ERKEN ÇOCUKLUK DÖNEMİNE YÖNELİK PANDEMİ TEMALI ÇOCUK KİTAPLARININ İÇERİK ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 22 Sayı: 88, 1993 - 2013, 20.10.2023

Betül Mülayim Nihan Feyman Gök

https://doi.org/10.17755/esosder.1259853

Cited By: 1

Öz

2019 Aralık ayında ortaya çıkıp tüm dünyaya yayılan COVID-19 virüsü çocukların psikolojik ve duygusal gelişimlerini ciddi boyutlarda etkilemiştir. Beklenmedik bir şekilde ve hızla yayılan bu virüs insanlarda bilimsel anlamda bilgi eksikliğine, duygusal ve psikolojik anlamda ise stres, kaygı gibi olumsuz duygulara sebep olmuştur. Çocukların psikolojik ve duygusal gelişimlerini olumlu destekleyecek ve var olan bu durum ile ilgili zihinlerinde oluşan sorulara yanıt alabileceği eğitici araçlardan biri de resimli çocuk kitaplarıdır. Yapılan araştırmanın amacı erken çocukluk dönemindeki çocuklar için Türkiye’de dijital ya da basılı şekilde yayımlanan pandemi temalı çocuk kitaplarının içerik özelliklerinin incelenmesidir. Bu amaç doğrultusunda araştırmacılar tarafından pandemi temalı kitaplara yönelik olarak kitap inceleme formu oluşturulmuştur. Araştırmanın çalışma grubunu dijital ya da basılı olarak yayımlanan 38 pandemi temalı resimli çocuk kitabı oluşturmaktadır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman kullanılmış olup elde edilen veriler içerik analizi ile çözümlenmiştir. Veriler yüzde ve frekans analizi ile ifade edilmiş olup, incelenen dokümanlardan doğrudan alıntılar yapılmıştır. Yapılan araştırmada erken çocukluk dönemine yönelik yayımlanan pandemi temalı kitapların büyük çoğunluğunun çocukların gelişim özelliklerine uygun olduğu, uygun olmayan kitapların ise çoğunlukla dijital olarak yayımlanan kitaplar olduğu tespit edilmiştir. Bu doğrultuda içerik özellikleri uygun olmayan kitapların yeniden düzenlenerek yayımlanması, pandemi, sağlık gibi temaları içeren kitapların ve bu kitaplar üzerine yapılan araştırmaların artması gerektiği önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

