TÜRKİYE’DE GIDA NUMUNELERİNDE PESTİSİT KALINTILARI ÜZERİNE 2010 YILI SONRASI ULUSAL LİTERATÜRÜN İNCELENMESİ

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 1, 177 - 191, 31.01.2022

Mustafa Tözün , Gökhan Akar

https://doi.org/10.35232/estudamhsd.968829

Cited By: 3

Öz

Dünya Sağlık Örgütü, pestisitler için tarım zararlıları olan her türlü böcek, kemirgen, mantar ve yabani otların öldürülmesi için kullanılan kimyasallar tanımını yapar. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de yapılmış ve ulusal literatürde yayımlanmış, gıda numunelerinde pestisit kalıntısı araştıran 2010 yılı ve sonrası makalelerin sistematik derlemesini yapmak ve gıda numunelerinde pestisit kalıntısı bulunma durumunu ortaya koyabilecek kanıtlar elde edebilmektir. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Elektronik Kütüphane kaynakları ve Google Akademik’te yapılan tarama sonunda, dahil etme kriterlerine uygun toplam 35 kayda ulaşılmıştır. Bunların 16’sında (%45,7) pestisit kalıntısı bulunduğu ve Maksimum Kalıntı Düzeyleri (MRL) değerinin aşıldığı; 10’unda (%28,6) pestisit kalıntısı bulunduğu ancak MRL değerlerinin aşılmadığı tespit edilmiştir. Çalışılan gıda numuneler çeşitlilik gösterse de üzüm, çilek, turunçgiller ve sık tüketilen bazı sebzelerde pestisit kalıntısı fazlaca çalışılmıştır ve pestisit kalıntısına rastlanmıştır. Pestisit kalıntısına rastlanmayan gıdalar içinde süt ve bal dikkati çekmektedir. Konu üzerine mevzuatın gözden geçirilmesi ve caydırıcı cezaların getirilmesinin yanı sıra konu hakkında toplum ve iş sağlığına yönelik eğitim çalışmalarının arttırılması önerilir.

Anahtar Kelimeler

Gıda numuneleri, pestisit kalıntısı, Maksimum Kalıntı Miktarı, sistematik derleme

Destekleyen Kurum

Yok

EXAMINATION OF NATIONAL LITERATURE AFTER 2010 ON PESTICIDE RESIDUES IN FOOD SAMPLES IN TURKEY: A SYSTEMATIC REVIEW

Öz

The World Health Organization defines pesticides as chemicals used to kill all kinds of insects, rodents, fungi, and weeds that are agricultural pests. The aim of this study is to make a systematic compilation of the articles published in the national literature, investigating pesticide residues in food samples from 2010 and later, and to obtain evidence that can reveal the presence of pesticide residues in food samples. As a result of the search made in İzmir Katip Celebi University Electronic Library resources and Google Scholar, a total of 35 records were found in accordance with the inclusion criteria. In 16 of them (45.7%), pesticide residues were found and the Maximum Residue Level (MRL) value was exceeded; It was determined that 10 (28.6%) had pesticide residues, but their MRL values were not exceeded. Although the studied food samples varied, pesticide residues were studied extensively and pesticide residues were found in grapes, strawberries, citrus fruits, and some frequently consumed vegetables. Among the foods that do not contain pesticide residues, milk and honey draw attention. It is recommended to review the legislation on the subject and to introduce deterrent penalties, as well as to increase the training activities for the community and occupational health on the subject.

