HÂKİM SEYYİD MEHMED EFENDİ'NİN TERCEME-İ ESRÂR-I TEVHÎDİYE ADLI ESERİ

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 2, 1036 - 1063, 27.08.2019

Yakup Poyraz Mehmet Arif Arıcı

Öz

Hâkim Seyyid Mehmed
Efendi’nin Terceme-i Esrâr-ı Tevhîdiye’si,
Fahreddîn-i Irâkî’nin aslı Farsça yazılmış Leme’ât
isimli eserini Türkçe açıklamak için kaleme aldığı şerhtir. Bu çalışma,
giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında Fahreddîn-i Irâkî ve Hâkim
Seyyid Mehmed Efendi’nin eserleri, yaşamları, edebî anlayışları ile tasavvuf
mefhumu ele alınarak genel bilgiler verilmiştir. Çalışmamızın konusu olan “Terceme-i Esrâr-ı Tevhîdiye” birinci
bölümde biçimsel; ikinci bölümde ise metinsel olarak incelenmiştir. Bu çalışma
vesilesiyle daha önce tespit edilmemiş ve üzerinde çalışma yapılmamış Hâkim’e
ait aşk üzerine yazılmış bir eser günümüz harfleriyle yayınlanarak bilim
dünyasına sunulması ve aynı zamanda Leme’ât
için yazılmış şerhlerden farklı bir şerh metnini günümüz edebiyatına
kazandırmak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hâkim, Terceme-i Esrār-ı Tevhîdiye, Fahreddin-i Irâkî

Kaynakça

• AHMED EL-GAZZÂLÎ, (1942). Kitâb-ı Sevâniĥ (Haz: H. Ritter), İstanbul: Matbaa-i Maârif.
• ARBERRY, A. J. (1939). Ussak-name, Oxford.
• BABİNGER, Franz (1982). Osmanlı Tarih Yazarları Ve Eserleri, (Çev: Coşkun Üçok), Ankara: Kültür Ve Turizm Bakanlığı Yay.
• BAYBURTLUGİL, Nurettin (1985). “Fahreddin Irâkî Istılâhât-ı Ehl-i Tasavvuf”, Marmara Üni. İlahiyat Fak. Dergisi, S. 3, İstanbul.
• BURSALI, Mehmed Tahir (2000). Osmanlı Müellifleri, C.II, Ankara: Bizim Büro.
• ÇİME, Muhammed Ahter (1996). “Berresî Şurûh-ı Lemaât-ı Irâkî”, Maârif, c. XIII, Sayı: 2, ss. 48-79.
• ÇAĞLAYAN Pelin Seval; DEĞİRMENÇAY Veyis (2017). "Fahreddîn-i Irâki Divanı’nda Tamlama Çeşitleri", Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 19, ss. 19-36.
• RÂMİZ (1994). Âdâb-ı Zurafâ, (Haz: Sadık Erdem), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• GÜNGÖR, Tahir (2014). Vak‘a-nüvîs Hâkim Efendi Tarihi (Metin ve Tahlîl), Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• HĀKİM SEYYİD MEHMED EFENDİ. Terceme-i Esrār-ı Tevhîdiye, Millet Kütüphanesi, Yazmalar, 06 Mil Yz A 3541/2.
• IRÂKÎ, Fahreddîn (1377). Kullîyât-i Şeyh Fahreddîn İbrâhîm-i Hemedânî (Haz: Sâid-i Nefîsî), Tahran.
• IRÂKÎ, Fahreddîn (1377). Külliyyât-ı Fahreddîn-i Irâkî (Haz: Nesrin Muhteşem), Tahran.
• IRÂKÎ, Fahreddîn (2011). Leme’ât Aşka ve Âşıklara Dair, (Haz: Ercan Alkan/ Çev: Ahmed Avni Konuk) İstanbul: İlkharf Yayınları.
• IRÂKÎ, Fahreddîn (1988). Lemaat, (Çev: Saffet Yetkin), İstanbul: Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı Yay.
• İLGÜREL, Mücteba (1997). “Hâkim Mehmed Efendi”, İslam Ansiklopedisi, C.15. ss. 189-190.
• İSEN Mustafa; MACİT Muhsin (1992). Türk Edebiyatında Tevhidler, Ankara: TDV yay.
• KILIÇ, Mahmut Erol (2007). Sûfî ve Şiir, İstanbul: İnsan Yay.
• KÜTÜKOĞLU, Bekir (1953). “Müverrih Vâsıf’ın Kaynaklarından Hâkim Tarihi”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 5: 71.
• POYRAZ, Yakup (2007). “Hâkim Seyyid Mehmed Efendi'nin Nazire-i Hilye-i Hâkanî Adlı Eseri", Turkish Studies, S. 3, ss. 449-488.
• POYRAZ, Yakup (2009). “18. Yüzyıl Dîvân Şairi Hâkim'in Şiirlerinde Maddî Kültür ve Sosyal Yaşamdan İzler”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8. ss. 345-375
• POYRAZ, Yakup (2008). Seyyid Mehmed Efendi (Hakim) Yaşamı Edebi Kişiliği ve Divanı Üzerinde Bir Araştırma (İnceleme-Metin), Doktora Tezi, Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• SAFÂ, Zebîhullâh (2005). İran Edebiyatı Tarihi, (Çev: Hasan Almaz), C. 2, ss. 33-34, Ankara: Nüsha Yayınları.
• SÂLİM (2005), Tezkiretü’ş-Şuarâ, (Haz: Adnan İnce), Ankara: AKM Yay.
• SÜREYYA, Mehmed (1996). Sicill-i Osmanî (Haz: Nuri Akbayar), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt. Yay.
• Şemseddin Sami (1641), “Türk”, Kamûsu’l-a‘lâm, III, İstanbul.
• UZUN, Mustafa (2008). “Risâle”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C: 35, ss. 114-116
• UZUN, Mustafa (2012). “Tevhid” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C: 41, ss. 24-26
• VURAL, Hanifi (2017). Lemaat, İstanbul: Kesit Yayınları.
• VURAL, Hanifi (2017). "Irak’tan Anadolu’ya Uzanan Bir Yolculuğun Baki Hatırası: Lemaat", Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, C: 12, S: 2, ss. 119-128.