DÜNYA BANKASI'NIN SAĞLIK REFORMLARI ÜZERİNE ETKİSİ; TÜRKİYE’DE SAĞLIKTA DÖNÜŞÜM ÖRNEĞİ

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 142 - 157, 16.01.2020

Nazan Savaş

https://doi.org/10.35232/estudamhsd.617939

Öz

Dünyada birçok ülkede sağlık alanında 40 yıldan bu yana
neoliberal dönüşüm/reform gerçekleşmektedir. Dönüşümün başlangıcı 1978 yılında
yapılan Washington Mutabakatı’na dayandırılmaktadır. Bu derlemede Dünya Bankası
Grubu’nun (DBG) Türkiye örneğinde sağlık reformları üzerine etkisinin
değerlendirilmesi amaçlanmıştır. 
Derlemede 1978-2018 dönemi sağlık reformlarıyla ilgili DBG dökümanları,
Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı dökümanları, bilimsel literatür
incelenmiş, sağlık reformlarıyla ilgili olaylar ve yasal düzenlemeler
kronolojik olarak tablolaştırılmıştır. Türkiye’de sağlık reformu sağ
hükümetler, sol-sağ koalisyon hükümetleri ya da askeri darbe hükümetinin
yönetimini kapsayan uzun vadeli bir sürece yayılmış, belirli bir düzen
içerisinde ve birbirini destekler müdahaleler şeklinde yapılandırılmıştır.
Süreç sağ muhafazakar bir parti olan Adalet ve Kalkınma Partisi’nin 2002
yılında iktidara gelmesi ve dört dönem iktidarda kalması ile büyük ölçüde
hızlandırılmış ve yasal düzenlemelerin büyük bir kısmı tamamlanmıştır. Bu
süreçte DBG pekçok rapor yazmış, ikraz anlaşmaları imzalanmış ve reformla
ilgili yasal düzenlemeler gerçekleştirilmiştir. Özellikle son yıllarda DBG’nin
Türkiye’de desentralize olması ve Uluslararası Finans Kurumu’nun (IFC) ikinci
büyük merkezinin Türkiye’de açılmasıyla sağlık reformu DBG’nin kontrolü altında
gerçekleştirilmiştir. Sağlık reformu süreci içinde olan
ülkelerde DBG’nin etkisi gözlenmeli, izlenmeli ve sağlık hizmetlerinin ticarileştirilmesi
kontrol edilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık reformları, dünya bankası, Türkiye

THE IMPACT OF THE WORLD BANK ON HEALTH REFORMS; EXAMPLE OF HEALTH TRANSFORMATION IN TURKEY

Öz

There has been a neoliberal change taking place for 40 years
in a lot of countries within the field of health. Beginning of the change was
based on Washington Consensus made in 1978. In this review, it was aimed to
assess the effect of the World Bank Group (WBG) on health reforms in the
example of Turkey. In the review, WBG documents, Ministry of Health of Turkey
documents and scientific literature related to health reforms belonging to
1978-2018 period were investigated, additionally related events and legislative
regulations were tabularized chronologically. 
Health reform in Turkey has spread over a long term process during the
rulerships of right-winger, left-right coalition or military coup governments
and it has been structured in the form of interventions being in a specific
order and supporting each other. The process has been accelerated substantially
and legal regulations were completed to a great extent after the Justice and
Development Party, which is a right conservative party, came into power in 2002
and remained in power for four terms. Within this period, many reports have
been written by the WBG, Loan agreements have been signed and legislative
regulations related to reform have been made. Particularly in recent years,
health reform has been actualized as a result of decentralization of the WBG
and establishment of second largest center of the International Finance
Corporation (IFC) in Turkey. WBG's impact on the
countries within the process of health reform should be observed and monitored;
and the commercialization of health care services should be controlled.

