Geleceğin Liderliğini Dönüştüren Gölge Güç Olarak “Negatif Yetenek Ölçeği” Geliştirme: Liderin Öznel Zindeliği Perspektifinden Analiz

Yıl 2025, Cilt: 24 Sayı: 3, 1251 - 1276, 30.07.2025

Nida Palabıyık , Emre Uysal , Gokben Bayramoğlu

https://doi.org/10.17755/esosder.1604381

Öz

John Keats tarafından ortaya atılan negatif yetenek kavramı, kişinin belirsizlikler ve gizemler karşısında harekete geçme dürtüsüne direnerek, sakin kalarak ve durumu anlamlandırarak kendine düşünsel bir alan yaratmasını ifade eder. Bu yetenek, bireyin karşılaştığı muğlaklıklar içerisinde aceleci tepkiler vermekten-se, durumun karmaşıklığını kabul ederek derin bir kavrayış geliştirilmesine olanak tanır. Bu çalışma, lider-lik bağlamında negatif yetenek kavramının ölçülmesine yönelik bir ölçek geliştirmeyi ve bu ölçeğin lider-lerin öznel zindelikleri ile ilişkisini incelemeyi amaçlamaktadır. Ölçek geliştirme süreci, tümdengelim ve tümevarım yaklaşımları kullanılarak bir madde havuzu oluşturulmasıyla başlamış ve iki ayrı örneklem üzerinde geçerlilik ve güvenilirlik analizleri gerçekleştirilmiştir. İlk aşamada, 386 yöneticinin katılımıyla gerçekleştirilen çalışmada, ölçeğin faktör yapısını keşfetmek amacıyla yapı geçerliliği test edilmiştir. Da-ha sonra, 321 yönetici üzerinde yapılan analizlerle, ölçeğin yapısı doğrulayıcı bir yaklaşımla yeniden test edilmiş; geçerlilik ve güvenilirliği değerlendirilmiştir. Araştırma sonuçları, 6 boyut ve 36 maddeden olu-şan Negatif Yetenek Ölçeğinin geçerliliğini ve güvenilirliğini doğrulamıştır. Ölçeğin boyutları; güçlü ben-lik algısı, belirsizliğe tahammül, duygusal dayanıklılık, deneyime açıklık, proaktif eylemsizlik ve eleştirel düşünme olarak belirlenmiştir. Alan yazında liderlik bağlamında negatif yetenek kavramına yönelik her-hangi bir ölçeğin bulunmaması, bu çalışmanın önemini artırmaktadır. Geliştirilen Negatif Yetenek Ölçeği, liderlerin belirsizlikle başa çıkabilme yeteneklerini objektif olarak değerlendirme olanağı sunarak alan yazına katkı sağlamaktadır. Ayrıca, bu ölçeğin kullanımıyla liderlerin bu yeteneklerinin güçlendirilmesi ve örgütsel performansın artırılması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Belirsizlik , Negatif Yetenek , Zindelik , Geçerlilik

Etik Beyan

Yozgat Bozok Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Etik Kurulu’nun 17.07.2024 tarih ve 16/07 nolu kararı ile etik açıdan uygun görülmüştür.

“The Negative Capability” As A Shadow Force Transforming Future Leadership: A Scale Development Study

Öz

The concept of negative capability, introduced by John Keats, refers to an individual's ability to resist the urge to act in the face of uncertainties and mysteries, instead remaining calm and creating a mental space for understanding the situation. This fosters a deeper understanding of the situation. This capability ena-bles individuals to embrace ambiguity and complexity, fostering a more profound comprehension rather than resorting to hasty reactions. This study aims to develop a scale for measuring the concept of negative capability within the context of leadership and to examine its relationship with leaders' subjective well-being. The scale development process began with the creation of an item pool using both deductive and inductive approaches, followed by validity and reliability analyses conducted on two separate samples. In the first phase, the construct validity of the scale was tested with the participation of 386 managers, to investigating its underlying factor structure. In the subsequent phase, analyses conducted with 321 man-agers tested the structure from a confirmatory perspective, and the scale’s validity and reliability were evaluated. The research findings have confirmed the validity and reliability of the Negative Capability Scale, consisting of 6 dimensions and 36 items. The dimensions of the scale are identified as strong self-perception, tolerance for uncertainty, emotional resilience, openness to experience, proactive inaction and critical thinking. The absence of any existing scale addressing the concept of negative capability in the context of leadership in the literature underscores the significance of this study. The developed Negative Capability Scale contributes to the literature by providing an objective means to evaluate leaders' ability to cope with uncertainty. Moreover, the scale may also serve to enhance these capabilities in leaders and improve organisational performance.