Anahtar Kelimeler

Food samples, pesticide residue, Maximum residue Amount, systematic review

Kaynakça

• 1. WHO. Chemical safety: pesticides. What are pesticides?, 2020. [cited 2021 June 10] Available from: https://www.who.int/news-room/q-a-detail/chemical-safety-pesticides
• 2. WHO. Guidelines on Public Health Pesticide Management Policy. 2010. [cited 2021 June 10] Available from: https://www.who.int/whopes/resources/SEA_CD_214.pdf
• 3. Sharma A, Kumar V, Shahzad B, Tanveer M, Sidhu GPS, Handa N, et al. Worldwide pesticide usage and its impacts on ecosystem. SN Applied Sciences. 2019;1(11):1-16.
• 4. T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. Tarım İlacı (Pestisit) Kullanımı. [cited 2021 June 10] Available from: https://cevreselgostergeler.csb.gov.tr/tarim-ilaci-pestisit-kullanimi-i-85834
• 5. Gül H. Türkiye'de kullanılan zirai ilaçların sağlığa etkileri. T.C. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sağlık Yönetimi Anabilim Dalı, Yüksek Lisan Tezi, 2017.
• 6. Türk Gıda Kodeksi Pestisitlerin Maksimum Kalıntı Limitleri Yönetmeliği. (R.G. 25.11.2016; Sayı: 29899). [cited 2021 June 10] Available from: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/11/20161125M1-1.htm
• 7. Türk Gıda Kodeksi Pestisitlerin Maksimum Kalıntı Limitleri Yönetmeliği Rehberi, 2017. [cited 2021 June 10] Available from: https://www.tarimorman.gov.tr/GKGM/Belgeler/DB_Gida_Isletmeleri/Pestisit_Rehber.pdf
• 8. Alparslan M. Zararlılarla Mücadelede Kullanılan Pestisitlerin Halk Sağlığına Etkileri ve Korumaya Yönelik Önlemler. TAF Preventive Medicine Bulletin. 2014;13(5):405-12.
• 9. Atalay BI, Sağlan R, Önsüz MF, Işıklı B, Metintaş S. Mevsimlik tarım işçilerinde pestisit maruziyetinden korunma davranışları. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi. 2018;3(1):1-11.
• 10. Moher D, Shamseer L, Clarke M, Ghersi D, Liberati A, Petticrew M, et al. Preferred reporting items for systematic review and meta-analysis protocols (PRISMAP) 2015 statement. Systematic reviews. 2015;4(1):1.
• 11. Ersoy N, Tatlı Ö, Özcan S, Evcil E, Çoşkun LŞ, Erdoğan E, Keskin G. Üzüm ve çilekte pestisit kalıntılarının LC-MS/MS ve GC-MS ile belirlenmesi. Selcuk Journal of Agriculture and Food Sciences. 2011;25(2):70-80.
• 12. Ersoy N, Tatlı Ö, Evcil E, Çoşkun LŞ, Özcan S, Erdoğan E. Sert Çekirdekli ve Sert Kabuklu Meyve Türlerinde Bazı Pestisit Kalıntıları. Selcuk Journal of Agriculture and Food Sciences. 2011;25(1):75-83.
• 13. Ersoy N, Tatlı Ö, Özcan S, Evcil E, Coşkun LŞ, Erdoğan E. LC-MS/MS ve GC-MS’le bazı sebze türlerinde pestisit kalıntılarının tespiti. Selcuk Journal of Agriculture and Food Sciences. 2011;25(3):79-85.
• 14. Ersoy N, Tatlı Ö, Özcan S, Evcil E, Coşkun LŞ, Erdoğan E. Bazı tropikal ve suptropikal meyve türlerinde pestisit kalıntıları. Selcuk Journal of Agriculture and Food Sciences. 2011;25(2):81-8.
• 15. Ersoy N, Tatlı Ö, Özcan S, Evcil E, Çoşkun LŞ, Erdoğan E. Konya’da Halkın Tüketimine Sunulan Bazı Yumuşak Çekirdekli Meyve Türlerinde Pestisit Kalıntı Düzeyleri. Selcuk Journal of Agriculture and Food Sciences. 2011;25(1):84-9.
• 16. Toptancı İ, Bayrak A. Turunçgil Ballarında Pestisit Kalıntı Düzeylerinin Belirlenmesi. Akademik Gıda. 2012;10(3):22-5.
• 17. Cönger E, Pelin A, Yigit N, Dokumacı S, Baloğlu Z, Burçak A. Bazı pestisitlerin sebzelerdeki kalıntı davranışlarının belirlenmesi üzerine çalışmalar. Bitki Koruma Bülteni. 2012;52(3):273-88.
• 18. Cangi R, Yanar Y, Yağcı A, Topçu N, Sucu S, Dülgeroğlu Y. Narince üzüm çeşidinin yapraklarında farklı fungusit uygulamaları ve salamura yöntemlerine bağlı olarak fungusit kalıntı düzeylerinin belirlenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi JAFAG. 2014;31(2):23-30.
• 19. Esturk O, Yakar Y, Ayhan Z. Pesticide residue analysis in parsley, lettuce and spinach by LC-MS/MS. Journal of food science and technology. 2014;51(3):458-66.
