TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NİN 100 YILINDA KADIN SAĞLIĞI

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 3, 341 - 353, 01.11.2024

Meltem Çöl , Nefise Şeker

https://doi.org/10.35232/estudamhsd.1528289

Öz

Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan bu yana kadın sağlığı alanında önemli ilerlemeler kaydedilmiş, değişen nüfus politikaları, yasal düzenlemeler ve sağlık hizmetleri kadın sağlığını etkilemiştir. Bu yazıda çeşitli dönemlere göre kadın sağlığıyla ilgili politikalar, sağlık hizmetleri ve önemli göstergeler sunulmuş ve değerlendirilmiştir. Cumhuriyetin ilk yüzyılında sağlık alanındaki ilerlemelerle, bebek ve anne ölüm oranları düşmüş, bulaşıcı hastalıklara bağlı ölümler azalmış ve yaşam süresi uzamıştır. Ancak, günümüze bakıldığında sağlık hizmetlerine erişimdeki eşitsizlikler devam etmekte olup sağlık göstergeleri hala istenen seviyelerde değildir. Kadınların yüz yüze olduğu sosyoekonomik eşitsizlikler de önemli bir sorun alanı olarak karşımıza çıkmaktadır. Kadınların sosyal ve ekonomik açıdan güçlenmesini sağlamak için eşit fırsatlar sunulmalı ve sağlık hizmetlerine erişimin önündeki engeller kaldırılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Kadın sağlığı, üreme sağlığı, aile planlaması, cumhuriyet dönemi

WOMEN'S HEALTH IN 100 YEARS OF REPUBLIC OF TURKEY

Öz

Since the establishment of the Republic of Turkey, significant progress has been made in the field of women's health, with changing population policies and legal regulations affecting women's health. This article presents and evaluates policies, healthcare services, and key indicators related to women's health across various periods. During the first century of the Republic, advances in healthcare led to a decrease in infant and maternal mortality rates, a reduction in deaths from infectious diseases, and an increase in life expectancy. However, inequalities in access to healthcare services persist today, and health indicators are still not at the desired levels. Socioeconomic inequalities faced by women also emerge as a significant issue. To ensure the social and economic empowerment of women, equal opportunities must be provided, and barriers to accessing healthcare services must be removed.