erken çocukluk, resimli çocuk kitapları, pandemi temalı kitaplar

REVIEWING CONTENT FEATURES OF PANDEMIC THEMED CHILDREN’S PICTURE BOOKS FOR EARLY CHILDHOOD PERIOD

Öz

Kaynakça

• Abukan, B., Yıldırım, F., & Öztürk, H. (2020). Covid-19 salgınında çocuk olmak: Gelişim dönemlerine göre sosyal hizmet gereksinimleri ve öneriler. Electronic Turkish Studies, 15(6).
• Ağdağ, A. (2019). Zeynep Cemali'nin çocuk kitaplarının konu-ileti-karakter bağlamında incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Albos, A.C., Ibanez, L.G., Bernal, B., Humanes, A., Payo, A., & Perez-Porro, A. (2020). Virüslerin gizli hayatı. Abm Yayınevi. Alkan Ersoy, Ö., & Bayraktar, V. (2014). Okul öncesinde çocuk edebiyatı. İçinde Ayşe Turla (Eds.), Okul Öncesi Dönemde Çocuk Edebiyatı Kavramı ve Çocuk Kitaplarının Özellikleri (ss. 155-187). Hedef CS Basın Yayın.
• Akoğlu, G., & Karaaslan, B. T. (2020). Covid-19 ve izolasyon sürecinin çocuklar üzerindeki olası psikososyal etkileri. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 5(2), 99-103.
• Alpkıray, F., & Samur, Y. (2017). Elektronik kitap konusunda Türkiye’de yapılan lisansüstü tezlerin içerik analizi. SDU International Journal of Educational Studies, 4(1), 12-28.
• Altınay, D. (2020). Küçük zebranın canım dansı. EMDR Türkiye. https://www.hercev.org/wp-content/uploads/kucuk-zebranin-canim-dansi.pdf.
• Aslan, C. (2019). Çocuk edebiyatı ve duyarlık eğitimi. Pegem Akademi.
• Bar- Sadeh, E. (2020). Mili ve koronavirüsü. EMDR. https://www.emdr-tr.org/mili-ve-korona-virusu-hikayesi/.
• Başaran, M., Doğan, E., Karaoğlu, E., & Şahin, E. (2020). Koronavirüs (Covid-19) pandemi sürecinin getirisi olan uzaktan eğitimin etkililiği üzerine bir çalışma. Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 368-397.
• Başoğlu, N. (2022). Çocuk Kitaplarında COVID-19 Salgınının İzleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 26(1), 129-150.
• Bayaraa, T. (2020). Panik yok virüs senden korksun. Nar Yayınları.
• Beach, R. (1997). A teacher introduction to reader- response theories. Urbana, IL: National Council of Teachers of English.
• Bozkurt, A., & Bozkaya, M. (2013). Etkileşimli e-kitap: Dünü, bugünü ve yarını. Akademik Bilişim 2013, 375-381.
• Bradbery, D. (2012). Using Children's Literature to Build Concepts of Teaching about Global Citizenship. Australian Association for Research in Education (NJ1).
• Bulut, P., & Kuşdemir, Y. (2013). Tübitak tarafından yayınlanan çocuk kitaplarının içerik özelliklerinin incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 8(12).215-226.
• Cavallo, F. (2020). Dr. Li ve taçlı virüs. Undercats.
• Capua, İ. (2021). Ela’nın makesi. Potikare Yayıncılık.
• Corbin, J., & Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Sage.
• Çer, E. (2018). Çocuk ve kitap. İçinde E. Çer (Eds.), Türkçe öğretimi nitelikli çocuk edebiyatı yapıtlarıyla nasıl gerçekleştirilebilir? (ss.1-12). Eğiten Kitap.
• Daniela Longo, E. N. (2020). Meraklı çocuklar için bir rehber. İstanbul Kent Konseyi. https://istanbulkentkonseyi.org.tr/merakli-cocuklar-icin-bir-rehber-asi-kitapcigi-yayinlandi/.
• Daş, A., Yıldırım, G., Bölen, M. C., & Çeliker, O. (2013). Etkileşimli e-kitapların tasarım aşamalarının incelenmesi ve tasarım farklılıklarının belirlenmesi. Erişim Adresi: https://ab.org.tr/ab13/bildiri/58.pdf.
• De Maemicke, S. (2020). Bir korona virüs savaşçısı ol. Yehoo Press. https://www.yeehoopress.com/coronavirus-picturebook-turkish/.
• Demir, N. (2020). Bay virüs. Fa Yayınları.
• Deniz, A., & Gönen, M. (2020). Resimli öykü kitaplarını değerlendirme ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 4(2).
• Dilek, A. (2014). 4- 6 Yaş Çocuk Öykülerindeki Kadın Kahramanların Mesleksel Analizi. Journal Of Qafgaz University, 2(1), 94-102.
• Dönmezler, E. (2020). Türkiye’de yayınlanmış 5-8 yaş resimli çocuk kitaplarının biçim, resimleme ve içerik açısından incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Dudek, D. (2006). Of murmels and snigs: detention-centre narratives in Australian literature for children and young adults. Overland, (185), 38-42.