• 20. Dinçay O, Civelek HS. Muğla ili Ortaca Bölgesi turunçgil ekosistemlerindeki insektisit kalıntılarının belirlenmesi. Türkiye Entomoloji Bülteni. 2017;7(1):31-40.
• 21. Çınar E, Karakaya S, Bakırcı GT. Manisa Bölgesi’nden Toplanan Asma Yapraklarında Pestisit Kalıntılarının Araştırılması. Akademia Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, ICAE – IWCB. 2017; Özel Sayı:162-74.
• 22. Yakar Y. Çekirdeksiz Sofralık Üzümlerde Pestisit Kalıntılarının Belirlenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi. 2018;28(4):444-7.
• 23. Bakırcı GT, Çınar E, Karakaya S. Manisa ilinden toplanan asma yapraklarında pestisit kalıntıları. Akademik Gıda. 2019;17(1):55-60.
• 24. Tutku K, Tuna AL. İzmir ilindeki üç halk pazarından alınan meyve ve sebze örneklerindeki pestisit kalıntı miktarının araştırılması. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi. 2019;6(1): 32-8.
• 25. Demir S, Tosunoğlu H, Deniz A. Natürel Sızma Zeytinyağlarında Bazı Pestisit Kalıntılarının GPC-GC Yöntemiyle Belirlenmesi. Gıda ve Yem Bilimi Teknolojisi Dergisi. 2019/2;(22):11-8.
• 26. Balkan T, Kenan K. Tokat ilinde tüketime sunulan domateslerde neonikotinoid grubu insektisitlerin kalıntı düzeylerinin belirlenmesi üzerine araştırmalar. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi. 2019;8(3):50-8.
• 27. Canbay HS, Serdal Ö, Yılmazer M, Küçüköner E. Seçilen bazı pestisitlerin bal örneklerinde analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2012;16(1):1-5.
• 28. Canbay HS, Öğüt S. Pesticide residues and total antioxidant capacity of organic and non-organic apples and farmers. Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2017;21(6):1558-65.
• 29. Şensoy Gazioğlu Rİ, Ersayar L, Doğan A. Van ilinde satılmakta olan yaş ve kuru üzümler ile salamura asma yapraklarında pestisit kalıntı miktarlarının belirlenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi. 2017;27(3):436-46.
• 30. Zengin E, Karaca İ. Determination of pesticide residues in grapes from vineyards implemented good agricultural practice in Uşak. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2018;22(3):1121-4.
• 31. Dardeniz A. Erkenci ve Orta Geç/Son Turfanda Üzüm Çeşitlerinin Pestisit Kalıntı Miktarlarının QuEChERS Analiz Yöntemi ile Belirlenmesi. ÇOMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi. 2018;6:39-44.
• 32. Hepsağ F. Akdeniz Bölgesi’nde Yetiştirilen Domateslerde Pestisit Kalıntı Düzeylerinin Tespiti ve Validasyon Çalışması. Uluslararası Tarım ve Yaban Hayatı Bilimleri Dergisi. 2019;5(1):76-89.
• 33. Korkmaz C, Özcan AY, Temel G, Erdem C. Doğu Akdeniz Bölgesinden Avlanılan Çeşitli Balık Türlerinin Kas Dokularında Bazı Pestisit Kalıntılarının Belirlenmesi. Mediterranean Fisheries and Aquaculture Research. 2020;3(1):10-9.
• 34. Hamzaoğlu M, Demir S, Tosunoğlu H, Gökçay RZ, Deniz A. QuEChERS-LC MS/MS Yönteminin Ballarda Bazı Pestisit Kalıntıları için Metot Validasyonu. Gıda ve Yem Bilimi Teknolojisi Dergisi. 2021;25:48-56.
• 35. Kulaksız Ç, Akgün A. Meriç Nehri (Edirne) Boyunca Nehir Suyuyla Sulanan Çeltiklerde Pestisit Kalıntıları. Akademik Gıda. 2020;18(1):36-44.
• 36. Icli N, Tahmas Kahyaoğlu D. Investigation of pesticide residues in fresh Sultani grapes and antioxidant properties of fresh/sun-dried/oven-dried grapes. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 2020;44(4):350-60.
• 37. Güvenç D, Aksoy A. Samsun yöresinden toplanan çiğ süt örneklerinde bazı pestisid kalıntılarının araştırılması. Kafkas Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi Dergisi. 2010;16(2): 281-6.
• 38. Polat B, Tiryaki O. Çanakkale ili Açık Alan Domates Yetiştiriciliğinde Pestisit Kalıntılarının QuEChERS Yöntemi ile Araştırılması. ÇOMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi. 2018;6(1):71-9.
• 39. Takım K, Aydemir ME. Şanlıurfa İlinde Tüketilen Kaçak Çaylarda LC-MS ve GC-MS ile Pestisit Analizi. Tarim ve Doga Dergisi. 2018;21(5):650.
• 40. Coşkun H, Karakaş M. UHT ve pastörize sütlerde organik klorlu pestisitlerin tayini. Gıda. 2018;43(5):733-44.
