Çingene Asıllı Bir Kadın Müzik Esnafı: Nasip Hanım

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 1, 52 - 64, 31.07.2024

Cüneyt Arslan

Öz

Özet

19. yüzyılın son çeyreğinde doğmuş olan Nasip Hanım İstanbul’un müzik piyasasında profesyonel bir kadın hanende ve sazende olarak uzun yıllar çalışmış şöhretli bir müzisyendir. Yaşadığı dönem itibariyle eğlence mekanlarının Müslüman kadınlara kapalı olması Nasip Hanımın profesyonel müzik hayatını başka bir yönde şekillendirmiştir. Nasip Hanım daha çok konaklarda, köşklerde, sayfiye meclislerinde çalışmış, hatta buralardaki meclisler Nasip Hanım’ın iş yoğunluğundan dolayı kendi takvimine göre ayarlanır olmuştur. Kardeşi ünlü fasıl bestecisi Mehmet Yürü ablasının namıyla tanınmış ve “Nasibin Mehmet Yürü” olarak bilinir olmuştur. Nasip hanım ayrıca plakçılık tarihimizin de ilk icracılarından biri olarak kadın kimliğiyle arşivimizdeki en eski taş plağı doldurmuştur.

Bahsedilen tüm bu özellikleriyle Nasip Hanım Osmanlı’dan Cumhuriyet’in ilk yıllarına uzanan süreçte çingene kökenli bir kadın müzik esnafı olarak toplumsal kategoriler bağlamında ele alınması gereken önemli bir örnek olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmayla, hakkında oldukça kısıtlı bilgi bulunan Nasip Hanım’ın hayatına dair bilgilerin derlenmesi ve farklı sosyal kategorilerin bu dönemde Nasip Hanım’ın profesyonel müzik hayatına nasıl yansıdığının ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Nasip Hanım’ın cinsiyet ve etnik köken merkezli yaşadığı “ikili ötekilik” ve özellikle etnik kökenin halkta yarattığı geçirgenlik algısı kesişimsellik ve sosyal sermaye kavramlarıyla ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler: Nasip Hanım, cinsiyet, performans, çingene, müzisyen

Anahtar Kelimeler

Nasip Hanım, cinsiyet, çingene, müzisyen, kadın

Kaynakça

• Alus, S. M. Kırk Yıl Evvelkiler: Piyasadaki Hanendeler, Akşam, 2 Nisan 1939, s. 8. https://www.gastearsivi.com/gazete/aksam/1939-04-02/8 (Erişim Tarihi: 14.05.2024)
• Avcil, C. (2020). Kesişimsellik: Feminizmde kapsam genişlemesine doğru. Şarkiyat, 12(4), 1290-1312.
• Barutcu, T. (2019). Taş Plak Geleneğinde Türk Müziği Kadın Ses Sanatçılarının Müzikal Kimlik ve Rolleri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Akademik Müzik Araştırmaları Dergisi, 5(10), 83-107.
• Bourdieu, P. (2010), “Sermaye Biçimleri”, Derleyenler: M. M. Şahin ve A. Z. Ünal, Sosyal Sermaye, Değişim, İstanbul, s. 45-75.
• Butler, J. (2002). Gender Trouble. Routledge, New York
• Demirdil, M. (2021). Hânende ve Sâzende Nasib Hanım. Yegâh Musiki Dergisi, 4(1), 153-164.
• Özdemir, E. (2013). Türkiye Örneğinde Âşıklarda Müzik (Doctoral dissertation, Sakarya Üniversitesi (Turkey)).
• Rona, M. (Ed.). (1960). Elli yıllık Türk Musikisi: Bestekârları ve Besteleri Güfteleriyle. Türkiye Yayımevi.
• Ünlü, C. (2016). Git zaman gel zaman: Fonograf-gramofon-taş plak. Pan Yayıncılık.
• Doğuş Varlı, Ö. (2017) “Geleneksel ve Modern Yaşam Biçimleri İçinde Müzik İçerikli Performanslarda “Kadınsı” Rollerin Yazımı” Kadın ve Müzik ed. Şeyma Ersoy Çak- Şehvar Beşiroğlu. 97-118, İstanbul: Milenyum Yayınları
• Zarifoğlu, M. A. (2021). Kahramanmaraş Abdallık geleneğinde müziğin toplumsal kimlik bağlamında işlevi (Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludag University