Sosyal Bilgiler ve Sınıf Öğretmenlerinin 4. Sınıf İnsan Hakları, Yurttaşlık ve Demokrasi Dersi Öğretim Programına İlişkin Görüşleri

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 1, 193 - 218, 28.06.2020

Medine Durdi Gürcü Erdamar

Öz

Bu çalışmanın amacı, sosyal bilgiler ve sınıf öğretmenlerinin 4. Sınıf İnsan Hakları, Yurttaşlık ve Demokrasi (İHYD) dersi öğretim programına ilişkin görüşlerini belirlemektir. Araştırma 2018-2019 eğitim öğretim yılında Türkiye’de tüm ortaokullarda görev yapan ve sosyal medya (Google form) aracılığıyla ulaşılan sosyal bilgiler ve sınıf öğretmenleri üzerinde yürütülmüştür. Veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından bir anket geliştirilmiştir. 299 sosyal bilgiler öğretmeni ve 91 sınıf öğretmeni anketi yanıtlamıştır. Öğretim programının ögelerinin uygunluğuna ilişkin görüşleri üzerinde yüzde, frekans, ortalama ve standart sapma değerleri hesaplanmıştır. Açık uçlu soruların analizinde içerik analizinden yararlanılmıştır. Sosyal bilgiler ve sınıf öğretmenlerinin görüşleri değerlendirildiğinde, İHYD dersinin içeriğinin soyut olduğu, İHYD konularının ilkokul seviyesine uygun olmadığı, ders saatinin artırılması ve dersin sosyal bilgiler öğretmenleri tarafından yürütülmesi gerektiği sonuçlarına ulaşılmıştır. Araştırmada içeriğin öğrenci seviyesine uygun ve somut olması, derse ayrılan sürenin artırılması, öğrenci merkezli etkinliklerin yer alması gibi bazı öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İnsan hakları, Yurttaşlık ve Demokrasi (İHYD) dersi, Öğretim programı, Öğretmen, İlkokul

Social Studies Teachers’ and Classroom Teachers’ Views About the Syllabus of the 4th Grade Human Rights, Citizenship, and Democracy Course

Öz

The purpose of this study is to define social studies teachers’ and classroom teachers’ views about the syllabus of 4th Grade Human Rights, Citizenship and Democracy (HRCD) course. This research was carried out with the social studies and classroom teachers working at the elemantary and seconday schools in Turkey via social media (Google Forms) in the 2018-2019 academic year. Data were obtained from the questionnaire which was developed by the researcher. 299 social studies teachers and 91 classroom teachers answered the questionnaire. Percentage, frequency, average and standard deviation rates were calculated for the teachers’ views about the suitability of the elements of the course syllabus. When the views of social studies and classroom teachers were evaluated, the result was that the content of the HRCD) course is abstract, that HRCD course topics are not suitable for elementary school, that lesson hours should be increased, and that the course should be taught by social studies teachers. In the research it was suggested that content should be concrete and appropriate for the students’ level, that the lesson hours should be increased, and that it should contain student-centered activities. 

Anahtar Kelimeler

Human rights, Citizenship and Democracy (HRCD) course, Course syllabus, Teacher, Primary school

