ŞÂRİHİN KÜTÜPHANESİNDEN: BOSNALI AHMED SÛDÎ’NİN GÜLİSTÂN ŞERHİNDE KULLANDIĞI KAYNAKLAR

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 187 - 202, 20.08.2018

Ozan Yılmaz

Öz

Türk
şerh edebiyatının önemli isimlerinden Ahmed Sûdî, XVI. yüzyılda eser vermiş bir
âlimdir. İyi bir medrese tahsilinin ardından ilmini ilerletmek için mesafe tanımadan
yaptığı seyahatler, onu oldukça donanımlı bir şârih yapar. Şerh ettiği
beyitlerdeki zorlukları halletmek için İran ve Arap şehirlerini dolaşmış,
alanında isim yapmış hocalardan ders almış, böylece ulaşılması zor bir bilgi
birikimine sahip olmuştur. Ahmed Sûdî’nin bu bilgi birikimini en iyi gösterdiği
yer, hayatının son on yılında kaleme aldığı Dîvân-ı Hâfız, Gülistân ve Bostân
şerhleridir. Bu şerhler onun Farsça metinlere nasıl yaklaştığını göstermekle
kalmaz, tarih ve kültür araştırmalarında kullanılabilecek birçok bilgiyi de günümüze
taşır. Ahmed Sûdî, her biri hacim bakımından birbirini aratmayacak şerhlerinde
Türkçe, Arapça ve Farsça kaynaklar kullanmış, anlaşılması oldukça güç olan
yerlerin üstesinden gelmesini bilmiştir. O, bir metne yaklaşırken sadece o
metnin dilinde yazılmış kaynaklarla yetinmemiş, metnin çözümünde kendisine
yardımcı olabilecek farklı kaynaklara ulaşmayı da başarmıştır. Bu anlayışla,
Gülistân Şerhi’nde otuza yakın kaynak kullanmış, yorumlarını delillendirmek
için konuya uygun kaynaklara göndermeler yapmıştır. Bu kaynaklar tarihten
edebiyata, sözlükbilimden belâgate disiplinler arası bir çeşitlilik gösterir.

Bu
makalede Ahmed Sûdî’nin Gülistân Şerhi’nde kullandığı kaynaklar ele
alınacaktır. Ahmed Sûdî’nin bu kaynaklara nasıl ulaştığı tartışılacak, sonra da
onları niçin ve ne amaçla kullandığı, kaynakları değerlendirme yöntemi ve
böylece şerhini nasıl zenginleştirdiği örnekleriyle ortaya konacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ahmed Sûdî, Şerh, Şerh Edebiyatı, Kaynakbilim

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• AÇAR, B. Gülay (2016). “Sûdî-i Bosnevî’nin Ölüm Tarihi Meselesi”, Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, II (4), s.s. 185-196.
• ANAMERİÇ, Hakan (2006). “Osmanlılarda Kütüphane Kültürü ve Bilimsel Yaşama Etkisi”, OTAM, S. 19, s.s. 53-78.
• BAŞ, Derya (2013). “Yâfiî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 43, s.s. 175-177.
• BROCKELMANN, Carl (2017). History of the Arabic Written Tradition, 2 cilt (II), Leiden: Brill.
• CİCİ, Recep (2000). “İmamzâde Muhammed b. Ebû Bekr”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 22, s.s. 210-211.
• ÇÖĞENLİ, M. Sadi (2006). “Mutarrizî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 31, s.s. 375-377.
• ERÜNSAL, İsmail E. (2015). Osmanlılarda Kütüphaneler ve Kütüphanecilik, İstanbul: Timaş Yay.
• GÜMÜŞ, Sadrettin (1993). “Cürcânî, Seyyid Şerîf”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 8, s.s. 134-136.
• GÜNEY, Adem (2010). “Kemâlüddîn Mes‘ûd bin Hüseyin eş-Şirvânî’nin Şerhu Âdâbi’s-Semerkandî Adlı Eserinin Tenkitli Neşri”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 21, s.s. 85-152.
• KANAR, Mehmet (2007). “Nizâmî-i Gencevî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 33, s.s. 183-185.
• ------------------ (2010). “Şâhnâme”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 38, s.s. 289-290.
• KANDEMİR, M. Yaşar (2007). “Nevevî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 33, s.s. 45-49.
• KARLIĞA, H. Bekir (1996). “Gazzâlî (Eserleri)”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 13, s.s. 518-530.
• -------------------- (2001). “Kâdî Mîr Meybûdî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 24, s.s. 118-119.
• KAYA, Eyyüp Said (2007). “Nevâzil”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 33, s.s. 34-35.
• KESLER, M. Fatih (3006). “Mücâhid b. Cebr”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 31, s.s. 442-443.
• KILIÇ, Hulusi (2003). “el-Makâmât”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 27, s.s. 414-415.
• ---------------- (2010). “Tâcü’l-Luga”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 39, s.s. 356-357.
• KILIÇ, M. Erol (1999). “Muhyiddin İbnü’l-Arabî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 20, s.s. 493-516.
• KILIÇER, M. Esat (1992). “Buhârî, Tâhir b. Ahmed”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 6, s.s. 376.
• KUT, Günay (1989). “Ahmed-i Dâî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 2, s.s. 56-58.
• -------------- (1989). “Ali Şîr Nevâyî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 2, s.s. 449-453.
• OKUMUŞ, Ömer (1993). “Câmî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 7, s.s. 94-99.
• ÖRS, Derya (2012). “Vatvât, Reşîdüddîn”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 42, s.s. 573-574.
• ÖZ, Yusuf (2010). Tarih Boyunca Farsça-Türkçe Sözlükler, Ankara: TDK Yay.
• ÖZAYDIN, Abdülkerim (1997). “Hamdullah el-Müstevfî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 15, s.s. 454-455.
• ÖZKAN, Halit (2010). “Süyûtî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 38, s.s. 188-198.
• YAVUZ, Yusuf Şevki (1992). “Beyzâvî”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 6, s.s. 100-103.
• YILMAZ, Ozan (2007). “Klasik Şerh Edebiyatı Literatürü”, TALİD: Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Eski Türk Edebiyatı Tarihi I, C. 5/9, s.s. 271-304.
• ---------------- (2012). Sûdî Gülistân Şerhi, İstanbul: Çamlıca Yay.