Anahtar Kelimeler

Uncertainty , Negative Capability , Well-being , Validity

Etik Beyan

It was deemed ethically appropriate with the letter dated 17.07.2024 and numbered 16-07 of Yozgat Bozok University Ethics Committee.

Kaynakça

• Alparslan, A. M., Yastıoğlu, S., & Polatcı, S. (2023). İşin Anlam Kaynakları Ölçeği: Ölçek Geliştirme, Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması. İşletme Araştırmaları Dergisi, 15(3), 2028-2047. https://doi.org/10.20491/isarder.2023.1696.
• Alter, A. (2017). Karşı Konulamaz: Bağımlılık Yapıcı Teknolojinin Yükselişi ve Bizim Ona Esir Edilişimiz. D. İrengün (Çev.) Ankara: Paloma.
• Alvesson, M., & Spicer, A. (2016). Aptallık Paradoksu: İş Hayatında İşlevsel Aptallığın Gücü ve Tuzakları. L. Tayla (Çev.) İstanbul: Paloma.
• Anil, B. (2014). Negative Capability: A Phenomenolocigal Study of Lived Experience at the Edge of Certitude and Incertitude. Fielding Graduate University.
• Bayramoğlu, G., Palabıyık, N., & Uysal, E. (2024). Liderliğin çirkin ördek yavrusu: Negatif yetenek. Akademik Hassasiyetler, 11(26), 573-609. https://doi.org/10.58884/akademik-hassasiyetler.1445065
• Bennis, W. (2009). On Becoming a Leader. New York: Basic Booka.
• Bennis, W., & Thomas, R. (2017). Liderlik Potası. Ü. Şensoy (Çev.), Yönetim ve Psikoloji: Harvard Business Review'den En Etkili İnsan Yönetimi Fikirleri (s. 19-40) içinde Optimist Yayınları.
• Beyer, B. K. (1985). Critical thinking: What is it? Social Education, 49(4), 270–276
• Bion, W. R. (1970). Attention and Interpretation. London: Karnac.
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (23. Baskı). Ankara: Pegem Akademik Yayıncılık.
• Cañas, J. J. (2006). Cognitive Flexibility. W. Karwowski (Ed.), International encyclopedia of ergonomics and human factors. https://doi.org/10.13140/2.1.4439.6326
• Chang, W. H., Kuo, C.-C., & Ni, Y.-L. (2022). Mindfulness enhances changes in athletes’ subjective vitality: The moderating role of coach interpersonal style. Asian Journal of Sport and Exercise Psychology, 2, 190-197. https://doi.org/10.1016/j.ajsep.2021.10.002
• Collins, J. (2001). Good to great: why some companies make the leap... and others don't. HarperBusiness.
• Comer, D. R., & Sekerka, L. E. (2014). Taking time for patience in organizations. Journal of Management Development, 33(1), 6-23. https://doi.org/10.1108/JMD-11-2013-0132
• Coutu, D. (2011). Dayanıklılığın Bileşenleri. M. İnan (Çev.). Kendinizi Yönetmek: Harvard Business Review'den En Etkili Yönetim Fikirleri (s. 49-68) içinde. İstanbul: Optimist.
• Creswell, J. W. (2017). Araştırma deseni nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları (Cilt 4). S. B. Demir (Çev.), Ankara: Eğiten Kitap Yayıncılık.
• Creswell, J., & Poth, C. (2018). Qualitative Inquiry and Research Design Choosing among Five Approaches (Cilt 4). Thousand Oaks, California: SAGE Publications, Inc.
• Cündioğlu, D. (2010). Felsefe'nin Türkçesi: Cumhuriyet-Felsefe-Eleştiri. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Cündioğlu, D. (2020). Motto. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal bilimler ı̇çin çok değişkenli ı̇statistik SPSS ve LISREL uygulamaları. Pegem Akademi.