Kaynakça

• Akdeniz, B. (2018). İlkokul 4. sınıf insan hakları, yurttaşlık ve demokrasi dersi öğretim programının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Kastamonu Örneği). Yüksek Lisans Tezi, Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kastamonu.
• Altıntaş, İ. ve Yıldırım, H. (2017). İnsan hakları yurttaşlık ve demokrasi dersinde aktif öğrenme yöntemi ile kavram öğretimi. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 7(3), 514-554.
• Arıkan, F. (2002). Vatandaşlık ve insan hakları eğitimi dersi eğitim programının öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Aslan, S., Aybek, B. (2018). Sınıf öğretmenlerinin ilkokul 4. sınıf insan hakları, yurttaşlık ve demokrasi dersi öğretim programına yönelik görüşlerinin incelenmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi,8(1), 233-262.
• Aslantürk, H. (2018). İlkokul 4. sınıf insan hakları, yurttaşlık ve demokrasi dersi öğretim programına ilişkin öğretmen görüşleri. Yüksek Lisans Tezi, Bülent Ecevit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.
• Ayan, C. (2018). İlkokul 4. sınıf insan hakları, yurttaşlık ve demokrasi dersi öğretim programının CIPP modeli ile değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Bülent Ecevit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.
• Aydeniz, D. (2010).İlköğretim 4.5. sınıf sosyal bilgiler dersinin insan hakları ve demokrasi eğitimindeki işlevselliği. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Balake, S., Barady, T. ve Sanchez, S. (2003). Enculturation of Democratic Principles in The Young: A Vision of Equity Education in Public Schools. Educational Research Quarterly,28(1), 48-59.
• Balbağ, N. L., Gürdoğan Bayır, Ö ve Ersoy, A. F.. (2017). İnsan hakları, yurttaşlık ve demokrasi dersini öğretmenler ve öğrenciler nasıl algılıyor? Sakarya University Journal of Education, 7(1), 223-241.
• Başaran, T.(2007). İlköğretim okullarında vatandaşlık ve insan hakları eğitimi programının uygulanışın ilişkin sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Berk, Ş. ve Purcu, S. S. (2018). İnsan hakları, yurttaşlık ve demokrasi dersi öğretim programının değerlendirilmesi. X. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresi’nde sunulmuş bildiri. (s.74-75). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Nevşehir.
• Bulandere, V. (2014). Öğrencilerin vatandaşlık ve demokrasi eğitimi dersi kazanımlarını elde etme düzeyleri ve derse yönelik görüşleri (Erzurum ili örneği). Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Büyüköztürk, Ş. (2013). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, E. A., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2010). Bilimsel araştırma yöntemleri (5. Baskı) Ankara: PegemA.
• Doğanay, A.( Ed.C. Öztürk ve D. Dilek). (2004). Sosyal bilgiler öğretimi. Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Pegem.
• Elkatmış, M. (2007). İngiltere ve Türkiye’deki ilköğretim I. kademede insan hakları eğitimlerinin karşılaştırılması. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Elkatmış, M. (2013). 1998 vatandaşlık ve insan hakları eğitimi programı ile 2010 vatandaşlık ve demokrasi eğitimi programlarının karşılaştırılması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(3), 59-74.
• Er, H., Ünal, F., & Özmen, C. (2013). 8. sınıf vatandaşlık ve demokrasi dersinin 4.sınıfa alınmasına ilişkin görüşler üzerine bir araştırma. İnternational Journal of Social Science,8 (6), 179-196.
• Erol H. (2018). Vatandaşlık ve insan hakları eğitimi dersinin ortaokul öğretim programından çıkarılmasına ilişkin bir değerlendirme. Diyalektolog Ulusal Sosyal Bilimler Dergisi, 17, 51-67.
• Ersoy, A. F. (2016). Vatandaşlık ve Demokrasi Eğitimi Dersine İlişkin Sosyal Bilgiler Öğretmenleri ve Öğrencilerinin Algısı. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 67-83.
• Gözel, Z. (2005). Demokrasi eğitimi ile ilgili bir öğretim programını hazırlama ve bu programı değerlendirme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Gözütok, F.D. (2003). Türkiye’de program geliştirme çalışmaları. Milli Eğitim Dergisi, 160, 44- 64.
• Gürel, D. (2016). Sınıf ve sosyal bilgiler öğretmenlerinin ilkokul 4. sınıf insan hakları, yurttaşlık ve demokrasi dersine yönelik görüşlerinin karşılıklı olarak incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 641-660.