• 41. Çakar E, Gürel F. Süzme ve petekli balların pestisit, naftalin ve antibiyotik kalıntıları bakımından karşılaştırılması. Mediterranean Agricultural Sciences. 2019;32(3):453-9.
• 42. Muku C, Güçlü G, Selli S. Doğu Akdeniz Bölgesi Ballarının Pestisit ve Naftalin Kalıntılarının LC/MS/MS ve HS-SPME GC/MS Teknikleriyle Belirlenmesi. Çukurova Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi. 2019;34(2):142-8.
• 43. Kutlu MA, Bengü AŞ. Muş ilinde Üretilen Ballarda Bazı Kalite Kriterleri ile Antibiyotik ve Pestisit Kalıntılarının Tespiti. BÜSAD. 2020;1(1):1-6.
• 44. Gölge Ö. Alanya ve Gazipaşa’da Üretilen Avokadolarda Pestisit Kalıntı Varlığının Araştırılması ve Quechers Analiz Metodunun Verifikasyonu. Uluslararası Tarım ve Yaban Hayatı Bilimleri Dergisi. 2020;6(2):229-45.
• 45. Çil Gİ, Korkmaz SD, Cengiz G, Küplülü Ö. Türkiye’deki bal örneklerinde neonikotinoid varlığının LC-MS/Q TOF yöntemi ile tespiti. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2020;8(1):11-7.
• 46. Turgut C, Ornek H, Cutright TJ. Pesticide residues in dried table grapes from the Aegean region of Turkey. Environmental monitoring and assessment. 2010;167(1):143-9.
• 47. Turgut C, Ornek H, Cutright TJ. Determination of pesticide residues in Turkey’s table grapes: the effect of integrated pest management, organic farming, and conventional farming. Environmental monitoring and assessment. 2011;173(1):315-23.
• 48. Topuz E. Tarımsal Zararlılarla Mücadelede Kimyasal Pestisitlere Alternatif Bazı Yöntemler. Derim. 2005;1(1):53-9.
• 49. Kitiş YE, Çavuşoğlu O. Elektromanyetik Işınlarla Yabancı Ot Kontrolü. Meyve Bilimi. 2016;3(1):29-36.
• 50. İnak E, Özdemir E, Alpkent NY, İnak A, Özkan C. Entegre Zararlı Yönetimi ve Gelişmekte Olan Ülkelerdeki Durumu. Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi. 2019;23(1):120-30.
• 51. Soyöz M, Özçelik N. Zirai Mücadelede Kullanılan Pestisitlerin Sitogenetik Etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2003;10(1):6-9.
• 52. Aytaç N, Yüzügüllü DA, Demirhindi H, Gönültaş T. Public Health Effects of Pesticide Use Archives Medical Review Journal 2017;26(4):540-51.
• 53. Çınar S, Yılmaz SN, Aydın E, Yorulmaz A. Gıda ve Yem için Hızlı Alarm Sistemi (RASFF) 2009-2016 Türkiye Raporu. Türk Tarım – Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi. 2017;5(8):873-82.
• 54. Akyüz G, Kasap İ. Elma Yetiştiriciliğinde Kullanılan Bazı Pestisitlerin Kalıntı Etkileri. ÇOMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi. 2017;5(1):115-8.
• 55. Erdoğan O, Gökdoğan O. Nevşehir ilinde patates üreticilerinin bitki koruma uygulamaları. Derim. 2017;34(1):51-60.
• 56. Erdil M, Tiryaki O. Manisa İli’nde Çiftçilerin Tarım İlaçları Kullanımı Konusundaki Bilinç Düzeyi ve Duyarlılıklarının Araştırılması. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 2020;6(1):81-92.
• 57. Kaya T, Tuna AL. İzmir İlindeki Üç Halk Pazarından Alınan Meyve Sebze Örneklerindeki Pestisit Kalıntı Miktarının Araştırılması. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi. 2018; 6(1):32-8.
• 58. Pazır F, Turan F. Meyve ve Sebzelerde Karşılaşılan Bazı Pestisit Kalıntılarının Uzaklaştırılmasında Kullanılan Çeşitli Yöntemler. Journal of Food and Health Science. 2017;3(3):109-16.
• 59. Öğüt S, Seçilmiş Canbay H, Yılmazer M. Dondurularak Saklanan Kirazlardaki Pestisit Kalıntı Miktarlarının Zamanla Değişimi. Journal of Natural and Applied Science. 2014; 18(1):72-7.
• 60. Akyildiz A, Ağçam E, Gürkan S, Cetinkaya B, Karaca E, Benli H. Effects of rinsing on residue level of chlorpyrifos ethyl, acetamiprid and penconazole in grapes. Journal of Agricultural Sciences. 2014;20:112-9.
• 61. Kuşaksız EK, Çimer H. Asma (Vitis vinifera var. Sultani çekirdeksiz) Yapraklarında Farklı Salamura Ortamlarının Pestisit Kalıntı Düzeylerine Etkisi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 2019;56(3):267-72.