• David, S., & Congleton, C. (2011). Duygusal çeviklik: etkin liderler olumsuz duygu ve düşüncelerini nasıl yönetirler. Ü. Şensoy (Çev.). Duygusal zekâ: Harvard Business Review'den en etkili yönetim fikirleri (s. 167-178) içinde İstanbul: Optimist Yayınları.
• DeVellis, R. F., & Thorpe, C. T. (2022). Scale development theory and applications (5th ed.). Thousand Oaks, California: SAGE Publications, Inc.
• Dewey, J. (1933). How we think: A restatement of the relation of reflective thinking to the educative process. D.C. Heath and Company
• Edmonstone, J. (2016). Action learning, performativity and negative capability. Action Learning: Research and Practice, 13(2). http://dx.doi.org/10.1080/14767333.2016.1168735
• Eisold, K. (2000). The rediscovery of the unknown: an ınquiry into psychoanalytic praxis. Contemporary Psychoanalysis, 36(1), 57-75. https://doi.org/10.1080/00107530.2000.10747045
• Field, A. (2009). Discovering statistics using SPSS (and sex and drugs and rock ’n’ roll). London: Sage.
• Fisher, A. (2005). Critical thinking: An introduction. Cambridge University Press.
• Foley, M. (2011). Saçmalıklar çağı: modern hayat. A. Sezgintüredi (Çev.) İstanbul: Domingo Yayınları.
• Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981). Structural equation models with unobservable variables and measurement error: Algebra and statistics. Journal of Marketing Research, 18(3), 382-388. https://doi.org/10.2307/3150980.
• Fowler, F. J. (2013). Survey research methods (5th ed.). Sage Publications.
• Frankl, V. E. (2021). İnsanın anlam arayışı (110 b.). Ö. Yılmaz (Çev.) İstanbul: Okuyan us.
• French, R. (2001). "Negative capability": Managing the confusing uncertainties of change. Journal of Organizational Change, 14(5), 480-492.
• Fritz, C., Lam, C. F., & Spreitzer, G. M. (2011). It's the little things that matter: An examination of knowledge workers’ energy management strategies. Academy of Management Perspectives, 25(3), 28–39. https://doi.org/10.5465/amp.25.3.28
• Grøtan, T. O., Størseth, F., Rø, M. H., & Skjerve, A. B. (2008). Resilience, adaptation and improvisation. 3rd Symposium on Resilience Engineering Antibes. Juan-Les-Pins.
• Hair, J., Black, B., Babin, B., Anderson, R., & Tatham, R. (2013). Multivariate data analysis. Pearson New Educational Edition.
• Han, B.-C. (2020). Şeffaflık toplumu. H. Barışcan (Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Handy, C. (2000). Yapılanmanın yeni dili ve liderler için uygulamaları. F. Hesselbein, M. Goldsmith, & R. Beckhard (Ed.), H. Tok (Çev). Geleceğin Lideri: Yeni Yüzyıl İçin Yeni Vizyonlar, Stratejiler ve Taktikler içinde. Form Yayınları.
• Hinkin, T. R. (1998). A brief tutorial on the development of measures for use in survey questionnaires. Organizational Research Methods, 1(1), 104-121. http://dx.doi.org/10.1177/109442819800100106.
• Ivanova, O. E. (2019). Critical thinking in the digital age: strategies of human resource management. Space and Culture, 7(3), 139-148. https://doi.org/10.20896/saci.v7i3.658 adresinden alındı
