Performatiflik ve Müziksel Temsil: Karnavalesk Bir Performans Olarak "Huysuz Virjin"

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 2, 251 - 272, 27.09.2021

Hale Yılancıoğlu Biçer

Öz

Çalışmanın ana kavramı olan, Judith Butler’ın toplumsal cinsiyet ve queer çalışmaları kapsamında ortaya koyduğu “performatiflik” kavramı, toplumsal cinsiyet ve kimlik bağlamında kullanılan önemli bir kavramdır. Butler’a göre beden, cinsiyeti ya da toplumsal cinsiyeti belirleyen bir alan değildir. Beden, kimliklerin sahnelendiği bir alan, bir sahnedir (2009: 86; akt. Kineşçi, 2018: 58). Kimlikler değişkendir ve bu noktada kendilerini performanslarla ifade ederler. Çalışmanın ikincil kavramı olan “karnavalesk” ise, Rus kültür bilimci Bakhtin tarafından, edebiyat çalışmalarından yola çıkarak teorize edilmişitir. Karnavalesk, ortaçağ karnavallarının heterojen yapısıyla bağlantılı olarak oluşturulmuş, yine Bakhtin’e ait olan diyalog kavramıyla birlikte işleyen bir kavramdır. ortaçağ karnavallarının en belirgin özelliği, karnaval alanında ‘icracı-izleyici’ ayrımının ortadan kalkması ve karnavala katılan herkesin ‘diyalog’ yoluyla bu rolleri değişerek uygulamasıdır (Çerezcioğlu, 2015: 10). Üstelik izleyici, bu pratiğin şekillenmesinde ve yönlendirilmesinde de büyük rol oynamaktadır.
Türk performans sanatçısı Seyfi Dursunoğlu tarafından 1960’ların sonunda ortaya konan “Huysuz Virjin” karakteri, performatiflik ve karnavalesk kavramlarını aynı performans içerisinde barındırarak, çalışmanın örnek olayı olmuştur. Huysuz Virjin, bir erkek performançsının kadın kostümüyle gerçekleştirdiği müzik, dans ve seyirciyle doğaçlamaya dayalı karşılıklı diyaloglardan oluşan heterojen bir performanstır. Bu çalışmanın amacı, Huysuz Virjin performansını toplumsal cinsiyet ve kimlik kapsamında performatiflik kavramı yardımıyla; performansın heterojen ve ortaçağ karnavallarına gönderme yapan yapısını ise karnavalesk kavramı ile anlamaya çalışmaktır.

Anahtar Kelimeler

performatiflik ve müzik, karnavalesk performans, Huysuz Virjin, toplumsal cinsiyet, popüler müzik.

"Huysuz Virjin" in the Context Of Carnivalesque

Öz

The concept of “performativity”, which is the main concept of the study and put forward by Judith Butler within the scope of gender and queer studies, is an important concept used in the context of gender and identity. According to Butler, the bodt is not a field that determines sex or gender. The body is a space a stage, where identities are staged. Identities are variable and at this point they express themselves through performances. The secondary concept of this study, the carnivalesque was theorized by the Russian cultural scientist Bakhtin, based on the literary studies. Carnavalesque is a concept created in connection with in the heterogeneous structure of medieval carnivals and Works togethar with the concept of dialogue which also belongs to the Bakhtin. The most distinctive feature of medieval carnivals is the elimination of the “performer-audience” distinction in the carnival area and everyone participating in the carnival practice these roles by changing through “dialogue”. Moreover, the audience plays a majör role in shaping and guiding this practice.
The character of “Huysuz Virgin” which was created by the Turkish performance artist Seyfi Dursunoglu at the and of the 1960s, has been an exemplary case of the work by incorporating the concepts of performativity and carnivalesque int the same performance. Huysuz Virjin is a heterogeneous performance composed of music, dance and improvisational dialouge with the audience, performed by a male performaer in a femaile costume and charachter. The aim of this study is to analyze the performance of Huysuz Virjin with the help of performativity within the scope of gender and identity; to try to understand the heterogeneous natüre of the performance which refers to the medieval carnivals with the concept of carnivalesque.

Anahtar Kelimeler

performativity and music, carnivalesque performance, Huysuz Virjin, gender, popular music., popular music.

Kaynakça

• Akar, M. Fatma, (2015). “Butler’ın Kadın, Cinsiyet, Toplumsal Cinsiyet, Performatif Kavramları ve Feminizme Eleştirisi”, Kaos GL, sayı. 144, s: 53-56.
• Atay, Korhan ve Akşit, F. Kumru (2004). Katina’nın Elinde Makası: Huysuz ile Seyfi’nin 35 Yıllık Sevda Masalı, Alfa Yayınları, İstanbul.
• Bahtin, Mihail (2020). Karnavaldan Romana, (çev. Cem Soydemir), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Beşiroğlu, Ş. Şehvar ve Özbilen, Berna (2010). “Osmanlı-Türk Musikisinde Kadının Değişen Müzikal Kimliği: Kantolar ve Kantocular”, Müzikte Temsil & Müziksel Temsil I. Kongresi, s. 233-241.
• Butler, Judith (2019). Cinsiyet Belası: Feminizm ve Kimliğin Altüst Edilmesi, (çev. Başak Ertür), Metis Yayınları, İstanbul.
• Çerezcioğlu, Aykut (2015). “Karnavalesk Bağlamında Müzika Retorika”, Folklor/Edebiyat, cilt. 21, sayı. 81, 2015/1, s: 9-25.
• Demir, Mehtap. (2018). “Osmanlı Eğlence Hayatında Bir Alt Kültür Müzikli Kahvehâne: Amane Kahvehâneleri” Folklor ve Edebiyat, cilt. 24, sayı. 93, s:35-53.
• Esin, Funda ve Sazak, Nilgün (2016). “Kantolar Yoluyla Levantenlerde Kadın Algısı Üzerine Bir İnceleme Çalışması”, Online Journal Of Music Sciences, cilt. 1, sayı. 1, s: 28-43.
• Goffman, Erving (2020). Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu, (çev. Barış Cezar), Metis Yayıncılık, İstanbul.
• Jagose, Annamarie (2017). Queer Teori: Bir Giriş, (çev. Ali Toprak), Notabene Yayınları, İstanbul.
• Kineşçi, Erdinç (2018). “Queer Kurama Katkıları Bakımından Judith Butler Düşüncesi”, Ethos: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar, sayı. 11 -1, s: 50-57.
• Oralgül, Ezgi D., (2016). “Judith Butler’ın Kimlik ve Siyaset Algısı”, Ethos: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar, sayı. 9 (1), s: 47-62.
• Özbilen, Berna (2006). Kantonun Değişim Süreci ve Yakın Dönem Kantoların Değerlendirilmesi, (yayınlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensitüsü, İstanbul.
• Özkazanç, Alev (2018). Feminizm ve Queer Kuram, Dipnot Yayınları, Ankara.
• Sarı, Mehmet (2020). "The Notion of Cult Film within the Context of Bakhtinian Carnivalesque," Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, s: 230-250.
• Uygun, Ece ve Bulut, Deniz (2018). “Karnavalesk Kuramı ve İnstagram Ortamına Yansımaları”, Yeni Medya Elektronik Dergi, sayı. 2, s: 73-89.
• Ünal, Gülnihal, (2017). “Batı-dışı Modernlik Kavramı Bağlamında Kanto”, Online Journal Of Music Sciences, sayı. 2 (3), s: 247-269.