Anahtar Kelimeler

Health reforms, world bank, Turkey

Kaynakça

• 1. Williams M.A. Conventions,treaties and other responses to global issues – Vol.II - The World Bank. http://www.eolss.net/Sample-Chapters/C14/E1-44-03-01.pdf
• 2. Rasgelener M. The World Bank Group And Its Relations With Turkey”, Ankara: HDTM, 1990
• 3. http://www.worldbank.org/en/about/leadership/members
• 4. Eğilmez, Mahfi. IMF, Dünya Bankası Grubu ve Türkiye. Dünya Bankası Yayınları No:2, 1996
• 5. Güran N, Aktürk İ. Uluslararası İktisadi Kuruluşlar, İzmir: Dokuz Eylül Ünv. Yayınları, 1992, p.128-129
• 6. Tünsoy O. Dünya Bankası’nın Yapısı ve Kredi Verme Türleri. Hazine Müsteşarlığı, Yayınlanmamış Etüt Raporu, Ankara, 2005
• 7. http://www.ito.org.tr/wps/portal/gazete-detay?WCM_GLOBAL_CONTEXT=ito_portal_tr/ito-portal/gazete/gzt-2010/gzt-2010-10/gzt-2010-10-1/d128d080442775ff827f8668ff808010
• 8. http://siteresources.worldbank.org/BODINT/Resources/278027-1215524804501/IFCCountryVotingTable.pdf
• 9. Sayıştay Dergisi Sayı: 46-47 Safiye KAYA Sayıştay Uzman Denetçisi
• 10. Keyder Ç, Üstündağ N, Ağartan T, Yoltar Ç. Avrupa’da ve Türkiye‘de Sağlık Politikaları. İletişim Yayınları, İstanbul, 2007
• 11. Beeson M, Iyanatul I. Neoliberalism and East Asia: Resisting the Washington Consensus. https://espace.library.uq.edu.au/eserv/UQ:10897/mb-ii-03.pdf
• 12. http://www-wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2013/02/27/000425962_20130227172130/Rendered/PDF/PUB20800REPLACEMENT0WDR01978.pdf
• 13. Erdinç Z. Uluslararası Para Fonu -Türkiye Dış İlişkilerinin Gelişimi ve 19. Stand-By Anlaşması. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Ağustos 2007, Sayı:18. https://dergipark.org.tr/download/article-file/55416
• 14. http://www.who.int/publications/almaata_declaration_en.pdf
• 15. http://www-wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2003/01/15/000178830_98101903401757/Rendered/PDF/multi0page.pdf
• 16. Kurtoğlu R. Türk Tarihinde – Bürokrasi – Siyaset–Aydın -Yabancılaşmasının Sonucu: Obskürantizm–Çatışma Kültürü ve Epistemik Çöküş. http://www.journals.istanbul.edu.tr/tr/index.php/iktisatsosyoloji/article/viewFile/11384/10644
• 17. http://www-wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2001/02/08/000178830_98101912493590/Rendered/PDF/multi_page.pdf
• 18. Yıldız Sertel, Türkiye’de Dışa Dönük Ekonomi ve Çöküş, İstanbul: Ajan Yayınları, 1988, p.137-138
• 19. The World Bank, Annual Report 1995, p.52.
• 20. http://documents.worldbank.org/curated/en/1981/01/1554996/general-equilibrium-analysis-foreign-exchange-shortages-developing-economy
• 21. http://www.un.org/en/development/desa/policy/mdg_workshops/eclac_training_mdgs/dervis_demelo_robinson_1982gemsfordevpolicy.pdf
• 22. Türkiye Cumhuriyeti 1961 Anayasası. http://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa61.htm
• 23. Türkiye Cumhuriyeti 1982 Anayasası. http://www.tbmm.gov.tr/anayasa/anayasa_2011.pdf
• 24. Bakır Çağlar, "Anayasa Mahkemesi Kararlarında Demokrasi," Anayasa Yargısı, Ankara, Anayasa Mahkemesi Yayınları. 1990, sayı 7, p.I13.
• 25. http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-442/tarihi13121983--sayisi181--rg-tarihi14121983--rg-sayisi-.html