• Jach, H. K., & Smillie, L. D. (2019). To fear or fly to the unknown: Tolerance for ambiguity and big five personality traits. Journal of Research in Personality, 79, 67-78. https://doi.org/10.1016/j.jrp.2019.02.003
• Jacobs, A. (2019). Düşünme konusunda neden düşündüğümüzden daha kötüyüz. G. Arıkan (Çev.). İstanbul: Sola Unitas.
• Kahneman, D. (2016). Hızlı ve yavaş düşünme. O. Ç. Deniztekin & F. N. Deniztekin (Çev.) İstanbul: Varlık Yayınları.
• Keats, J. (2002). Selected letters of John Keats (G. F. Scott, Ed.). Oxford University Press.
• Kırdök, O., & Korkmaz, O. (2020). Beş faktör kişilik kuramı. B. Çapri (Ed.), Geçmişten Günümüze Kişilik Kuramları (s. 629-658) içinde. Ankara: Nobel.
• Kline, R. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. New York: Guilford Press.
• Koçak, Ş. (2019). Yetişkinlerin yalnızlık düzeyleri ve benlik algıları ile nesne ilişkileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
• Kurzban, R. (2012). Neden (sizden başka) herkes ikiyüzlüdür?: evrim ve modüler akıl. Z. Avşar (Çev.) İstanbul: Alfa Bilim.
• Loehr, J., & Schwartz, T. (2003). The power of full engagement: Managing energy, not time, is the key to high performance and personal renewal. Free Press
• Mamedio, D. F., Cunha, M. P., & Meyer Jr, V. (2022). Strategic improvisation: an introductory conceptual framework. Cross Cultural & Strategic Management, 29(1), 24-47. https://doi.org/10.1108/CCSM-03-2021-004
• McCrae, R. R., & Costa, P. T. (1997). Personality trait structure as a human universal. American Psychologist, 52(5), 509–516. https://doi.org/10.1037/0003-066X.52.5.509
• Myers, D., & Dewall, C. (2017). Psikoloji (11. Baskı b.). A. D. Batıgün (Çev.). Ankara: Palme Yayıncılık.
• Nadler, J. T., Weston, R., & Voyles, E. C. (2015). Stuck in the middle: The use and interpretation of mid-points in items on questionnaires. The Journal of General Psychology, 142(2), 71-89. https://doi.org/10.1080/00221309.2014.994590
• Obakan, M. (2023, Nisan). İş dünyasında öne çıkan bir kavram: "psikolojik dayanıklılık". Havard Business Review Türkiye. https://hbrturkiye.com/blog/is-dunyasinda-one-cikan-bir-kavram-psikolojik-dayaniklilik adresinden alındı
• Özyeşil, Z., Arslan, C., Kesici, Ş., & Deniz, M. E. (2011). Bilinçli Farkındalık Ölçeği’ni Türkçeye uyarlama çalışması. Eğitim ve Bilim, 36(160), 225-235.
• Peterson, J. B. (2021). Hayat için 12 kural: kaosa panzehir. S. S. Tezcan (Çev.) İstanbul: Pegasus.
• Plamondon, W. N. (2000). Enerji ve liderlik. F. Hesselbein, M. Goldsmith, & R. Beckhard (Ed.), Geleceğin Liderleri (s. 347-354) içinde. İstanbul: Form Yayınları.
• Polit, D. F., Beck, C. T., & Owen, S. V. (2007). Is the CVI an acceptable ındicator of content validity? Appraisal and recommendations. Research in Nursing & Health, 30(4), 459-467. https://doi.org/10.1002/nur.20199
• Pontefract, D. (2018). İşte anlam arayışı bitmez. Duygusal Zekâ: Amaç, Anlam ve Tutku_ HBR Duygusal Zekâ Serisi (s. 47-57) içinde. İstanbul: Optimist Yayınları.
• Rerup, C. (2001). Houston we have a problem’: anticipation and improvisation as sources of organizational resilience. Comportamento Organizacional E Gestao, 7(1), 27-44.
• Restak, R. M. (2012). Akıl: kullanım kılavuzu. E. Kılıç (Çev.) İstanbul: Aylak Kitap.