• Erdoğan, E. (2020). Dr. Çınar. MSE Yayınları.
• Erkmen, N. (2017). Çocuk kütüphanelerinde en çok okunan çocuk kitaplarının çocuk edebiyatının temel ilkeleri bağlamında incelenmesi (Ankara İli Örneği) [Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Frawley, T. J. (2008). Gender schema and prejudicial recall: How children misremember, fabricate, and distort gendered picture book ınformation. Journal of Research in Childhood Education, 22(3), 291-303. Doi: 10.1080/025.685.40809594628
• Fry-Bowers, E. K. (2020). Children are at risk from COVID-19. Journal of pediatric nursing, 53, A10.
• Ganea, P. A., Pickard, M. B., & DeLoache, J. S. (2008). Transfer between picture books and the real world by very young children. Journal of Cognition and Development, 9(1), 46-66.
• Gezici, N. (2020). Çocuk edebiyatı. İçinde Ş. Ceylan (Eds.), Çocuk edebiyatının tanımı, amacı, işlevi ve tarihçesi (ss 1-15). Eğiten Kitap.
• Gönen, M., & Aydos, E. H. (2013). Resimli çocuk kitaplarının içerik ve fiziki özelliklerinin incelenmesi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (1).
• Gönen, M., Karakuş, H., Uysal, H., Kehci, A., Ulutaş, Z., & Kahve, Ö. (2016). Resimli çocuk kitaplarının içerik ve resimleme özelliklerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(4), 724 - 735.
• Gönen, M., Uygun, M., Erdoğan, Ö., & Katrancı M. (2012). Resimli Çocuk Kitaplarının Fiziksel, İçerik ve Resimleme Özellikleri Açısından İncelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 42(196), 258-272.
• Gönen, M., & Veziroğlu, M. (2013). Çocuk edebiyatı. İçinde M. Gönen (Eds.), Çocuk Edebiyatının Genel Hedefleri (ss 1-12). Eğiten Kitap.
• Güney, D. (2020). Koronavirüslü günler bitecek güneşli günler gelecek. Corona Günlerinde İyilik Platformu. https://www.stgm.org.tr/corona-gunlerinde-iyilik-platformundan-cocuklar-icin-covid-19-kitabi
• Gürşimşek, I., & Günay, D. (2005). Çocuk kitaplarında cinsiyet rollerinin işlenişinde kullanılan dilsel ve dildışı göstergelerin değerlendirilmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (18).
• Hale, A. (2020). Temizliğin gücü virüsü yendi. Hayy Kitap.
• Hıdır, S., & Ganioğlu, M. (2020). Gökyüzünün kahramanı. EMDR. https://www.emdr-tr.org/wpcontent/uploads/2020/04/go%CC%88kyu%CC%88zu%CC%88nu%CC%88n-kahraman%C4%B1-mirac%CC%A7_Sinem.pdf
• Holt-Lunstad, J. (2017). The potential public health relevance of social isolation and loneliness: Prevalence, epidemiology, and risk factors. Public Policy & Aging Report, 27(4), 127-130.
• Ihmeideh, F. M. (2014). The effect of electronic books on enhancing emergent literacy skills of pre-school children. Computers & Education, 79, 40-48.
• Ikdjaıoune, D. (2020). Deniz koronavirüs ile yaşamayı öğreniyor. HERÇEV. https://www.hercev.org/wp-content/uploads/deniz-koronavirusuyle-yasamayi-ogreniyor.pdf
• Jenner, E., Wilson, K., & Roberts, K. (2020). Koronavirüs çocuklar için koronavirüs kitabı. Hepp Kitap. https://www.hepkitap.com.tr/pdf/coronavirus_yeni.pdf
• Jenner, E., Wilson, K., & Roberts, K. (2020). Koronavirüs ve kovid çocuklar için pandemi kitabı. Hepp Kitap. https://www.hepkitap.com.tr/pdf/coronavirus_yeni.pdf
• Jenny Yen, S. C. (2020). Yaşadığım şehirde garip bir şey oldu. Glopo.Jccreatıon And Art Center.https://socialstorycenter.com/wpcontent/uploads/2020/08/Turkish_Children_Something-Strange-Happened-in-My-City_0815_FINAL_FINAL-last.pdf
• Karaaslan, A., Kangal, S. B., & Arslan, S. (2018). Okul öncesi dönem resimli çocuk kitaplarında yer alan baba figürünün incelenmesi. Uluslararası Çocuk Edebiyatı ve Eğitim Araştırmaları Dergisi (ÇEDAR), 2(2), 18-31.
• Karaceylan Çakmakçı, F. (2020). Ali’nin koronavirüs kitabı. Milli Eğitim Bakanlığı. https://50yilahmetmerter.meb.k12.tr/icerikler/alinin-korona-virus kitabi_9478308.html
