Tarihi: 18.07.2022).
• Oğuzlu, T. (2013). “Turkey and NATO”, Adam Akademi, Cilt: 3, Sayı: 1, ss. 1-10.
• Onuş, S. (2015). “ABD ve Almanya, Patriotları neden çekiyor?”, BBC News Türkçe, https://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/08/150818_patriot_turkiye, (Erişim Tarihi: 18.07.2022).
• Özcan, D. G. (2022). “Yunanistan FETÖ mensuplarının ilk sığındığı ülkeler arasında”, Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/15-temmuz-darbe-girisimi/yunanistan-feto-mensuplarinin-ilk-sigindigi-ulkeler-arasinda/2637284, (Erişim Tarihi: 18.07.2022).
• Özcan, G. (2000). “Doksanlarda Türkiye’nin Ulusal Güvenlik ve Dış Politikasında Askeri Yapının Artan Etkisi”, Gencer Özcan ve Şule Kut (Der.), En Uzun Onyıl: Türkiye’nin Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Gündeminde Doksanlı Yıllar, İstanbul: Büke Yayınları, ss. 65-98.
• Reuters. (2018). “France’s Macron warns Turkey over Syrian operation”, https://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-syria-france/frances-macron-warns-turkey-over-syrian-operation-le-figaro-interview-idUSKBN1FK12S, (Erişim Tarihi: 18.07.2022).
• Roth, M. P. ve Sever, M. (2007). “The Kurdish Workers Party (PKK) as Criminal Syndicate: Funding Terrorism through Organized Crime, A Case Study”, Studies in Conflict & Terrorism, Cilt: 30, Sayı: 10, ss. 901-920.
• Rothschild, E. (1995). “What is Security?”, Daedalus, Cilt: 124, Sayı: 3, ss. 53-98.
• Shapcott, R. (2010). International Ethics: A Critical Introduction, Cornwall: Polity Press.
• Strauss, F. J. (1965). “An Alliance of Continents”, International Affairs, Cilt: 41, Sayı: 2, ss. 191-203.
• Strausz-Hupé, R. (1965). “The Crisis of Political Leadership”, Karl H. Cerny ve Henry W. Briefs (Der.), NATO in Quest of Cohesion: A Confrontation of Viewpoints at the Center for Strategic Studies, Georgetown University, New York: Frederick A. Praeger Publishers, ss. 135-147.
• Tastekin, F. (2022). “Türk savunması ambargodan kurtulur mu?”, Al-Monitor, https://www.al-monitor.com/tr/originals/2022/03/will-ukraine-crisis-help-turkey-dodge-western-arms-embargoes, (Erişim Tarihi: 18.07.2022).
• Tellal, E. (2005). “SSCB’yle İlişkiler”, Baskın Oran (Der.), Türk Dış Politikası 1919-1980, Cilt I, İstanbul: İletişim Yayınları, ss. 499-521.
• TRT Haber. (2022a). “Avrupa, başkentlerini PKK propagandalarına açtı”, https://www.trthaber.com/haber/dunya/avrupa-baskentlerini-pkk-propagandalarina-acti-686081.html, (Erişim Tarihi: 17.07.2022).
• TRT Haber. (2022b). “Avrupa FETÖ’ye kucak açtı”, https://www.trthaber.com/haber/gundem/avrupa-fetoye-kucak-acti-694786.html, (Erişim Tarihi: 18.07.2022).
• Turan, İ. (1971). NATO İttifakının Stratejik ve Siyasi Sorunları, İstanbul: İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları.
• Türkmen, F. (2010). “Anti-Americanism as a Default Ideology of Opposition: Turkey as a Case Study”, Turkish Studies, Cilt: 11, Sayı: 3, ss. 329-345. Ullman, R. H. (1983). “Redefining Secuirty”, International Security, Cilt: 8, Sayı: 1, ss. 129-153.
• Ülman, B. (2000). “Türkiye’nin Yeni Güvenlik Algılamaları ve ‘Bölücülük’”, Gencer Özcan ve Şule Kut (Der.), En Uzun Onyıl: Türkiye’nin Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Gündeminde Doksanlı Yıllar, İstanbul: Büke Yayınları, ss. 99-130.
• Walt, S. M. (1987). The Origins of Alliances, Ithaca: Cornell University Press.
• Walt, S. M. (1991). “The Renaissance of Security Studies”, International Studies Quarterly, Cilt: 35, Sayı: 2, ss. 211-239.
• Webber, M. (2011). “NATO: Within and Between European International Society”, European Integration, Cilt: 33, Sayı: 2, ss. 139-158.
• Wheeler, N. J. ve Dunne, T. (1996). “Hedley Bull’s Pluralism of the Intellect and Solidarism of the Will”, International Affairs, Cilt: 72, Sayı: 1, ss. 91-107.
• Wight, M. (1977). Systems of States, Hedley Bull (Der.), Leicester: Leicester University Press.
• Wight, M. (1978). Power Politics, Hedley Bull ve Carsten Holbraad (Der.), New York: Holmes Meier Publishers Inc.
• Wight, M. (2019). “Why Is There No International Theory”, Herbert Butterfield ve Martin Wight (Der.), Diplomatic Investigations: Essays in The Theory of International Politics, Oxford: Oxford University Press, ss. 37-54.
• Yellice, G. (2017). “The American Intervention in the 1964 Cyprus Crisis and the Greek Political Reaction (February-August 1964)”, Journal of Modern Turkish History Studies, Cilt: XVII, Sayı: 35, ss. 367-401.
• Zara, A. T. (2020). “Uluslararası Toplum Etiği”, Faruk Yalvaç ve Mustafa Atatorun (Der.), Uluslararası İlişkiler Etiği, Ankara: Nika Yayınevi, ss. 85-117.
• Zarakol, A. (2011). After Defeat: How the East Learned to Live with the West. Cambridge: Cambridge University Press.