HALK SAĞLIĞI BAKIŞIYLA OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU / AUTISM SPECTRUM DISORDER WITH PUBLIC HEALTH PERSPECTIVE

Yıl 2020, , 297 - 310, 18.05.2020

Çağla Susuz , Bahar Güçiz Doğan

https://doi.org/10.35232/estudamhsd.684075

Cited By: 8

Öz

Otizm spektrum bozukluğu (OSB) her ırk ve etnik kökende görülebilen nörogelişimsel bir bozukluktur. Günümüzde pek çok ülkenin OSB sıklığı ve bölgeler arasındaki dağılımı bilinmemekle beraber dünya genelinde sıklığın arttığı belirtilmektedir. Bozukluğun derecesine göre OSB’li bireyler yaşamlarını devam ettirmede başkalarına bağımlı olabilmektedirler. Başkalarına bağımlı olmadan yaşamayı sağlayabilecek yaşam becerilerinin kazanılması açısından otizm tanısının erken konması ve sonrasındaki müdahale sürecinin iyi yönetilmesi gerekmektedir. Bu alanda yapılan araştırmalar tanı konma yaşının geciktiğini, bunun da OSB’ye özgü müdahalelere erişimde ve eş zamanlı ortaya çıkan problemlerin yönetiminde gecikmeye yol açtığını ortaya koymaktadır. Ömür boyu devam eden bu bozuklukta hem OSB’li bireyler, hem de onların bakımlarıyla ilgilenen aileleri sosyal yaşama katılımı kısıtlayan pek çok problemle karşılaşmaktadırlar. Bu problemlerin giderilmesinde OSB’nin bütün yönleriyle ele alınarak, buna uygun politikaların geliştirilmesi temel koşuldur. Bu çalışma OSB’yi tarihçesinden başlayarak, etiyolojisi, risk faktörleri, tanısı, tedavisi, Dünyadaki ve Türkiye’deki OSB prevalansı, Türkiye’deki tarama çalışmaları, OSB’li bireylerin Türkiye’deki sağlık, bakım, eğitim, istihdam koşulları açısından halk sağlığı bakış açısıyla ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Otizm spektrum bozukluğu, yaygın gelişimsel bozukluk, halk sağlığı

Destekleyen Kurum

YOK

Proje Numarası

YOK

AUTISM SPECTRUM DISORDER WITH PUBLIC HEALTH PERSPECTIVE

Öz

Autism spectrum disorder (ASD) is a neurodevelopmental disorder that can be encountered in any race and ethnic origin. Although the prevalence and distribution of ASD in many countries is not known, it is stated that the incidence is increasing worldwide. Depending on the degree of the disorder, individuals with ASD may be dependent on others to maintain their lives. Autism should be diagnosed early and the intervention process should be managed well in order to gain life skills that can lead to living independently. Researches in this area reveal that the age at diagnosis is delayed, which leads to a delay in accessing ASD-specific interventions and managing problems that occur simultaneously. In this lifelong disorder, both individuals with ASD and their caregivers face many problems that restrict their participation in social life. The main condition for the elimination of these problems is the development of appropriate policies by considering all aspects of the ASD. This study evaluates the ASD with public health perspective starting from history and then etiology, risk factors, diagnosis, treatment, ASD prevalence in world and Turkey, screening of ASD in Turkey and finally commentates conditions of health, care, education, employment of individuals with ASD in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Autism spectrum disorders, pervasive developmental disorders, public health