• Karagül, S. (2018). Çocuk edebiyatı ve bibliyoterapi. Çocuk ve Medeniyet, 3(6), 43.
• Kardaş Koçak, M. (2017). 2000-2014 Yılları arasında okul öncesi dönem çocukları için yayınlanmış olan hikâye kitaplarının dış yapı, içyapı ve resimleme nitelikleri açısından incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Edirne.
• Kaynak, D., & Aktaş, E. (2017). Okul öncesi hikaye ve masal kitaplarında toplumsal cinsiyet rolleri. Ekev Akademi Dergisi, (72), 67-85.
• Kazancı Gül, M. (2018). 5-6 yaş grubu çocuklar için Türkçe yazılmış resimli çocuk kitaplarında değerler analizi [Yüksek Lisans Tezi]. Okan Üniversitesi, İstanbul.
• Kılıç, G. (2020). Ada’nın günlüğü. Büyülü Fener Yayınları.
• Kılınç, F, E. (2020). Çocuk edebiyatı. İçinde Ş. Ceylan (Eds.), Çocuk edebiyatının çocukların gelişimlerine katkısı. (ss. 1-18). Eğiten Kitap.
• Kıray Kaş, G. (2020). Poldi güvende. EMDR. https://www.emdr-tr.org/wp-content/uploads/2020/04/Poldi-Gu%CC%88vende.pdf
• Körükçü, Ö. (2012). Okul öncesi eğitime yönelik resimli çocuk kitaplarının bulunması gereken temel özellikler açısından incelenmesi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14 (2), 243-254.
• Last, B. F., & Van Veldhuizen, A. M. H. (1996). Information about diagnosis and prognosis related to anxiety and depression in children with cancer aged 8–16 years. European Journal of Cancer, 32(2), 290-294.
• Leana-Taşcılar, M.Z. (2012) Üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin de bulunduğu sınıflarda bibliyoterapi kullanımı: Model önerisi. Türk Üstün Zeka ve Eğitim Dergisi, 2:118.
• Llosa, M. V., & Fuentes, C. (2014). Edebiyata övgü (C. Üster, Çev.). Notos Kitap Yayınevi.
• Lohmann, E. (2020). Mesafeyi koruyalım. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Lynch-Brown M. C., Tomlinson M. C., & Short G. K. (2011). Essentials of children's literature. Pearson.
• Macgregor, E. (2020). Akıllı virüs savaşçısı çocuklar için sağlıklı kalma kılavuzu. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Macgregor, E. (2020). Akıllı virüs savaşçısı çocuklar için sakin ve mutlu kalma kılavuzu. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Macgregor, E. (2020). Akıllı virüs savaşçısı çocuklar için yardımlaşma kılavuzu. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Macgregor, E. (2020). Akıllı virüs savaşçısı çocuklar için zaman geçirme kılavuzu. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Manworren, R. C., & Woodring, B. (1998). Evaluating children's literature as a source for patient education. Pediatric Nursing, 24(6), 548.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2020). Bakan Selçuk, koronavirüs'e karşı eğitim alanında alınan tedbirleri açıkladı. https://www.meb.gov.tr/bakan-selcuk-koronaviruse-karsi-egitimalaninda-alinan-tedbirleri-acikladi/haber/20497/tr,web
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2020). Elif ile Alp çocuklar için psikoeğitsel etkinlikler. Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_05/02012900_cocuk_kitabi2.pdf
• Muelas-Gil, M. A. R. I. A. (2022). Covid warriors: An analysis of the use of metaphors in children’s books to help them understand Covid-19. Pandemic and Crisis Discourse: Communicating COVID-19 and Public Health Strategy, 115.
• Nazlı, R. S., & Çat, A. K. (2021). Çocukların Covid-19 algılarının resme yansıması. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 36, 221-242.
• Ochs, A. (2020). Oscar ve Zoe Oscar’ın partisi iptal oldu. Kovan Agency. https://static1.squarespace.com/static/575147d1555986f675ea716b/t/5ea93128b3afb8186004d3c1/1588146588341/Oscar+ve+Zoe_Oscar%3F%3Fn+Pa+rtisi+I%CC%87ptal+Oldu_TURK.pdf
• Ochs, A. (2020). Oscar ve Zoe Zoe’nin evdeki ilk haftası. Kovan Agency. https://allison-ochs.squarespace.com/s/Oscar-ve-Zoe_Zoenin-Evde-ki-Ilk-Haftas_T2_TUR.pdf
• Ochs, A. (2020). Oscar ve Zoe sesi kapat kalbini aç. Kovan Agency. https://static1.squarespace.com/static/575147d1555986f675ea716b/t/5ebb021416329e647a46ef26/1589314236924/Oscar+ve+Zoe_Sesi+Kapat+Kalbini+Ac%CC%A7_T3_TUR.pdf