• Güven, S. (2002). İlköğretim 7. ve 8. sınıflarında okutulmakta olan vatandaşlık ve insan hakları dersini veren öğretmenlerin nitelikleri ve derste karşılaştıkları problemler( Erzincan ili örneği). Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Güven, S., Tertemiz, N., Bulut, P. (2009). Vatandaşlık ve vatandaşlık eğitimine yönelik sınıf öğretmenlerinin görüşleri. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 149-169.
• Hastürk, E. (2019). Sosyal bilgiler öğretimi uzmanları ve öğretmenlerinin gözünden insan hakları, yurttaşlık ve demokrasi dersine bakmak: bu dersi kim vermeli. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kaçar, H., Kaçar, M. (2016). İlkokul dördüncü sınıf öğretmenlerinin dördüncü sınıf insan hakları yurttaşlık ve demokrasi dersine ilişkin görüşleri. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi,8 (3),182-196.
• Karasar, N. (2002). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
• Karataş, İ. (2002). Cumhuriyet dönemi ilköğretim programlarında vatandaşlık eğitimi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kaya, M. (2006). İlköğretim 8. Sınıf vatandaşlık ve insan hakları eğitimi dersinde yer alan kavramların kazanılmışlık düzeyi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kılınç, H.H. (2013). 8. sınıf vatandaşlık ve demokrasi eğitimi dersi kazanımlarının gerçekleşme düzeyine ilişkin öğretmen-öğrenci görüşleri ile derse yönelik öğrenci tutumları. Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• MEB (2018). İnsan hakları, yurttaşlık ve demokrasi dersi öğretim programı (İlkokul 4. Sınıf). Ankara: MEB.
• Metin, M. (2002). Vatandaşlık ve insan hakları dersinde demokratik tutum geliştirme ve insan hakları öğretiminin önemi. Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Özdemirci, Ö., Aksoy, A. N., & Ok, A. (2020). İnsan hakları, yurttaşlık ve demokrasi dersi öğretim programının Eisner’ın değerlendirme modeli ile değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35(1), 136-150.
• Öztürk, C. ve Otluoğlu, R. (2002). Sosyal bilgiler öğretiminde edebi ürünler ve yazılı materyaller. Ankara: PegemA.
• Purcu, S.S. (2019). İnsan haklari yurttaşlik ve demokrasi dersi öğretim programinin ögelerine ilişkin öğretmen görüşleri ile öz-yeterlik inançlari arasindaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Sadık, F. & Sarı, M. (2012). Çocuk ve demokrasi: ilköğretim öğrencilerinin demokrasi algılarının metaforlar aracılığıyla incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education 1(1), 48-62.
• Sağlam, H. İ., & Hayal, M. A. (2015). Sınıf öğretmenlerinin "İnsan hakları, yurttaşlık ve demokrasi" dersinin ilkokul 4. sınıfta yer almasına ilişkin görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,15 (1),207-217.
• Sözer, E. (1998). Sosyal bilimler kapsamında sosyal bilgilerin yeri ve önemi. G. Can (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi içinde (1-13). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Toprak, E., Demir, S. B. (2017). İlkokul 4. sınıf “insan hakları, yurttaşlık ve demokrasi” dersinde yaşanan sorunların sınıf öğretmenleri tarafından değerlendirilmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(4), 2160-2179.
• Toraman, Ç. (2012). İlköğretim 8. Sınıf vatandaşlık ve demokrasi eğitimi ders programının (2010) değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ulusoy, K. ve Erkuş, B. (2016). İlkokul 4. sınıfta “İnsan Hakları, Yurttaşlık ve Demokrasi” dersinin okutulmasına ilişkin sınıf ve sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşlerinin incelenmesi, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,8(24) 1143-1172.
• Uyangör, N. (2007). İlköğretim 7. sınıf vatandaşlık ve insan hakları eğitimi programının değerlendirilmesi. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ülger, M. ve Yel, S. (2013). Ara disiplin alanı olarak insan hakları ve vatandaşlık eğitimi ile ilgili ilköğretim öğretmenlerinin yeterlik algıları. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 4(10), 19-32.
• Yamasaki, M. (2002). Human rights education: An Elementary school-level case study. Doctoral Dissertation, University of Minosota.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. Baskı). Ankara: Seçkin.
• Yiğittir, S. (2003). İlköğretim 7.sınıf vatandaşlık ve insan hakları eğitimi dersi özel amaçlarının gerçekleşebilirlik düzeyi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.