Proje Numarası

YOK

Kaynakça

• 1. American Psychiatric Association. Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Fifth ed. Washington DC; 2013.
• 2. Sağlık Bakanlığı. Otizmin Farkındayım, Farklılıklara Saygılıyım. https://www.saglik.gov.tr/TR,19827/otizmin-farkindayim-farkliliklara-saygiliyim.html Erişim tarihi: 29.01.2020
• 3. Centers for Disease Control and Prevention. Autism Spectrum Disorder (ASD). https://www.cdc.gov/ncbddd/autism/facts.html Erişim tarihi: 29.01.2020
• 4. Couteur AL, Szatmari P. Autism Spectrum Disorder. In: Editor Thapar A, Editor Pine DS, Editor Leckman JF, Editor Scott S, Editor Snowling MJ, Editor Taylor E. Rutter’s Child and Adolescent Psychiatry. Sixth edition.UK:John Willey & Sons Ltd; 2015. P. 665-677.
• 5. World Health Organization. Autism Spectrum Disorder. http://www.who.int/mediacentre/factsheets/autism-spectrum-disorders/en/ Erişim tarihi: 15.12.2019
• 6. Tekin-İftar E. Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocuklar ve Eğitimleri. 2. Baskı. Ankara: Vize yayıncılık; 2013.
• 7. Jordan R. Autistic Spectrum Disorders An Introductory Handbook for Practitioners. London: David Fulton Publishers Ltd; 1999.
• 8. Schreibman L. Autism. California: Sage Publications; 1998.
• 9. Bettelheim B. The Empty Fortress Infantie Autism and the Birth of the Self. New York 1967. Erişim adresi: https://books.google.com.tr/books?id=xxF25jFLt4wC&hl=tr&source=gbs_book_other_versions Erişim tarihi: 20.02.2018
• 10. Severson KD, Aune JA, Jodlowski D. Bruno Bettelheim, Autism and the Rhetoric of Scientific Authority. In: Editor Osteen M. Autism and Representation. New York: 2008. p. (65-66)
• 11. Miller-Kuhaneck H, Glennon TJ. Introduction to Autism and the Pervasive Developmental Disorders. In: Editor Miller-Kuhaneck H. Autism: A Comprehensive Occupational Therapy Approach. second edition. United States of America: The American Occupational Therapy Assocation; 2004. p. (1-9).
• 12. Shah PE, Dalton R, Boris NW. Pervasive Developmental Disorders and Childhood Psychosis. In: Editor Kliegman RM, Editor Behrman RE, Editor Jenson HB, Editor Stanton BF. Nelson Textbook of Pediatrics. eighteenth edition. United States of America: Elsevier Health Sciences; 2007. p. (134-136).
• 13. Le Couteur A, Rutter M, Lord C, Rios P, Robertson S, Holdgrafer M, et al. Autism Diagnostic interview: a standardized investigator-based instrument. Journal of autism and developmental disorders 1989 September 19(3); 363-87.
• 14. İlgi Otistik Çocukları Koruma Derneği. Biz Kimiz. https://www.ilgiotizmdernegi.com/biz-kimiz/ Erişim tarihi: 06.11.2018
• 15. Türkiye Otistiklere Destek ve Eğitim Vakfı. TODEV Kimdir?. http://todev.org.tr/todev/ Erişim tarihi: 15.12.2019
• 16. Autism Speaks. What causes autism?. https://www.autismspeaks.org/what-autism/learn-more-autism/what-causes-autism Erişim tarihi: 20.02.2018
• 17. Dawson G, Munson J, Webb SJ, Nalty T, Abbott R, Toth K. Rate of head growth decelerates and symptoms worsen in the second year of life in autism. Biological Psychiatry 2007 61(4): 458-464.
• 18. Hazlett HC, Poe M, Gerig G, Smith RG, Provenzale J, Ross A, Piven J. Magnetic resonance imaging and head circumference study of brain size in autism: Birth through age 2 years. Archives of General Psychiatry 2005 62(12): 1366-1376.
• 19. Mukaddes NM. Otizm Spektrum Bozuklukları Tanı ve Takip. Fatih-İstanbul: Nobel Tıp Kitabevi; 2014.
• 20. Yüksel A. Otizm genetiği. Cerrahpaşa Tıp Dergisi 2005 36(1); 35-41.
• 21. Chun H, Leung C, Wen SW, McDonald J, Shin HH. Maternal exposure to air pollution and risk of autism in children: A systematic review and meta-analysis. Environmental Pollution 2020 256, 113307.
• 22. McGuinn L A, Windham GC, Kalkbrenner AE, Bradley C, Di Q, Croen, et al. Early Life Exposure to Air Pollution and Autism Spectrum Disorder: Findings from a Multisite Case–Control Study. Epidemiology 2020 31(1), 103-14.