Anahtar Kelimeler

Women health, reproductive health, family planing, republican period

Kaynakça

• Soysal G, Özcan C, Akın A. Dünyada ve Türkiye’de Kadın, Anne ve Çocuk Sağlığının Güncel Durumu. Sağlık ve Toplum Dergisi. 2022;32(1):3-13.
• Güler Ç, Akın L. Halk Sağlığı Temel Bilgiler. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri Basımevi; 2012.
• WHO. Women and Health: Today's Evidence Tomorrow's Agenda 2009.
• İlçioğlu K, Keser N, Çınar N. Ülkemizde Kadın Sağlığı ve Etkileyen Faktörler. Journal of Human Rhythm. 2017;3(3):112-9.
• Dirican R. Dünya’da ve Türkiye’de Nüfus Sorunu. Prof. Dr. Nusret Fişek’in Kitaplaşmamış Yazıları- II Ana-Çocuk Sağlığı, Nüfus Sorunları ve Aile Planlaması: Türkiye Tabibleri Birliği; 1998. pp. 91-106.
• Akın A. Türkiye’de Nüfus, Doğum Kontrol Yöntemi ve İsteyerek Düşüklere Yönelik Politikalar: Nedenleri ve Sonuçları. Toplum ve Hekim. 2012;27(5):323-36.
• Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı. Sağlık Hizmetlerinde 50 Yıl. Ankara: Ayyıldız Matbaası; 1973.
• Ahmet Can Bilgin, Hande Bahadır, Günay Tr. Üreme Sağlığı. Tarihsel Bakışla Türkiye’de Halk Sağlığı. Edirne; 2018. pp. 341-55.
• TÜİK. 100 Yılın Göstergeleri. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu; 2023.
• Akın A. Türkiye’de Değişen Nüfus ve Sağlık Politikaları Doğrultusunda, İsteyerek Düşükler ve Üreme Sağlığı Hizmet Sunumunda Geleceğe Bakış. TJPH. 2012;10 (Özel Sayı):43-6.
• Akdağ R, Koç Y. Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı Değerlendirme Raporu (2003-2011): Herkes İçi Sağlık: TC Sağlık Bakanlığı; 2012.
• T.C. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü. İstatistiklerle Kadın: 1927-1992. Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası; 1995. pp. 1-185.
• Kayacan E. Türki̇ye’nin Nüfus Poli̇ti̇kalarinda Deği̇şi̇m Kalkınma Planları Üzeri̇nde Değerlendi̇ri̇lme. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi. 2022;22(54):107-39.
• Akın, A, “Emergence of the Family Planning Program in Turkey”, The Global Family Planning Revolution, Three Decades of Population Policies and Programs kitabı içerisinde, Ed. Robinson, W. C. Ross, J. A. The World Bank, Washington DC; 2007, pp. 85-102.
• Karaca Bozkurt Ö. Uluslararası Nüfus ve Kalkınma Konferansı (ICPD, 1994) Eylem Programı’nın Türkiye’de Uygulanan Sağlık Politikalarına Yansımalarının Toplumsal Cinsiyet Perspektifinden İncelenmesi. TC Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü Yayınlanmış Uzmanlık Tezi, Ankara: Afşaroğlu Matbaası; 2011.
• Tezcan S. Nüfus ve Sağlık Araştırmaları. Tarihsel Bakışla Türkiye’de Halk Sağlığı. Edirne 2018. pp. 298-303.
• Ergöçmen BA, Yüksel İ. Türki̇ye’de Ölüm Kayıtlarına İli̇şkin Sorunlar: Anne Ölümleri Özeli̇nde Ni̇teli̇ksel Bi̇r Çalışma. Nüfusbilim Dergisi. 2016;28(1):29-46.
• Sert G. Üreme Haklarının Yasal Temelleri. İstanbul: İnsan Kaynağını Geliştirme Vakfı; 2013.
• Kadının İnsan Hakları – Yeni Çözümler Eşitlik İzleme Komitesi ve Mor Çatı Vakfı. Birleşmiş Milletler Kadına Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi’nin (Cedaw) Uygulamasına İlişkin Türkiye Stk Gölge Raporu. Newyork; 1997.
• UNFPA. Türkiye, Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu. [cited 2004 Agu 7]. Available from: https://turkiye.unfpa.org/tr.
• Özvarış ŞB. Türki̇ye’de Üreme Sağlığı Hi̇zmetleri̇n Durumu: Son Yi̇rmi Yılda Neler Deği̇şti? Toplum ve Hekim. 2023;38(2):1-9.
• Özgülnar N. Sağlıkta Dönüşüm Kadın Sağlığını Nasıl Etki̇ledi. Toplum ve Hekim. 2015;30:120-6.
• Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü (HÜNEE). Üreme Sağlığı Konularında Tematik Analizler 1993-2018. Ankara: Emsal Matbaası; 2022.
• Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü (HÜNEE). Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması, 1998. Ankara; 1999.
• Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü (HÜNEE). Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması, 1993. Ankara; 1994.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. Türkiye Sağlık İstatistikler Yıllığı 2021. Ankara; 2023.
• United Nations Inter-agency Group for Child Mortality Estimation. Levels and Trends in Child Mortality: Report 2022. UNICEF, 2023.
• Biliker MA. Maternal Mortality in Turkey. J Perinat Med. 2003;31(5):380-5.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. Sağlık Bakanlığı Stratejik Eylem Planı 2013-2017. Ankara; 2012.
• T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilâtı Müsteşarlığı. Binyıl Kalkınma Hedefleri Raporu Türkiye 2010. Ankara; 2010.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Avrupa Komisyonu. Türkiye Üreme Sağlığı Programı, Hizmet Çerçevesi Raporu. Ankara; 2004.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. Cinsel Sağlık ve Üreme Sağlığı Ulusal Stratejiler ve Eylem Planı (2005-2015). Ankara; 2010.
• Abbasoğlu Özgören A, Ergöçmen A. Nairobi Taahhütleri: Türkiye'de Üç Sıfıra Doğru. 2020.
• Özcebe H, Ünalan T, Türkyılmaz A, Coşkun Y. Türkiye Gençlerde Cinsel Sağlık ve Üreme Sağlığı Araştırması, Nüfusbilim Derneği. I. Baskı Ankara; 2007.
• Kılıç B. Türkiye’de 2000 Yılı Sonrası Sağlık Poli̇ti̇kaları. Tarihsel Bakışla Türkiye’de Halk Sağlığı. Edirne; 2018. pp. 42-64.
• Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü (HÜNEE). 2018 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması, Temel Bulgular. Ankara; 2019.
• Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü (HÜNEE). 2003 Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması, Temel Bulgular. Ankara; 2004.
• TÜİK. İstatistiklerle Türkiye 2023. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu; 2024
• OECD. Health at a Glance 2023. 2023. doi:10.1787/7a7afb35-en.
• Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü (HÜNEE). Türkiye Anne Ölümleri Çalışması, 2005, Ana Rapor. Ankara; 2006.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü. Türkiye Anne Ölümleri Raporu, 2015-2019. Ankara; 2021.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü. Türkiye Sağlık İstatistikler Yıllığı, 2020. Ankara; 2022.
• Abay E, Akın A. COVID-19 Salgınında; Dünyada ve Türkiye’de Kadınlara Yönelik Şiddet ve Toplumsal Cinsiyet. Sağlık ve Toplum. 2021;31(3):11-6.
• TÜİK. İstatistiklerle Kadın, 2023. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu; 2024.
• TÜİK. Hayat Tabloları, 2021-2023. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu; 2024.
• Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü (HÜNEE). Türkiye Hastalık Yükü Çalışması. Ankara; 2019.
• Üner S, Balcılar M, Ergüder T. Türkiye Hanehalkı Sağlık Araştırması: Bulaşıcı Olmayan Hastalıkların Risk Faktörleri Prevalansı 2017 (Steps). Ankara; 2018.
• GLOBOCAN. Türkiye Kanser Datası, 2022. Available from: https://gco.iarc.who.int/media/globocan/factsheets/populations/792-turkiye-fact-sheet.pdf
• WEF. The Global Gender Gap Report 2023: World Economic Forum 2023.
• OECD. Kadına Yönelik Şiddet Datası, 2023 [cited 2024 Agu 8]. Available from: https://www.oecd.org/en/data/indicators/violence-against-women.html.