• 26. Top M, Şahin B. Changing Boundaries in the Hospital Industry: Last Twenty Years in European Countries. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, Cilt:7, Sayı:1 (2004), pp.98http://www.sid.hacettepe.edu.tr/Makale/71/7014.pdf
• 27. http://www-wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/1986/09/19/000009265_3960926011718/Rendered/PDF/multi0page.pdf
• 28. http://www-wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/1999/09/23/000178830_98101903343495/Rendered/PDF/multi_page.pdf
• 29. 3359 Sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu. http://www.tkhk.gov.tr/Eklenti/834,3359-sayili-saglik-hizmetleri-temel-kanunupdf.pdf?0
• 30. Sağlık Sektörü Master Plan Etüdü: Nihai Rapor. Price Waterhause; Ankara. Desember, 1990
• 31. Belek İ.Türkiye’de Sağlık Reformları. Toplum ve Hekim Dergisi, 2001. Cilt:16, Sayı:6, pp. 438- 447
• 32. Özsarı H. Sağlık Projeleri ve sağlık enformasyon sistemleri çalışmaları hakkında genel bilgi notu. Modern Hastane Yönetimi / Cilt 2 / Sayı 6 / Ağustos-Eylül 1998 / p.15. http://www.merih.net/m1/mhy-2-6-ho.htm
• 33. Ulusal Sağlık Politikası. T.C. Sağlık Bakanlığı. Mart 1993, Ankara. ISBN 975-7572-07-1 http://ekutuphane.sagem.gov.tr/kitaplar/ulusal_saglik_politikasi.pdf
• 34. http://www-wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/1999/08/28/000094946_99081805374566/Rendered/PDF/multi_page.pdf
• 35. http://www.pydb.saglik.gov.tr/
• 36. Karaca AR. 2.Ulusal Sağlık Kongresi ve İzlenimlerim. TEB Haberler Mayıs, 1993. pp.10-14. http://www.e-kutuphane.teb.org.tr/pdf/tebhaberler/mayis93/6.pdf
• 37. http://files.dcp2.org/pdf/WorldDevelopmentReport1993.pdf
• 38. http://www-wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/ECA/2013/09/09/090224b081ea3d26/1_0/Rendered/PDF/Turkey000Secon0greement000Conformed.pdf
• 39. Kamu Reformunun Kaynakları-I.http://www-yonetimbilimi.politics.ankara.edu.tr/files/2013/09/krkaynak.doc‎
• 40. http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-1047/eski2yeni.html
• 41. Herkese Sağlık- Türkiye’nin Hedef ve Stratejileri (Sağlık21). T.C. Sağlık Bakanlığı. Aralık 2001, Ankara. ISBN:975-590-057-8
• 42. http://www.antimai.org/dag/dbkalkmek.htm
• 43. Türkiye’de Dünya Bankası, 1993-2004 Ülke Yardım Değerlendirmesi. Bağımsız Değerlendirme Grubu. Vinod Thomas, R.Kyle Peters, Basil Kavalsyky. 20 December 2005
• 44. Performance Evaluation,Criticism of The World Bank and Cost-Benefit Analysis of World Bank Financed Projects: Case of Turkey.http://www.hazine.org.tr/makaleler/ergulhaliscelik_makaleler/Worldbank_performance_ehcelik.pdf
• 45. http://www-wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2003/05/03/000094946_03042404004721/Rendered/PDF/multi0page.pdf
• 46. T.C. 58. Hükümet Acil Eylem Planı (AEP). http://www.linux.org.tr/wp-content/uploads/2010/04/AcilEylemPlani.pdf
• 47. TC Sağlık Bakanlığı Proje Yönetim Destek Birimi http://www.pydb.saglik.gov.tr/
• 48. Savas N. Sağlıkta Dönüşüm Sürecinde Dünya Bankasının Ulusal Sağlık Mevzuatımıza Etkisi. 15.Ulusal Halk Sağlığı Kongresi, Sağlık Reformları 2-6 Ekim 2012. pp.18-37. http://halksagligiokulu.org/anasayfa/components/com_booklibrary/ebooks/15.UHSK%20K%C4%B0TAP_14_10_12.pdf