• 23. Hertz-Picciotto I, Green PG, Delwiche L, Hansen R, Walker C, Pessah IN. Blood mercury concentrations in CHARGE Study children with and without autism. Environmental Health Perspectives 2009 118(1): 161-66.
• 24. Saad K, Abdel-rahman AA, Elserogy YM, Al-Atram AA, Cannell JJ, Bjørklund G, et al. Vitamin D status in autism spectrum disorders and the efficacy of vitamin D supplementation in autistic children. Nutritional neuroscience 2016 19(8): 346-51.
• 25. Wakefield AJ, Murch S, Anthony A, Linnell J, Casson DM, Malik M, et al. Ileal-lymphoid-nodular hyperplasia, non-specific colitis and pervasive developmental disorder in children. The Lancet 1998 351(28): 637-41.
• 26. Rao TSS, Andrade C. The MMR vaccine and autism: sensation, refutation, retraction, and fraud. Indian J Psychiatry 2011 Apr-Jun 53(2): 95–96.
• 27. Madsen KM, Hviid A, Vestergaard M, Schendel D, Wohlfahr J, Thorsen P, et al. A population-based study of measles, mumps, and rubella vaccination and autism. N Engl J Med 2002 347(19): 1477-82.
• 28. Orenstein WA, Papania M, Strebel P, Hinman AR. Diseases Controlled Primarily by Vaccination. In: Editor Wallace RB, Editor Kohatsu N, Editor Last JM. Public Health &Preventive Medicine. Fifteenth edition. United States of America: The McGraw-Hill Companies; 2008. p. (101-111).
• 29. Billstedt E, Gillberg IC, Gillberg C. Autism after adolescence: population-based 13- to 22-year follow-up study of 120 ındividuals with autism diagnosed in childhood. J Autism Dev Disord 2005 35(3): 351-60.
• 30. Torun YT, İşeri E. Bebeklik döneminde önemli bir psikopatoloji: otizm. Türkiye Klinikleri Journal of Child Psychiatry-Special Topics 2018 4(1): 48-55.
• 31. Farley MA, McMahon WM, Fombonne E, Jenson WR, Miller J, Gardner M, et al. Twenty-year outcome for ındividuals with autism and average or near-average cognitive abilities. Autism Research 2009 April 2(2): 109-18.
• 32. Milli Eğitim Bakanlığı. Otistik Çocuklar Eğitim Programının Uygulanmasında Dikkat Edilecek Hususlar. http://orgm.meb.gov.tr/alt_sayfalar/otistik_cocuklar_egt_prg.html Erişim tarihi: 15.12.2019
• 33. World Health Organization. ICD-10 Version: 2016. http://apps.who.int/classifications/icd10/browse/2016/en#/F84.5 Erişim tarihi: 15.12.2019
• 34. Sağlık Bakanlığı. Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) Olan Bireylere Yönelik Sağlıklı Beslenme Önerileri Rehberi. https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/kurumsal/yayinlarimiz/rehberler/Otizm_Spektrum_BozukluguOBS_Olan_Bireylere_Yonelik_Saglikli_Beslenme_Onerileri_Rehberi.pdf Erişim tarihi: 15.12.2019
• 35. Centers for Disease Control and Prevention. Autism Spectrum Disorder (ASD) Treatment. https://www.cdc.gov/ncbddd/autism/treatment.html Erişim tarihi: 14.12.2019
• 36. Hyman SL, Levy SE, Myers SM. Identification, Evaluation, and Management of Children With Autism Spectrum Disorder. Pediatrics 2020 145(1).
• 37. National Autism Center at May Institute. About NAC. http://www.nationalautismcenter.org/about-nac/ Erişim tarihi: 15.12.2019
• 38. The National Professional Develpment Center On Autism Spectrum Disorder. https://autismpdc.fpg.unc.edu/evidence-based-practices Erişim tarihi: 15.12.2019
• 39. Görmez A, Kırpınar İ. Otizm Spektrum Bozuklukları: Erişkinlikte Değişim ve Psikiyatrik Eştanılar. Yeni Sempozyum Dergisi 2015 53(4): 27-32.
• 40. Küçük Ö, Ulaş G, Yaylacı F, Miral S. Geniş Otizm Fenotipi Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry. DergiPark 2018 10(2): 218-38.
• 41. Centers for Disease Control and Prevention. CDC Newsroom releases. https://www.cdc.gov/media/releases/2014/p0327-autism-spectrum-disorder.html Erişim tarihi: 15.12.2019
• 42. Centers for Disease Control and Prevention. CDC Newsroom releases. https://www.cdc.gov/media/releases/2018/p0426-autism-prevalence.html Erişim tarihi: 15.12.2019