• Oğuzkan, A. F. (2013). Çocuk edebiyatı. Anı Yayıncılık.
• Öncü, H. (2012). Bibliyoterapi yönteminin okullarda psikolojik danışma ve rehberlik amacıyla kullanılması. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 161(161), 147.
• Patuck, H. (2020). Benim kahramanım sensin. Acil Durumlarda Ruh Sağlığı ve Psikososyal Destek Referans Grubu. https://interagencystandingcommittee.org/system/files/2020-04/My%20Hero%20is%20You%2C%20Storybook%20for%20Children%20on%20COVID-19%20%28Turkish%29_0.pdf
• Patton, M.Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods (3rd Ed.).Sage Publications, Inc.
• Rajkumar, R. P. (2020). Covid-19 and mental health: a review of the existing literature, Asian Journal of Psychiatry, 52, 102066, https://doi.org/10.1016/j.ajp.2020.102066
• Ruble, D. N., & Martin,C.L. (1998). Gender Development. (In W. Damon Ed.), Handbook Of Child Psychology, 3, 933-1016. Wiley.
• Schneider, L. (2020). Elif korona zamanlarında cesaret veriyor. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Seren, L. (2020). Korona dedektifleri. Tunga Yayınları.
• Sever, S. (2003). Çocuk ve edebiyat. Kök Yayıncılık.
• Sever, S. (2019). Çocuk ve edebiyat.Tudem Yayıncılık.
• Somer, B. (2015). 4-6 yaş resimli çocuk kitaplarının prososyal davranışlar açısından incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Szeremy, Y. (2018). Sağlık temasını içeren türkçe ve yabancı dillerdeki çocuk kitaplarının incelenmesi. [Yüksek Lisans Tezi], Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Şehirli, B. (2020). Birdy’nin hikayesi. https://www.emdr-tr.org/wp-content/uploads/2020/04/Birdynin-Hikayesi.pdf
• Şahin, S., Işıtan, S., & Ünal, F. (2012). Yerli ve çeviri okulöncesi çocuk kitaplarının karakter, benlik kavramı ve prososyal davranışlar açısından incelenmesi. 3. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu (05- 07 Ekim 2011), Bildiriler ve Atölye Çalışmaları, s.1021-1028. Ankara Üniversitesi Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları No: 4.
• Şahintekin, B. (2020). Hale ile Sare sosyal me-sa-fe-yi öğreniyor. Anneizi Yayınevi.
• Taşci, E. (2019). 0-36 ay çocuklara yönelik resimli çocuk kitaplarının bir analizi [Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Uçar, G. (2020). Kara tina. Altın Kitaplar Yayınevi.
• Ural, S. (2013). Çocuk edebiyatı. İçinde M. Gönen (Eds.), Okul öncesi çocuk kitaplarının tanıtımı. (ss. 33-55). Eğiten Kitap.
• Wang, C., Pan, R., Wan, X., Tan, Y., Xu, L., Ho, C. S., & Ho, R. C. (2020). Immediate psychological responses and associated factors during the initial stage of the 2019 coronavirus disease (COVID-19) epidemic among the general population in China. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(5), 1729. https://doi.org/10.3390/ijerph17051729
• World Health Organization. (2020). Mental health and psychological resilience during the COVID-19 pandemic. http://www.euro.who.int/en/health-topics/healthemergencies/coronavirus-covid-19/news/ news/2020/3/mental-health-and-psychologicalresilience-during-the-covid-19-pandemic
• World Health Organization. (2020). Coronavirus disease (COVID-19) advice for the public. https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/needextra-precautions/people-at-higher-risk.html
• Yücel Çetin, D., & Mangır, M. (2021). Toplumsal cinsiyet rollerinin çocuk kitaplarına yansıması. Ana Dili Eğitim Dergisi, 9(1), 166-187.
• Zhou, SJ., Zhang, LG., Wang, LL. Guo, Z.C., Wang, J.Q., Chen, J.C., Liu, M., Chen, J., & Chen, J.X. (2020). Prevalence and socio-demographic correlates of psychological health problems in Chinese adolescents during the outbreak of COVID-19. Eur Child Adolesc Psychiatry 29, 749–758. https://doi.org/10.1007/s00787-020-01541-4
• Zülal, A. (2020). Koronavirüs de ne? Çocuklar için koronavirüs rehberi. Tübitak Popüler Bilim Kitapları.