• 49. Savas N. Sağlıkta Dönüşüm Süreci için Verilen Hibe ve Kredilerin Kullanımı (2009). pp.142-149.http://www.hasuder.org.tr/belgeler/hasuder-calistay-kitap.pdf
• 50. http://www.istanbulsaglik.gov.tr/w/mev/mev_gen/mev_gen_arastirma_planlama/aylik_faliyet_raporu.pdf
• 51. World Bank. Project Appraisal Document "Health Transition Project in Support of the First Phase of the Program for Transformation in Health". Report No.: 27717-TU. April 2004.
• 52. World Bank. Loan Agreemant (Health Transition Project) between REPUBLIC OF TURKEY and INTERNATIONAL BANK FOR RECONSTRUCTION AND DEVELOPMENT. Dated June 11, 2004
• 53. 5683 Sağlık Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2007/06/20070609-1.htm
• 54. http://www.saglik.gov.tr/TR/dosya/1-52641/h/sgb13112009tarih11319sayiliyonerge.pdf
• 55. 21 Hedefte Türkiye: Sağlıkta Gelecek. Haziran 2007. ISBN : 978-975-590-227-2
• 56. Türkiye Ülke Destek Stratejisi 2004-07 My Tamamlama Raporu.
• 57. Uluslararası İmar Ve Kalkınma Bankası, Uluslararası Finans Kurumu,Çok Taraflı Yatırım Garanti Kurumu’nunTürkiye Cumhuriyeti İle2008 – 2011 Mali Yıl Dönemi İçinÜlke İşbirliği Stratejisi. (Rapor No.42026-TR)
• 58. http://siteresources.worldbank.org/TURKEYEXTN/Resources/361711-1290610184383/Turkey_CPS_2008-2011.pdf
• 59. http://www-wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2008/06/02/000333038_20080602035750/Rendered/PDF/434730PGD0P0881e0only10R20081011911.pdf
• 60. OECD-WB. OECD Sağlık Sistemi İncelemeleri, Türkiye. ISBN 978-975-590-282-1
• 61. T.C. Sağlık Bakanlığı 2010-2014 Stratejik Planı. Sağlık Bakanlığı Yayını, Yayın No: 788.ISBN: 978-975-590-315-6http://www.sgb.saglik.gov.tr/content/files/spflash/flashbrosur/files/stratejikplan.pdf
• 62. http://www-wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2009/06/01/000334955_20090601050258/Rendered/INDEX/461150PAD0P102101Official0Use0Only1.txt
• 63. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2009/09/20090909-1-1.pdf
• 64. The Republic of Turkey Country Partnership Strategy FY08-FY11 Progress Report for the Period. Report Number:51689-TR
• 65. http://www.milliyet.com.tr/ifc-istanbul-u-30-ulkenin-operasyon-merkezi-yapti/ekonomi/haberdetay/29.09.2010/1294919/default.htm?ref=OtherNews
• 66. http://www-wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2013/02/21/000442464_20130221151003/Rendered/PDF/755200CPS0P12500ENGLISH0Turkey0FY12.pdf
• 67. http://www.sgb.saglik.gov.tr/content/files/stratejikplan20132017/index.html
• 68. http://www.worldbank.org/content/dam/Worldbank/document/tr-snapshot-apr-2013-tr.pdf
• 69. http://www.worldbank.org/content/dam/Worldbank/document/eca/Turkey-Snapshot-tr.pdf
• 70. Project in Support of Restructuring of Health Sector (P102172) http://documents.worldbank.org/curated/en/2015/09/25104226/turkey-project-support-restructuring-health-sector-p102172-implementation-status-results-report-sequence-12 http://www-wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2015/09/03/090224b0830b479e/1_0/Rendered/PDF/Turkey000Healt00and0Support0Project.pdf
• 71. http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/10/Kamu-%C3%96zel-%C4%B0%C5%9Fbirli%C4%9Fi-Mevzuat%C4%B1-2015.pdf
• 72. http://www.ttb.org.tr/kollar/_sehirhastaneleri/makale_goster.php?Guid=d4c29f9a-ea46-11e7-ad3f-8fdeacc2c79e