• Ruddiero, R. V. (2016). Eleştirel düşünme için bir rehber. Ç. Dedeoğlu (Çev.) İstanbul: Alfa/Araştırma.
• Ryan, R. M., & Frederick, C. (1997). On energy, personality, and health: subjective vitality as a dynamic reflection of well-being. Journal of Personality, 65(3), 529-565. https://doi.org/10.1111/j.1467-6494.1997.tb00326.x
• Saggurthi, S., & Thakur, M. (2016). Usefulness of uselessness: a case for negative capability in management. Academy of Management Learning & Education, 15(1), 180-193. http://dx.doi.org/10.5465/amle.2013.0250
• Schmid, W. (2012). Mutsuz olmak: bir yüreklendirme, T. Bora (Çev.) İstanbul: İletişim.
• Schwartz, T., & McCarty, C. (2018). Zamanınızı değil, enerjinizi yönetin. M. İnan (Çev.). HBR's 10 Must Reads: Kendinizi Yönetmek (s. 69-91) içinde. İstanbul: Optimist Yayınları.
• Seligman, M. E. (2019). Gerçek mutluluk. S. Kunt-Akbaş (Çev.) Ankara: Eksi Yayınları.
• Sharot, T. (2011). The optimism bias: a tour of the irrationally positive brain. New York: Pantheon Book.
• Stanfield, R. B. (2012). Liderlik cesareti: kendini dönüştür, toplumu dönüştür. R. Akkemik (Çev.) İstanbul: Optimist Yayınları.
• Starr, N. C. (1966, Winter). Negative capability in keats's diction. Keats-Shelley Journal, 15, 59-68. https://www.jstor.org/stable/30209856 adresinden alındı
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenilirlik ve geçerlilik (Cilt 1). Ankara: Seçkin Yayınları.
• Şentürk, Ü. (2020). Postmodernite. V. Bozkurt (Ed.), Çağdaş Toplumsal Süreçler (s. 4-27) içinde. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
• Tabachnick, B., & Fidell, L. (2013). Using multivariate statistics. Boston: Pearson.
• Taleb, N. N. (2024). Antikırılganlık: düzensizliğin yararları (5. b.) D. Yüksek (Çev.). İstanbul: Varlık Yararları.
• Unterhalter, E. (2017). Negative capability? measuring the unmeasurable in education. Comparative Education, 53(1), 1-16. https://doi.org/10.1080/03050068.2017.1254945
• Uysal, R., Sarıçam, H., & Akın, A. (2014). Öznel Zindelik Ölçeği Türkçe formunun psikometrik özellikleri. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 33, 136-146.
• Von Bülow, C., & Simspson, P. (2022). Negative capability in leadership practice: implication for working in uncertainty. New York: Palgrave Macmillan.
• Von Bergen, C., & Bressler, M. (2017). How managers use the stockdale paradox to balance "the now and the next". Administrative Issues Journal: Connecting Education, Practice, and Research, 7(2), 70-80. https://doi.org/10.5929/2017.7.2.1
• Voyer, B. G., & McIntosh, B. (2013). The psychological consequences of power on self-perception: Iimplications for leadership. Leadership & Organization Development Journal, 34(7), 639-660. https://doi.org/10.1108/LODJ-10-2011-0104
• Warr, P. (2020). Mutluluk psikolojisi. E. Tanıl (Çev.). İstanbul: Routledge, Nobel Yaşam.
• Yelkikalan, N. (2006). 21. Yüzyılda girişimcinin yeni özelliği: Duygusal zekâ. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 1, 39-51.
• Yerushalmi, H. (2019). Negative capability, heuristics and supervision. British Journal of Psychotherapy, 35(2). https://doi.org/10.1111/bjp.12458