• 43. Resmi Gazete. Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Bireylere Yönelik Ulusal Eylem Planı 2016-2019. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/12/20161203-16.htm Erişim tarihi: 15.12.2019
• 44. Centers for Disease Control and Prevention. Milestone Checkists. https://www.cdc.gov/ncbddd/actearly/pdf/checklists/all_checklists.pdf Erişim tarihi: 15.12.2019
• 45. Tohum Otizm Vakfı. Otizm Tarama Projesi Sonuç Raporu. http://tohumotizm.org.tr/sites/default/files/kcfinder/files/Saglik%20Bakanligi%20Otizm%20Platformu%20Tarama%20Projesi%20Raporu.pdf Erişim tarihi: 15.12.2019
• 46. Tohum Otizm Vakfı. Otizmde Tarama, Tanılama ve Eğitim Modelinin Geliştirilmesi Projesi. https://www.tohumotizm.org.tr/hakkimizda/projeler/tamamlanan-projeler/otizmde-tarama-tanilama-ve-egitim-modelinin-gelistirilmesi-projesi-2017/ Erişim tarihi: 15.12.2019
• 47. World Health Organization. The Sixty-seventh World Health Assembly. https://www.who.int/mediacentre/events/2014/wha67/en/ Erişim tarihi: 15.12.2019
• 48. Sağlık Bakanlığı. Bebek Çocuk Ergen İzlem Protokolleri. http://dosyaism.saglik.gov.tr/Eklenti/9010,bebek-cocuk-izlem-protokolleripdf.pdf?0 Erişim tarihi: 15.12.2019
• 49. Uğur Ç, Göker Z. Bir çocuk psikiyatrisi ünitesine başvuran olgularda otizm spektrum bozukluğu: demografik ve klinik bulgular. Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi 2018 13(3): 177-183.
• 50. Erden G, Akçakın M, Doğan DG, Ertem İÖ. Çocuk Hekimleri ve Otizm: Tanıda Zorluklar. Turkiye Klinikleri J Pediatrics 2010 19(1): 9-15.
• 51. Sabuncuoğlu M, Cebeci S, Rahbar MH, Hessabi M. Autism spectrum disorder and attention deficit hyperactivity disorder: Knowledge and attitude of family medicine residents in Turkey. Turkish Journal of Family Medicine & Primary Care 2015 9(2): 46-53.
• 52. Töret G, Özdemir S, Selimoğlu ÖG, Özkubat U. Otizmli çocuğa sahip olan ebeveynlerin görüşleri: Otizm tanımlamaları ve otizmin nedenleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi 2014 15(1): 1-14.
• 53. Güleç-Aslan Y, Kırcaali-İftar G, Uzuner Y. Otistik çocuklar için davranışsal eğitim programı (OÇİDEP) ev uygulamasının bir çocukla incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi 2009 10 (1): 1-25.
• 54. Milli Eğitim Bakanlığı. Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2012_10/10111226_ozel_egitim_hizmetleri_yonetmeligi_son.pdf Erişim tarihi: 20.02.2018
• 55. Hacıibrahimoğlu B, Ustaoğlu A. Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Otizm Spektrum Bozukluğu olan Çocuklara İlişkin Bilgi ve Tutumlarının İncelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2019 20(2): 491-506.
• 56. Selimoğlu ÖG, Özdemir S, Töret G, Özkubat U. Otizmli çocuğa sahip ebeveynlerin otizm tanılama sürecinde ve tanı sonrasında yaşadıkları deneyimlerine ilişkin görüşlerinin incelenmesi. International Journal of Early Childhood Special Education 2014 5(2): 129 - 161.
• 57. Özkubat U, Özdemir S, Selimoğlu ÖG, Töret G. Otizme Yolculuk: Otizmli Çocuğa Sahip Ebeveynlerin Sosyal Destek Algılarına İlişkin Görüşleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2014 33(1): 323 -348.
• 58. Uz S, Kaya K. Otizmli çocuklara ve ailelerine yönelik damgalama. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi 2018 7(1): 663-683.
• 59. Karabekiroğlu K, Cakin-Memik N, Ozcan-Ozel Ö, Toros F, Öztop D, Özbaran B, ve ark. DEHB ve Otizm ile İlgili Bilgi Düzeyleri ve Damgalama: Sınıf Öğretmenleri ve Ana-babalarla Çok Merkezli Bir Çalışma. Klinik Psikiyatri 2009 12: 79-89.
• 60. Sağlık Bakanlığı. 2 Nisan Dünya Otizm Farkındalık Günü. https://www.saglik.gov.tr/TR,34055/2-nisan-dunya-otizm-farkindalik-gunu.html Erişim tarihi: 15.12.2019
• 61. World Health Organization. World Autism Awareness Day. http://www.who.int/life-course/news/events/world-autism-awareness-day/en/ Erişim tarihi: 15.12.2019.